ماسته‌ر له زانسته رامیارییه‌كان
ئه‌ندامى كاراى سه‌ندیكاى ڕۆژنامەنووسانی کوردستان
ئەم رۆژانە شەقامەكان جمەیان دەهات لە هاونیشتمانیان و مووچەخۆران كە داوای قووت و مافەكانیان دەكرد.. دەنگی مامۆستایان لەهۆڵەكانی خوێندنەوە بۆ شەقەماكان گواسترابوویەوە كە پر بەگەروو هاواریان دەكرد ـ ئەی حكومەتی قومارچی ... پارەی نەوتت دا بەچی ـ
ئەندامێكی سەركردایەتی یەكێتی بۆ دیپۆلۆماتیك مەگەزین دەدوێ و داهاتووی خۆپیشاندانەكان لەهەرێم روون دەكاتەوە.
له باره‌ی به‌رده‌وامی بایكۆت و نه‌چوونه‌وه بۆ هۆڵه‌كانی خوێندن مامۆستایان بوون به دوو به‌شه‌وه، هه‌ندێك له مامۆستایان ڕایانگه‌یاند له‌به‌ر خه‌مى خوێندكاران بایكۆتیان شكاند و بڕیاریاندا بچنه‌وه هۆڵه‌كانى خوێندن له به‌رامبه‌ریشدا به‌شێكی دیكه‌ی مامۆستایان تا ئه‌مڕۆ له سه‌ر شه‌قامن و ده‌ڵێن به‌هیچ به‌ڵێنێكى بێ كردار ناچنه‌وه هۆڵه‌كانى خوێندن.
هەرچەندە پارێزگاری سلێمانی ڕاگەیەندراوێكی بڵاوكردەوە و رایگەیاند دەرگای خوێندنگا و نەخۆشخانە و دامودەزگاكانی دیكە دەكەنەوە.
دیوێكى دیكه‌ى خۆپیشاندانەکانی هه‌رێمى كوردستان كه هه‌ركاتێك ئه‌نجام ده‌درێت، بریتییه له‌وه‌ى بازارێكى گه‌م و باش ده‌بێت بۆ ساغكردنه‌وه‌ى كاڵاى سیاسییه‌كان، كاڵایه‌ك كه بیانه‌وێ عه‌زرى بكه‌ن و دواتر ڕه‌واج په‌یدا بكات.
مامۆستایان‌و فەرمانبەرانی ناڕازی، گلەیی ئاڕاستەی هێزەكانی دەرەوەی دەسەڵات دەكەن كە لەگەڵ توندبوونەوەی فشارەكان لەسەریان، پشتیانكردووەتە خۆپیشاندەران‌و ئەوانیان بەتەنها لەشەقام بەجێهێشتووە.
كاتێك له سه‌ره‌تای به‌هارى عه‌ره‌بییه‌وه خۆپیشاندانه‌كان ده‌ستیان پێكرد، خۆپیشانده‌ران ته‌نها نیگه‌ران نه‌بوون له‌و هێزانەی كه رێیان ده‌گرت له‌خۆپیشانده‌ران و داواكردنى مافه‌كانیان، به‌ڵكو تاقمێك له هێزه ئه‌منییه‌كان هه‌میشه له نێو خۆپیشانده‌ران و ده‌ره‌وه‌ى خۆپیشانده‌راندا به‌جلى مه‌ده‌نییه‌وه ڕووبەڕووی خۆپیشانده‌ران دەبوونەوە و توندوتیژییان بەکاردەهێنا.
عه‌لى سیاسى، پیاوێكى بچوكۆله‌یه، به‌ڵام به‌تاقى ته‌نها حكومه‌تێكى به‌گیرهێناوه، له‌وانه‌یه له‌ماوه‌ى 8 ساڵى رابردودا هیچ خۆپیشاندانێك نه‌بوبێت له هه‌ولێردا، عه‌لى سیاسى به‌شدارى تیانه‌كردبێت، یان خۆى ڕێكخه‌رى نه‌بوبێت، هه‌ندێ جاریش ڕێك كه‌وتووه كه كه‌سىى ده‌ست نه‌كه‌وتووه به‌تاقى ته‌نها خۆپیشاندانى كردووه.
