ئەوروپا كەوتووەتە بەردەم قەیرانێكی گەورەوە، بە دەرچوونی به‌ریتانیا (برێكست)، قەیرانەكانی قوڵتر و ئاشكراتر كردووە. ڤێرنەر ڤایدنفێلد، سیاسەتناسی ئەڵمانیی دەڵێت لەسەرووی هەموویەوە ئەوە ئارەزووی لێكتێگەیشتن، ئاساییش، ئاشتیی، ئازادیی و خۆشگوزەرانیی

دەسەڵاتە ئیمپریالیستییەكانی ناو یەكێتیی ئەوروپا لە شوێن‌و پێگەیەك وەستاون كە خەریكە زەمینەو زەوییە جیۆ ستراتیژییەكانیان لەدەستدەدەن، نەك بیبەنەوە، بەراورد بە دوژمنە گەورەكەیان واتا چین‌و ئەمریكا، بەڵام لەهەندێك ڕێگاو شێوازی دیكەدا تەنانەت

ناوەڕاستی زنجیرەی یەكەمی وەرزی یەكەمی درامای "بابیلۆن بەرلین" بە گۆرانییەكی هارتمان لیۆپالدی (1888-1959) دەستپێدەكات كە هەر خۆی ئاوازو مۆسیقای بۆ داناوەو شیعرەكەش لەلایەن ئێرڤین ڤێندلین سپان

تیمی لێكۆڵینەوەی ترەمپ لە كۆشكی سپی ڕاپۆرتێكی زۆر سەیر و سەمەرەیان ئامادەكردووە. ناوی ڕاپۆرتەكە "تێچوونی دەرفەتەكانی سۆسیالیزم"ـە. ڕاپۆرتەكە بەمەبەستی سەلماندنی ئەو خاڵە ئامادەكراوە كە "سۆسیالیزم" و سیاسەتە "سۆسیالیستییەكان" زیانی گەورە بۆ ئەمریكییەكان دەهێنن،

هەموو چركەساتێك، بەربوونەوەو كەوتنی پارتە بەناو جەماوەرییەكان و ئیستەیبلشمێنتەكان لەسەرتاسەری دونیا دەبینین، ئەڵمانیا، ئیتاڵیا، نەمسا، یۆنان، ئیسپانیا، هەنگاریا و هتد، هەموویان باوەشیان بۆ فاشیزم و ڕاسیزمێكی نوێ

چەندین نوكتە هەن باس لەوە دەكەن كە ئەڵمانەكان هەرگیز ناتوانن شۆڕش بەرپا بكەن، یەكێك لە نوكتەكان دەڵێت: "ئەڵمانەكان ناتوانن شۆڕش بەرپا بكەن، چونكە شۆڕشگێڕان دەبێت بەسەر چیمەنەكاندا بڕۆن؟".

تارمایی كارەساتی كەش و هەوا باڵی بەسەر سەرجەمی مرۆڤایەتیدا كێشاوە. دوایین پێشنیاری دۆناڵد ترەمپ بۆ دامركاندنەوەى بزووتنەوەى هێلەگ زەردەكان، كۆتاییهێنان بوو بە ڕێككەوتننامەى كەش و هەوا و ژینگە لە پاریس. حكومەتە سەرمایەدارییەكانیش هەمیشە لەڕێگای بەڵێنی ڕیفۆرمەوە

 چاودێران بەهۆى فۆرم، سیمبۆل و پراكتیكە ناباوەكانی هێلەگ زەردەكانەوە بەتەواوی تووشی سەرسوڕمان و سەرلێشێوان هاتوون. هەموو كەسێك ڕادیكاڵیزمی ناڕەزایەتییەكە، خەسەت و مەودا بەرچاوەكەى دەناسێتەوە، بەڵام بزووتنەوەكەیان لەزۆر ڕووەوە وەك بابەتێكی نامۆو پۆلێن نەكراو دەمێنێتەوە، هەم بەشێوەیەكی ساویلكانە وەك ڕاگەیاندنی شۆڕش ئایدیالیزە كراوەو هەم بەشێوەیەكی نەزانانە وەك بەشێوەیەكی مەترسیدار و هێزەكیانە مۆركی " لایەنگری فاشیزم"ی لێدراوە.

