لەم کورتە بابەتە هەوڵدەدەم  چوارچێوە تیورییەکانی لیبرالیستەکان بکەم بە دیدگایەک بۆ تیشک خستنە سەر ئەم بابەتەو هۆکارەکانی بەهەڵە تێگەیشتن لە سیستەم‌و شێوازی کارکردنی دامەزراوە دەوڵەتییەکان بخەمەڕوو.   

قسەکردن لەسەر دەق‌و کەسایەتییە دینییەکان‌ لە دنیای ئێمە قەدەغەکراون. ساڵانێکیشە وا خەریکە قسەکردن لەسەر دەق‌و کەسایەتییە سیاسیی‌و نەتەوەییەکانیش تەحریمدەکرێن.

ئەمڕۆ لە ڕادیۆی نیشتیمانیی (National Radio) ئوسترالی گوێم لە بەرنامەی بیرۆکە گەورەکان (Big Ideas) دەگرت. لە بەرنامەکە فەیلەسوفی ناودار پیتە سینگە (Peter Singer) قسەی دەکرد. سینگە فەیلەسوفێکی ئوسترالیە بەڵام لە زانکۆی پرینستنی ئەمریکی وانە دەڵێتەوە. ئەو فەیلەسوفە پسپۆڕییەکەی بواری ڕەفتار و ئەخلاقە (moral and ethics).

بەگشتی سێ تیوری ناسراو هەن کە خوێندنەوە بۆ هۆکارەکانی پشت بەدیموکراسی بوون‌و ‏بەدیموکراسی نەبوونی کۆمەڵگەکان دەکەن، کە ئەمانەن:‏ یەکەم، تیوری تازەگەرایی (‏modernization‏)، تیوریست‌و ئەکادیمیەکانی سەر بە

كێشەی ھەرە گەورەی ئینسانی كورد ئەوەیە كە لە دیدێكی نیشتیمانیی كوردستانیی پرسەكان‌و ترسەكان نەدەبینێت نە هەڵدەسەنگێنێت. نە دەسەڵات، پارتی و یەكێتی، نە ئۆپۆزسیۆن، كۆمەڵ و گۆڕان‌و یەكگرتوو

دوای ھاتنە سەر کاری ترەمپ کە خۆدزینەوەى ئەمریکای لە ڕابەرایەتیکردنی دنیای لیبرال دیموکراسی (بە ھەموو کەم و کورتیەکانیشیەوە) لێکەوتەوە. ئەمە لەلایەک، لەلایەکی دیکە نزیکبوونەوەی ترەمپ لە سیستەمە دیکتاتۆرو ئۆتۆریتاریەکانی وەک ڕوسیاو ھەنگاریاو پۆڵەندا ھاوکات ڕۆحی دەسەڵاتخوازی خودی ترەمپ و سیاسەتە ئابوریە ناسیونالیستیەکانی و دژایەتیکردنی بازاڕی ئازاد و دامەزراوە نێودەوڵەتیەکان ھێندەی دیکە پێگەی ترەمپ و ئەمریکای لە ڕابەرایەتیکردنی دنیای لیبرال دیموکرات لەرزۆک و لاواز کردوە

 لە دوو بەشی پێشوی ئەم زنجیرە وتارەدا دوای ناساندن‌و پێناسەی سیستمی پەرلەمانی‌و سەرۆکایەتی باسمان لە پەیوەندی نێوان جۆری سیستمی حوکم‌و فرەحیزبی‌و ئەگەرەکانی بەدیموکراسیبوون‌و بەدیموکراسیمانەوەو تەنگژەی سیاسیی‌و کودەتای سەربازی کرد. لەم بەشەدا باس لە پرسێکی دیکەی گرنگ لە پەیوەند بە جۆری سیستمی سیاسیی‌و کاریگەری لەسەر گەشەی دیموکراسی لە وڵاتە تازە-بەدیموکراسیبووەکان، وەک کوردستان، دەکەین ئەویش پرسی جێکردنەوەی ئۆپۆزسیۆنە لە .سیستمی سیاسیی وڵاتەکە

کەس نازانێت داخۆ کۆڕۆناڤایرەس چی بەسەر مرۆڤایەتی دێنێت، چەند کەس دەکوژێت، بەگشتیی مردوەکان خەڵکی کوێ دەبن؟ ئەمەو دەیان پرسیاری دیکە کە وەڵامەکانیان تا ئێستا دیار نین بەڵام ئەوەی لای من مەعلومە دنیای دوای کۆڕۆناڤایرەس (post-coronavirus world) وەک دنیا پێش خۆی نابێت

دەوڵەتی تورکیا بەحوکمی ئەوەی کە جێگرەوەی ئیمپراتۆریەتە پەلهاوێژەکەی عوسمانیەکانە، هاوکات، بەحوکمی ئەوەی کە بوونی کوردو کوردستان بە هەڕەشە لەسەر تورک‌و تورکیا دەبینێت، ئەوە بەردەوام لە هێرش‌و پەلکشان‌و‌ شەڕدایە لەگەڵ هەر بوونێکی کوردستانیی "ئەگەر لەسەر مەریخیش بێت"، وەک تورکەکان دەڵێن. تورکەکان ئێستاش لە کابوسی سیڤەر ڕزگاریان نەبووەو ڕزگاریشیان نابێت تا ئەو ڕۆژەی دان بە فرەیی‌و پێکەوژیانی گەلان لە تورکیاو لە دەرەوەی تورکیا نەنێن.