د.فواد مەعسوم، دووه‌م سه‌رۆك كۆمارى كورد له عێراقدا دوای کۆچکردوو جەلال تاڵەبانیی، هه‌رچه‌نده پرۆسه‌ى بوون به‌سه‌رۆك كۆمارى ئه‌م پیاوه هه‌ر له‌سه‌ره‌تاوه مشتومڕیی زۆرى به‌دواى خۆیدا هێنا لە نێو حزبەکەیدا و لە بەرامبەر د.بەرهەم ساڵحدا، واتە بە ئاسانی ئەو پۆستەی بۆ یەکلانەبووەتەوە.
سیسته‌مي نوێى ئه‌لیكترۆنى بۆ ده‌نگدانى گشتى، بیروراى جیاوازى لێ لێکەوتووەتەوە و هه‌رچه‌نده كۆمسیۆنى عێراق سیسته‌مه‌كه زۆر به‌سه‌ركه‌وتوو و باش ده‌زانێت، به‌ڵام بڕیاردەری ئەنجومەنی .کۆمسیارانی کۆمسیۆنی باڵای سه‌ربه‌خۆى هه‌ڵبژاردن و ڕاپرسى له هه‌رێمی کوردستان، زۆر به‌خراپى باسی ئەو سیستمەی ئەلیکترۆنییە دەکات
لە ماوەی ڕابردوودا به‌هۆى قه‌یرانه بەردەوامەکانەوە له هه‌رێمى كوردستان كۆچى گه‌نجان و هاوڵاتیان به‌ره‌و وڵاتانی ئه‌وروپا ده‌ستى پێكرده‌وه، كۆچێك هیچ كه‌متر نییە له كۆچى به لێشاوى ساڵانى نه‌وه‌ده‌كان كه به‌هۆى گرانی و شەری ناوخۆوە هاوڵاتیان کوردستانیان جێدەهێشت.
مه‌سعود عه‌بدولخالق چاودێری سیاسیی وه‌ڵامی پرسیاره‌كانی دیپلۆماتیك مه‌گه‌زین ده‌داته‌وه ده‌رباره‌ی شوێن و ئاینده‌ی كورد له‌و گۆرانكارییه نوێیانه‌ی دوای هەرەشەکانی سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا دێنە ئاراوە لە ناوچەی خۆرهەڵاتی ناوەڕاستدا.
لەماوەی رابردودا پۆستەری یەكێك لەكاندیدەكان دەنگدانەوەی زۆری بەدوای خۆیدا هێنا لە تۆڕە كۆمەڵایەتیەكان.
كاتژمێر 12 ی شەوی رابردوو بەشێوەیەكی فەرمی حزبەكانی هەرێمی كوردستان دەستیان كرد بە ئەنجامدانی پروپاگەندەی هەڵبژاردن و بڵاو كردنەوەی فلێكس و هەڵواسینی پۆستەراتی هەڵبژاردن، كاندیدەكان و لایەنگرانی حیزبەكانی لە كاتژمێرەكانی سەرەتای بانگەشەوە لە نیوەشەودا، رژانە ناو شەقامەكان و لە تۆرە كۆمەڵایەتیەكان نمایشی خۆیان كرد،
ئه‌وه‌ی هه‌ڵمه‌تەکانی هه‌ڵبژاردنى ئه‌مجاره جیادەکاتەوە لە هەڵبژاردنەکانی پێشوو، بازاڕى گه‌رمى سۆشیال میدیایە بە تایبەت فه‌یسبووك، وه‌ك بەربڵاوترین و كاریگه‌رترین تۆڕى كۆمه‌ڵایه‌تى له هه‌رێمى كوردستاندا، وه‌ك ده‌وترێت لیست و کاندید و دەنگدەرانیش قورسایى هه‌ڵمه‌تى هه‌ڵبژاردنى ئه‌مجارەیان لەسەر شەفامەوە گواستووەتەوە بۆ سەر فەیسبووک.
پارتی دیموکراتی کوردستان بایکۆتی بەشداریکردنی هەڵبژاردنی کردووە لە پارێزگای کەرکوک، لە ئێستاشدا قسەوباسەکان لەسەر ئەوەن کە دەنگی جەماوەریی پارتی لە کەرکوک بۆ چ حزب و لیستێک دەچێت، دیپلۆماتیک مەگەزین لەم ڕاپۆتەدا بە دوای دەنگەکانی پارتی دەکەوێت تاوەکو بزانێت لە بەرژەوەندی کێ دەچنە ناو سندوقەکانی دەنگدانەوە.