لەگەڵ دامەزراندنی دەوڵەتی نوێی توركیا، كێشەى كورد و كوردستان تا ئەمڕۆ بەردەوامە و چارەسەریی بەخۆیەوە نەبینیوە، هۆكارەكانیشی دەگەڕێتەوە بۆ ئەو سیستەمە سیاسیی و قانوونیی و ئایدیۆلۆژییەى دەوڵەتەكەى لەسەر دامەزراوە

 ئیستۆنیا وڵاتێكی بچكۆلەیە لە ناوچەى باڵتیك لە باكووری ئەوروپا. ئەم وڵاتە لە بەشی خۆرئاوای وڵاتەوە دەگاتە سەر دەریای باڵتیك و لە باكووریشییەوە دەچێتەوە سەر كەنداوی فینلاند و سنووری خۆرهەڵاتی وڵاتەكەش دەچێتەوە سەر ڕووسیا و سنووری باشووری ئیستۆنیاش هاوبەشە لەگەڵ وڵاتی لیتۆنیا. دانیشتووانەكەی زۆر كەمن، .واتا وڵاتێكی بچووكە، نزیكەى یەك ملیۆن و سێ سەد شانزە هەزار كەس نیشتەجێی ئەم وڵاتەن

لەم ديدارەدا، نائۆمی كلاین باس لەوە دەكات چۆن حكومەتەكان و نوخبەی جیهانیی، پەتای جیهانیی بۆ بەرژەوەندیی خۆیان خراپ بەكاردەهێنن. كۆرۆنا ڤایرۆس بەشێوەیەكی فەرمیی وەك پەتایەكی جیهانیی ناسراوە كە دە هێندەى ڤایرۆسی سارس، خەڵكی تووشكردووە. قوتابخانەكان، سیستەمەكانی زانكۆ، مۆزەخانەكان و تیاترەكان لە سەرتاسەری ویلایەتە یەكگرتووەكاندا دادەخرێن، و بەزوویی، لەوانەیە سەرجەمی شارەكانیش بگرێتەوە. پسپۆڕان هۆشداریی ئەوە دەدەن كە هەندێك خەڵك، ئەوانەى گومانی نەخۆشبوون بە ڤایرۆسەكەیان لێدەكرێت، كە بە ڤایرۆسی كۆڤید-19 ناسراوە، لەسەر ڕۆتینەكانی ژیانی ڕۆژانەیان بەردەوامن، لەبەر هەردوو هۆكاری ئەوەى هەم پیشە و كارەكانیان بڕێكی پارەى پێویستیان بۆ ناهێڵێتەوە و هەم شكستە سیستەماتیكانی نێو سیستەمی چاودێریی تەندروستییمان تەواو فرۆشراوە و بەتایبەت كراوە.

ئێستا ئێمە دوو شتی گرنگ لە قەیرانی كۆرۆناڤایرۆسەوە فێربووین. یەكەم ئەوەیە كە داهاتوو لێرەیە. چەندین دەیە دەبێت خەڵك پێشبینیی ئەوەیان كردووە كە پرۆسەى كوێری كەڵەكەكردنی سەرمایە دەبێتە هۆی سەرهەڵدانی كۆمەڵە كارەساتێكی زۆر مەترسیدار و تۆقێنەر. ئێستا ئاگركەوتنەوە گەورەكانی ئوستراڵیا و پەتای جیهانیی كۆرۆناڤایرۆس ئەوە دەردەخەن كە كارەساتەكان دەستیان پێكردووە.

تەواو لەوە دڵنیام هەركە ئەم كارەساتە تەواو بوو، ئابوورییناسانی بەرەى باڵادەست و دەسەڵاتداران بانگەشەی ئەوە دەكەن كە ئەم كارەساتە قەیرانێكی دەرەكیی بووە و هیچ پەیوەندیی بە درز و كەلەبەرە ناوەكییەكانی مۆدێلی بەرهەمهێنانی سەرمایەداریی و پێكهاتەى كۆمەڵایەتیی كۆمەڵگاوە نییە. ئەوە ڤایرۆس بوو ئەم كارەى كرد. ئەمە ئەرگومێنت و گوتەى ڕەوتی باڵادەست بووە دوای قەیرانی گەورەى ئابووریی 2009-2009 و هەروەها لە 2020یشدا دووبارە دەكرێتەوە.