تاوانبارکردنی، زارا محەمەدی کچە کوردێکی نیشتەجێ لە سنە، بە هەڕەشە لەسەر ئاسایشیی نەتەوەیی ئێران‌‌و سەپاندنی دە ساڵ زیندانی تەنیا لەبەر ئەوەی ڕێکخراوێکی پێکهێناوە بۆ کۆکردنەوەی کۆمەک‌و یارمەتی بۆ لێقەوماوانی بومەلەرزەکانی کرماشان‌و لوڕستان لەگەڵ فێرکردنی خۆبەخشانەی منداڵانی کورد زمانی دایکیان هیچ گومانێک لەسەر بەئاسایشکردنی پرسی کورد لە ئێران ناهێڵێتەوە. بۆیە لەم بابەتە هەوڵدەدەم پرسی بەئاسایشکردنی پرسی لە ئێران تاوتوێ بکەم.

چەند سەرنجێکی کورت لەسەر دەقی خوتبەکەی عه‌لی ئه‌رباش، بەڕێوەبەری ئەوقافی توركیا، کە یه‌كه‌م خوتبه‌ی‌ له‌ ڕۆژی هەینی 24-7-2020 لە ئایا سۆفیا، بە ئامادەبوونی ئەردۆگان، خوێنده‌وه.

سبەی هەڵبژاردنی سەرۆکی ئەمریکایە، هەموو چاودێران پێیانوایە کە ئەم هەڵبژاردەنە مێژوویی‌و چارەنوسسازە. چارەنوسسازییەکەی لەلای من بۆ زۆر شت دەگەڕێتەوە بەڵام لە هەمووی گرنگتر ئەوەیە کە ململانێی ئەمجارە شەڕێکە لە نێوان دوو بەرە، بەرەی عەقڵانی‌و ئەخلاقی‌و پێکەوەژیان‌و یەکسانیی کە بایدن بە هەموو کەموکوڕییەکانییەوە نوێنەرایەتی دەکات لەبەرابەر بەرەی گەمژەویی‌و بێئەخلاقی‌و جنێوفرۆشی‌و شۆڤینی‌‌و درۆو ساختەکاریی کە ترەمپ نوێنەرایەتی دەکات. بردنەوەی بایدن پێناچێت دنیا بکاتە شامی شەریف بەڵام لانیکەم لەوانەیە وەک خۆی لێبکاتەوە، واتە وەک ئەوەی پێش ئەوەی ترەمپ کاولی بکات.

دوێنێ کۆمەڵێک لە پشتیوانی"کەرانی" ترەمپ هێرشیان کردە سەر کۆنگرێسی ئەمریکا، هەندێکیان چوونە ژوور و ڕاڕەوەکانی کۆنگرێس. ئەم هێرشەی ئەو گروپە کە هەندێک وەک تێرۆریست‌و هەندێک وەک ئاژاوەگێڕو شەڕانگێز ناویان دەبەن زۆر پرسیاری وروژاندوە. یەکێک لەوانە، هۆکاری پشت ئەم هێرشانە چین. لێرە لەم پۆستە کورتە ناکرێت هەڵوێستە لەسەر هەموو هۆکارەکان بکرێن، بەڵام من پێموایە هۆکاری هەرە سەرەکی بڵاوبوونەوەو تەشەنەکردنی سەرابگەراییە (وهم illusion) کە ترەمپ ڕۆڵێکی کاریگەریی هەبووە لە گەشەپێدانی، نەک دروستکردنی چونکە سەرابگەرایی، باوەڕبوون بە سەراب، شتێکی نوێ نیە لە مێژووی مرۆڤایەتی.

پێرێ سەرۆکی پێشوتری ئەفغانستان، ئەشرەف غەنی، کابولی بەجێهێشت‌و هێزەکانی بزوتنەوەی تاڵیبان چوونە ناو کۆشکی سەرۆکایەتی‌و کۆتاییان بەو دەسەڵاتە هێنا کە ئەمریکییەکان بیست ساڵە لەو وڵاتە دروستی دەکەن‌و پشتیوانی لێدەکەن. هۆکارەکانی پشت ڕوخانی حکومەتەکەی کابول بۆ هەمووان ڕوونە، پشت نەبەستن بە خۆ و گەندەڵی‌و ململانێی نێوخۆیی‌، بۆیە لەم کورتە بابەتە باس لەم ڕەهەندەی پرسەکە ناکەین بەڵکو قسە لەسەر کاریگەرییەکانی هاتنە سەر حوکمی تاڵیبان دەکەین لەسەر ناوچەکەو جیهان‌و ئەگەرەکان‌و سیناریۆکانی هاتنەپێشی هەمان ئەزمون لە عێراق، بەناڕاستەوخۆش لە کوردستان.