بۆ هه‌ڵبژاردنه‌كانی هه‌رێمی كوردستان و عێراق زۆر كه‌س ده‌بینرێن كه بارودۆخیان وه‌ك موحسین ڕه‌زاییه به‌رده‌وام خۆیان كاندید ده‌كه‌ن به‌ڵام ده‌رناچن، له‌گه‌لأ ئه‌وه‌شدا كۆلأ ناده‌ن و پێیانوایه ڕۆژێك دێت بچنه سه‌ر كورسی په‌رله‌مان، كه ئێستا له ناو خه‌ڵكدا به "كاندیده چەندباره‌كان" ناوده‌برێن.
لەم ڕۆژانەدا كە بانگەشەی هەڵبژاردنەكان دەچێتە قۆناغی زیوینەوە، جارێكی تر بابەتی ڕیفراندۆمی هەرێمی كوردستان دێتە پێشەوە.
لەدوای ساڵی 2005 لە عێراقی فیداڵ كاتێك دەستووری هەمیشەیی نوسرایەوە، چین و توێژە جیاجیاكانی عێراق لەسەر ئەوە رێك كەوتن كە رێژیەی (%25) لە پەرلەمانی عێراق بۆ ئافرەتان دابنرێت كە بە كۆتای ئافرەتان ناوزەندكرا، بۆ ئەوەی ئافرەتانیش هاوشانی پیاوان لە كایەی سیاسیدا بوونیان هەبێت.
هاتنی حه‌یده‌ر عه‌بادى سەرۆک وەزیرانی عێراق بۆ هەرێمی کوردستان و سەردانیکردنی شارەکانی سلێمانی و هەولێر، کاردانەوەی جیاوازی لێکەوتەوە لای شەقامی کوردیی و لایەنە سیاسییەکان، عەبادی ئێوارەی دوێنێ گەیشتە سلێمانی و ئەمرۆش سەردانی هەولێری کرد و لە لایەن نێچیرڤان بارزانی سەرۆکی حکومەتی هەرێمەوە لە فرۆکەخانەی هەولێر پێشوازی لێکرا.
بانگه‌شه‌كانى هه‌ڵبژاردن بۆ په‌رله‌مانى عێراق كه پێده‌نێته هه‌فته‌ی پێش كۆتایی، رۆژ به رۆژ گوتارى لایه‌نه‌كان به‌رامبه‌ر یه‌كدى گه‌رمتر ده‌بێت، تا ئه‌و سنوره‌ى كه هه‌ندێ كاندید باس لەوە دەکەن لە لایەن رکابەرەکانیانەوە " هەرەشەی دروستکردنی مه‌له‌فى ئه‌خلاقیان لێدەکرێت و بەوە ده‌ترسێنرێن".
كورد جارێكى دیكه لە هه‌ڵبژاردنه‌كانى په‌رله‌مانى عێراق به‌شدارى کرد و له ڕێگەی خولێكى دیكه‌ى په‌رله‌مانەوە دەگەرێنەوە بەغداد بۆ نێو گه‌مه سیاسییه‌كان و شه‌ڕى مافه ده‌ستوورى و یاساییه‌كان، دیپلۆماتیك مه‌گه‌زین له‌م راپۆرته دا له‌گه‌ڵ لایه‌نه سیاسییه‌كانى هه‌رێمی کوردستان ئه‌وله‌یه‌تى كورد له گه‌رانه‌وه‌ى بۆ به‌غداد دیارى ده‌كات.
.له‌گه‌ڵ ته‌واو بوونى ماوه‌ی یاسایی ئه‌نجومه‌نى پارێزگاكان كه هاوڵاتیان ساڵی 2014 ته‌نها بۆ ماوه‌ى چوار ساڵ هه‌ڵیان بژاردن، جارێكی تر كێشه‌ى پۆستی پارێزگارى سلێمانى كه دوو ساڵ به دوو ساڵ به‌رێكه‌وتنێك له‌نێوان یه‌كێتى و گۆران چاره‌سه‌ركرا دووباره سه‌رهه‌ڵ ده‌داته‌وه.
هه‌ڵمه‌تى بانگه‌شه بۆ په‌رله‌مانى عێراق پێده‌نێته كۆتا ڕۆژه‌كانییه‌وه‌و هێشتا ئه‌و بێده‌نگه‌و به‌شدارى كه‌مپینه‌كانى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان ناكات. دكتۆر هه‌ڤاڵ ئه‌بوبه‌كر، پارێزگارى سلێمانى، تا ئێستا له هیچ كه‌مپێنێكى بانگه‌شى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕانداو ته‌نانه‌ت له‌میدیاشه‌وه ده‌رنه‌كه‌وتووه كه بانگه‌شه بۆ بزوته‌وه‌ى گۆڕان بكات.