بەدیاریكراوی لەسەروبەندی كەوتنی دیواری بەرلین و هەڵوەشاندنەوەى بلۆكی خۆرهەڵاتدا، وا دەبینرا ماركس خۆی و ئایدیاكانی بوونەتە خۆراكی خاك و خۆڵ و بۆ ئەبەد نێژران. ساڵی 1991 بە موتڵەقیی ڕاگەیەنرا: ماركس مرد و لیبراڵ دیموكراسیی و سەرمایەداریی بردییەوە. چەند مانگێك بەسەر ئەم ڕاگەیاندنە هاوبەشەى جیهانی سەرمایەدارییدا تێپەڕ نەببوو، كە گەورەترین بزووتنەوەى دژە سەرمایەداریی لە سیاتڵ و لەناو جەرگەى پێشكەوتووترین سیستەمی سەرمایەدارییدا سەریهەڵدا و ئەم بزووتنەوەیە پریشكی ئاگری بەسەرتاپای جیهاندا بڵاوكردەوە

زۆربەى وڵاتانی جیهان ئێستا لە كوژانەوەو داخستنێكی تەواوەتییدان. ئێستا دەرفەتێكی زۆر باش چنگی هەموان كەوتووە بیر لەو هەلومەرجە بكەینەوە كە تێیدا دەژین. لە سەرتاسەری دونیادا گفتوگۆی زۆر لەسەر سەرچاوەكانی ڤایرۆسەكە دەكرێت. ئەو ڕاستییەى هەیە ئەوەیە كە ناكرێت قسەكردن دەربارەى ئەم ڤایرۆسە تەنها بە پزیشكان و ڤایرۆسناسان بسپێرین، لەبەرانبەردا بیری ڕەخنەییش دەبێت بەقوڵیی تەداخول بكات، وەك بینیمان و ئەم دەستپێشخەرییەش، پێش گفتوگۆی پزیشكان، لەلایەن بیرمەندان و ڕۆشنبیران و چالاكوانانی ڕادیكاڵ و ڕەخنەییەوە هات. لە ماركسیست و سۆسیالیستەكانەوە بیگرە تا دەگاتە فەیلەسوفان و بیرمەندانی ڕەخنەیی و ئەكادیمیی. لەو نێوەدا، فەیلەسوفی چەپی ئیتاڵیی، جۆرجیۆ ئاگامبێن، بە دوو وتار بەشدارییكرد. وەك چاوەڕوان دەكرا، ئاگامبێن بەشێوەیەكی توند دژی بەكارهێنانی دۆخی نائاسایی بۆ كۆنتڕۆڵكردنی ئەم قەیرانە وەستایەوە. لای زۆربەى زۆری ئەوانەی تووشی ڤایرۆسەكە هاتوون، كۆڤید-19 كێشەیەكی زیاتر نەبووە لە هەڵامەتی ئاسایی. لەبەرئەوە ئاگامبێن ترسی خۆی لە هەنگاو و جوڵە نائاساییەكان نەشاردەوە كە ئەمڕۆ بەشێوەیەكی مەترسیدار لە برەوسەندن دایە و پێدانی دەسەڵاتی موتڵەق بە سەرۆكی هەنگاریا بۆ ڕووبەڕووبوونەوەى قەیرانەكە، كە هاوكات پێچەوانەى بەندەكانی دیموكراسیی یەكێتیی ئەوروپایە، هەنگاوێكە بۆ كەوتنی یەك بەدوای یەكی لیبراڵ دیموكراسییەكان. بەدوای هەنگاریادا، پۆڵەندا و كۆماری چیك هاتن. جارێ دیار نییە لە ساتی نووسینی ئەم وتارە و دواتردا، چەند دەوڵەتی دیكەى ئەوروپیی دێن. ئاگامبێن لە هەردوو وتارەكەیدا، كە درێژكراوەى تێزەكانییەتی دەربارەى دۆخی نائاسایی، وادەردەكەوێت نكوڵیی لە كۆرۆناڤایرۆس بكات و ئەمەش وێنەی ئەم بیرمەندە لە نكوڵییخوازانی وەك بۆلسۆنارۆ یاخود ترەمپ نزیك دەكاتەوە. هەروەكچۆن ڕابەرانی سیستەمە سەرمایەدارییەكانی ئەمڕۆ سیستەمی تەندروستیی دەكەنە قوربانیی بەرژەوەندییە ئابوورییەكانیان، واپێدەچێت ئاگامبێنیش مەترسیی ڤایرۆسەكە بەكەم بگرێت و بیكاتە قوربانیی ئەو تێزانەى ساڵانێكە كاریان لەسەردەكات. كەواتە با بپرسین دەبێت چی لە ئاگامبێن بكەین؟

لە سەرەتاکانی سەدەی ٢١دا، چەمکی فاشیزم بە چ مانایەک دێت؟ با ساڵانی نێوان هەردوو جەنگی جیهانی بەبیر خۆمان بهێنینەوە: توندوتیژیی، دیکتاتۆریەت، ڕەگەزپەرستی و جینۆساید. ئەم یادەوەرییانە بەم دواییانە گەڕاونەتەوە. بەم چەشنە هێزە ڕاستڕەوە توندڕەوەکان دەردەکەون. پۆپۆلیزم و زینۆفۆبیا١ لە بڵاوبوونەوەدان. تیرۆریزم گەشتووەتە حەدی ترسناک. چەند هێزێک هاوشان بە فاشیزمی مێژوویی هەن، بەڵام بە جیاوازیی گەورەوە، کە ئەمە دەبێتە هۆی سەرلێشێواندن لە نێوان چەمکەکاندا. بۆ وێنە، ترس لە تیرۆری جیهادیی دەکرێت هۆکارێک بێت بۆ سەرکەوتنی پۆپۆلیستەکان و ڕاستڕەوە توندڕەوەکان.

خۆی پرسیارەكە ئەمەیە: چۆن جارێكی دیكە هونەر بكەینەوە هونەرێكی ڕادیكاڵ و دژە-سەرمایەداریی؟ بێگومان دەكرێت ئەم پرسیارە مانای جۆراوجۆری هەبێت. ئێمە چیتر ناتوانین وا وێنا بكەین چەمك و كۆنسێپتێكی جادوویی یان فیشەكێكی ئێستاتیكیی بۆ پرسیاری پراكتیكێكی هونەریی ڕادیكاڵ یان ماركسیست بوونی هەیە. لەهەمانكاتیشدا ناتوانین وای دابنێین هیچ شتێك لەسەر پرسیارەكە نازانین، هەوڵی بەناوەكیكردنیی جیهانی گێڕانەوەى هونەری باڵادەست بدەین و بڵێین "هەموو شتێك دەكرێت ببێتە هونەر"، لەكاتێكدا لە پراكتیكدا دەرگەوانانی بازاڕی هونەر و ئاڤان-گاردی لاواز(ئەكادیمیی) بەشێوەیەكی بەرفراوان و توند ئەو شتە سنووردار و بەرتەسك دەكەنەوە كە وادەبینرێت هونەری بینراوی "جددیی" بێت. ئەمڕۆ ئێمە لەنێو سیستەمێكدا دەژین كە دەیەوێت بەرهەمی هونەریی زیان بە "سەرمایە" نەگەیەنێت. لەبەرئەوە هونەرمەندان هەمیشە دەتوانن بەرهەمی سیاسیی دروست بكەن (یاخود كۆمەڵە بەرهەمێك سیاسەت بیجوڵێنێت)، بەڵام پێویستە ئەوەش بڵێین كە بەرهەمی هونەریی بە تەنها ناتوانێت گۆڕانی ڕیشەیی و بونیادیی دروست بكات. بزووتنەوە كۆمەڵایەتییەكانی خەڵكانی چەوساوە و سەركوتكراو، بزووتنەوەى خەبات بۆ پاراستنی زەوی و هەسارەكە، بزووتنەوەى خەبات دژی ئاسەوارەكانی نیۆلیبراڵیزم و بزووتنەوەى دژەفاشیزم هەن و خۆیان ڕێكخستووە و بەردەوام فۆرمی نوێی خۆڕێكخستن دەبیننەوە، كەواتە هونەرمەندان دەتوانن ڕۆڵیان لەوێدا هەبێت، ئەگەر وانەكەن، كارە هونەرییەكانیان بەهیچ جۆرێك هەڕەشە لەسەر سیستەمی باڵادەست دروستناكات و بەرهەمی هونەرییش دەبێتەوە بە كاڵایەكی بازاڕ، هونەرمەندیش وەك گەڕیدەیەك بۆ فرۆشتنی بەرهەمەكەى.