له دواى رووداوه‌كانى 16ى ئۆكتۆبه‌رەوە، بارودۆخی سیاسیی و ئەمنیی کورد لە كه‌ركوك رووبه‌رووى چه‌ندین تەحەدی و مەترسیی بوویەوە، لە کاتێکدا کورد خۆی بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق ئامادەکات کەرکوک لە دەرەوەی دەسەڵاتی سیاسیی و ئەمنیی کوردە بە پێچەوانەی هەڵبژاردنەکانی پێشوو
له هه‌ڵمه‌تی بانگه‌شه‌ى لایه‌نه كوردییه‌كان بۆ هه‌ڵبژاردنه په‌رله‌مانییه‌كه‌ی عێراق، زۆرێك له كانید و لیسته‌كان په‌نایان بردووه بۆ جوڵاندنى هه‌ستى ناوچه‌گه‌ریی و عه‌شیره‌ت و خێڵایه‌تی، ده‌یانه‌وێت ئه‌مه بكه‌نه پردێك بۆ په‌رینه‌وه بۆ په‌رله‌مانی عێراق
هەرچەندە هەڵبژاردنی پێشوو بۆ پەرلەمانی عێراق یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان لە هەولێری پایتەخت نەیتوانی كورسی بەدەست بهێنێت بەڵام بەهۆكاری كاندیدكردنی بانگخوازێكی بەهێز، لە هەڵبژاردنی ئەمجارەدا ئەو حزبە دەیەوێت كورسیەك لە هەولێر بباتەوە .
رۆژى 12ى ئایار هاوڵاتیانى هه‌رێمى كوردستان چوونه سه‌ر سندووقه‌كانى ده‌نگدان و ده‌نگیاندا بۆ نوێنه‌رانیان له په‌رله‌مانى عێراق، به‌ڵام دواى ته‌واو بوونى كاتى یاسایی پرۆسه‌ى هه‌ڵبژاردن ئه‌وه‌ى جێگه‌ى شۆك و پرسیار بوو بۆ زۆرێك له لایه‌نه‌كان و به‌تایبه‌ت هاوڵاتیان ئه‌وه‌بوو كه وه‌ك چاودێران ئاماژه‌یان بۆ كرد له‌رێگه‌ى ده‌ستكارى كردنى ئه‌و سیسته‌مه ئه‌لكترۆنییه‌ى كه ده‌نگى پێ درا گۆرانكارییه‌كى زۆر له ده‌نگه‌كاندا كراوه و مافى زۆرێك له لایه‌نه‌كان خوراوه به‌تایبه‌ت گۆران و یه‌كگرتوو كۆمه‌ڵ و هاوپه‌یمانى.
چه‌ند رۆژێك به‌ر له هه‌ڵبژاردن دپلۆماتیك مه‌گه‌زین له رێگه‌ى چاوپێكه‌وتن له‌گه‌ڵ د.ئیسماعیل خورماڵى ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى كۆمسیارانى كۆمسیۆنى باڵاى هه‌رێمى كوردستان ئه‌وه‌ى ئاشكرا كرد كه به‌هۆى به‌كارهێنانى ئه‌و سیسته‌مه ئه‌لكترۆنییه له هه‌ڵبژاردنى ئه‌نجوومه‌نى نوێنه‌رانى عێراق ساخته‌كارییه‌كى گه‌وره ده‌كرێت
دوای ئەنجامدانی هەڵبژاردنە پەرلەمانییەكەی عێراق رۆژی 12ی ئایار هەندێك لە حزب و لایەنە كوردییەكان رەخنەی توندیان لەو سیستەمە ئەلەكترۆنییە گرت كە پرۆسەی هەڵبژاردنی پێ بەرێوەچوو، چونكە پێیان وابوو دەنگێكی زۆریان بردراوە
نوسەرو رۆشنبیران لەبارەی یەكگرتنی شەش لایەنەكە كە دژی دەرەنجامەكانی هەڵبژاردن بوون بۆ دپلۆماتیك مەگەزین دەدوێن، و داوای ئەوە دەكەن كە پێكەوە بن و پێكەوەش بایكۆتی پرۆسەی سیاسی عێراق بكەن گەرنا هەڵبژاردنەكانی هەرێمیش ئەدۆڕێنن.
شاره‌زایان و یاساناسان پرسى بایكۆت و كشانه‌وه له پرۆسه‌ى سیاسى عێراق به پرسێكى هه‌ستار ده‌زانن و ئه‌وه‌ش ئاشكرا ده‌كه‌ن له رووى ده‌ستوورى و یاساییه‌وه شتێك نییه به‌ناوى بایكۆته‌وه، به‌ڵكو هه‌ر لیست و كاندیدێكیش نه‌چێته په‌رله‌مان به كاندیدى لیستێكى دیكه شوێنه‌كه‌ى پر ده‌كرێته‌وه
دەرئەنجامەکانی هەڵبژاردنی ١٢ی ئایار، جگە لە ئاڵۆزبوونی دۆخی سیاسیی هەرێمی کوردستان، پرسێکی دیکەشی لای لایەنە نارازییەکان هێنایە ئاراوە، کە مەسەلەی بوونی هێزی چەکداری و دروستکردنی هێزی چەکداری تایبەت بە حزبەکانە
دوای راگەیاندنی دەرەنجامەكانی كۆتایی هەڵبژاردنە پەرلەمانییەكەی عێراق دەنگێكی نارەزایی توند بەرز بوویەوە لەلایەن هەر شەش حزبی (گۆران و یەكگرتوو و كۆمەڵ و هاوپەیمانی و بزووتنەوە و شوعی) بە بیانووی ئەوەی غەدرێكی گەورەیان لێكراوە و دەنگەكانیان درزراو
نەخۆشی هۆڵەندی بەو نەخۆشییە دەگوترێت كە بۆ یەكەمین جار لە هۆڵەندا لە دەریای باكوری هۆڵەندنی ساڵی 1977 نەوت و غازێكی زۆر دۆزراوەیەوە بەمەش حكومەت پشتی بە دەرهێنان و فرۆشتنی نەوت دەبەست وەك تاكە سەرچاوەی داهاتی ناوخۆیی، ئەمەش وایكرد سێكتەرەكانی دیكەی وەك كشتوكاڵ و پیشەسازی لاواز ببن و تەنها كەرتی وزە پەرەی پێ بدرێت.
سەرەتای مانگی شوباتی ئەمساڵ بۆ یەكەمین جار پەرلەمانی كوردستان لەبارەی ئەو پرۆژە چاكسازییەی كە حكومەت ئاراستەی كردبوو كۆبوویەوە، هەرچەندە بەرای فراكسیۆنەكانی پەرلەمان بڕگەو مادەكانی پرۆژەكە لە خزمەتی بەرژەوەندی گشتیدان، بەڵام رێك نەكەوتن لەسەر تێپەراندنی.
لەناو ئەو 2000 وێستگەیەی كە لەلایەن كۆمسیۆنی سەربەخۆی هەڵبژاردنەكانەوە گومانی خراوەتە سەر و چێك كراوەتەوە 1020 سندوق هەڵوەشێنراوەتەوە كە بەتەنها 224 سندوقیان لە پارێزگای دهۆك بوە. بەم پێیەش پارێزگای دهۆك لەەسەر ئاستی عێراق زۆرترین ساختەكاری تێدا ئەنجامدراوە.
شێخ جەعفەر شێخ مستەفا، ئەندامی مەكتەبی سیاسی یەكێتی، ئاماژە بەوە دەدات كەڕووداوی هێرشكردن بۆ سەر گردی زەرگەتە ڕووداوێكی بەڕێكەوت بووەو، باسیشلەوە دەكات ئەگەر هاتوو دەنگەكان بەدەست هەژمار كرایەوەو دەنگەكانی یەكێتی كەمیكرد، ئەوا دەسەلمێنرێت كە یەكێتی ساختەكاری كردووە‌و دەشڵێت:" ئەنجامەكان بۆ یەكێتی بەدۆڕاو دەزانم".
پاش ئەوەی لەسەر داوای سەرۆكی حكومەت دوای چەندین ساڵ غەریبی موستەفا زەڵمی وەك زانایەكی كورد لە بەغداوە دەگەرێتەوە هەرێمی كوردستان و دەبێتە راوێژكاری سەرۆكی حكومەت بەڵام بە سەرۆكی حكومەت رادەگەیەنێت "هەموو كوردستانم لەسەر تاپۆ بكەیت یەك حكومی شەرعی ناگۆرم و ئەوەی حەقە دەیڵێم" و لەنامەیەكیشدا داوا لە حكومەت دەكات چاودێری وتاری هەینی بكرێـت تا مەلاكان بەناوی دینەوە خورافە بڵاو نەكەنەوە.