لە قوتابخانەكانەوە تا مزگەوت و كڵێسا و سەرجەمی دامەزراوەكانی دیكەدا، فێركراوین كە سروشت دیارییەكی خۆڕاییە و بە مرڤایەتیی بەخشراوە. بۆ نموونە سەرجەمی ئایینەكان كۆكن لەسەر ئەوەى "خوا" سروشتی بە دیاری بەخشیوە بە مرۆڤ. سیكۆلاریستەكان پێیانوایە بەرەكەتی سروشت لە هی خوا زیاترە و خۆڕاییتریشە. هەمیشە دەگوترێت سوپاس بۆ دەست و دیارییەكانی سروشت (لە ئاییندا بیخوێنەوە: خوا)، ئەمەش بە ئاسانیی بووەتە هۆكارێك بۆ هاریكاریكردنی سەرمایەداریی و كاركردنی لەسەر سروشت. لەنێو بیرمەندانی ماركسیستدا، بنیامین یەكێكە لەو ناوە دیارانەى زۆر زوو پەلاماری ئایدیای "خۆڕاییبوون"ی سروشتی دا. لە كۆتاییەكانی سەدەى نۆزدە و سەرەتای سەدەى بیستدا، سۆسیال دیموكراسیی، بە قوڵیی بانگەشەى بۆ ئەم ئایدیایە دەكرد. ئەوان هاوشانی چینی حاكمان سروشتیان تێكەڵی مێژوو دەكرد و مێژووشیان لەگۆشەنیگای سەركەوتوان و حاكمانەوە دەنووسییەوە. بنیامین لەوانە بوو كە بە بەكارهێنانی میتۆدی ماتریالیزمی مێژوویی، دەستیكرد بە داڕشتنی تیۆرەیەكی ڕادیكاڵی مێژوو، كە لە چاوی قوربانیانەوە، لەچاوی مرۆڤەكانی خوارەوە و خەباتە شكستخواردوەكانەوە بینووسێتەوە. شكستی سۆسیال دیموكراسیی، و چوونە باوەشی سەرمایەداریی، و لێكدانەوەى هەڵە بۆ گەشەى مێژوویی، هەم سەركوتی شۆڕشی نۆڤەمبەری 1919ی بەدووی خۆیدا هێنا و هەمیش ڕێگای بۆ فاشیزم خۆشكرد سەركەوێت و دڕندانەتر سروشت بچەوسێنێتەوە. ئەم شكستانە لە كتێبەكەمدا بە وردیی باسكراون: "كەرنەڤاڵی شكستخواردوان: خوێندنەوەیەكی نوێ بۆ ‘تێزەكان دەربارەى چەمكی مێژوو‘ی واڵتەر بنیامین" و لێرەدا زۆر ناگەڕێمەوە سەریان.

وشەیەک لە ئەڵمانییدا هەیە پێیدەگوترێت: «Sonderweg» (بە حەرفیی واتا: ڕێگا یان ڕێچکەی تایبەت، یاخود ڕێچکەی تایبەتی ئەڵمانیا)، تیۆرەیەک بوو لە مێژوونووسیی ئەڵمانییدا دەیگوت وڵاتانی ئەڵمانییزمان یاخود وڵاتی ئەڵمانیا دەبێت ڕەوتێک بگرێتە بەر کە لە ئەریستۆکراتییەوە بۆ دیموکراسیی بڕوات، نەک بەشێوەی وڵاتانی دیکەی ئەوروپا. ئەم ڕێگا بڕینە نابێت لە هیچ یەکێک لە ڕووداوە ئەوروپییەکان بچێت، چونکە ئەڵمانیا خەسڵەتێکی تایبەتی هەیە و دەبێت بەو پێیەش بڕواتە پێشەوە.