لە ئێوارەخوان و ئیفتارەكاندا سەركردەی پارتە ئیسلامییەكان لەسەر یەك سفره كۆ دەبنەوەو وەك یەك خێزان نان دەخۆن، چاودێرێكی سیاسیش پێی وایە كاری ئەوان لەمە گەورەترە و دەبێت هەوڵی یەكگرتن بدەن نەك تەنها كەباب و نانخواردن، ئیسلامییەكانیش خۆیان ئەمە بەشتی رۆتینی و نارەسمی دەزانن و دەڵێن: "هیچ پەیوەندییەكی بە رەهەندە سیاسییەكەوە نییە."
دوای ئەوەی سەرۆكی كۆریای باكور ( كیم جون ئیل)ی باوك، لە رۆژەكانی كۆتایی تەمەنی نزیك بوویەوە، كورە بچوكەكەی بەناوی (كیم جون ئون) كاری لەسەر ئەوە دەكرد چۆن دوای باوكی ببێتە سەردرای وڵات.
وا بریارە هێزە شیعەكان لەماڵی عەبادی كۆببنەوە، و هەرچەندە هەندێك لایەن هیوایەكیان لەسەر ئەم كۆبوونەوەیە هەڵچنیوە كە ببێتە هۆی دووبارە ئەنجامدانەوەی هەڵبژاردن، بەڵام ئەندامێكی پەرلەمانی عێراق پێی وایە : " ئەم كۆبوونەوەیە لەنێوان شیعە براوەكان دەكرێت بۆ پێكهێنانی حكومەت نەك هەڵوەشاندنەوەی هەڵبژاردن."
دادگای باڵای عێراق بریار لە بەرژەوەندی شەش لایەنە نارازییەكەی هەرێم دەدات و ئەوانیش رایدەگەیەنن:" لەماوەی رابردوودا سندووقەكانی دەنگدان وەك پێویست لە ژێر چاودێری ئەواندا نەبوون."
گۆران ئامادەیی خۆی بۆ هاوپەیمانی دەردەبرێت، و كۆمەڵیش پێی وایە درەنگەو كار لە كار ترازاوە، یەكگرتووش گلەیی دەكات كە لایەنەكان زوو نەهاتنە پێش، هاوپەیمانیش دەڵێت: "یەكگرتووش پەلەی كرد"
سەبارەت بە دانانی دادوەرەكان لەبری بەرپرسانی كۆمسیۆنی هەڵبژاردن، لایەنە نارازییەكانی هەرێم ئاماژە بەوە دەكەن "دادوەرەكان حزبین و چاوەروانی هیچ شتێكی دڵخۆشكەریان لێ ناكرێت."
زەین العابدین وەك یەكەم سەرۆكی لەسەركارلابراوی بەهاری عەرەبی لە بارودۆخێكی خراپی دارایدا دەژی، وە دان بەهەڵەكانیدا دەنێت، داواش دەكات بگەرێتەوە بۆ تونس، راشد غەنوشی سەرۆكی نەهزەی تونسیش دەڵێت: "ئەو تاوانبارە و مافی گەرانەوەی نییە"
بەهۆی تەواونەكردنی ڕێژەی یاسایی ئامادەبوانەوە لە دواهەمین ڕۆژی تەمەنیدا پەرلەمانی عێراق یاریەكەی دۆڕان و نەیتوانی تەمەنی خۆی درێژبكاتەوە بەمەبەستی چاودێریكردنی هەمواری سێیەمی یاسای هەڵبژاردنەكان و چاودێری ئەژماركردنەوەی دەستی دەنگەكان.
هەرچەندە لایەنە پەیوەندیدارەكان لە هەرێمی كوردستان دەڵێن: تاكە هۆكاری سوتاندن و گڕ گرتنی كۆگاكانی چەك و تەقەمەنی لەهەولێر و سلێمانی و دهۆك تەنها پلەكانی گەرمایە، بەڵام زانیارییە نارەسمیەكان ئەمە دووپات ناكەنەوە پێ دەچێت سیناریۆی تر لەپشت ئەم رووداوانەوە هەبێت.
نەبوونی ناوی مامۆستایان لە لیستی نوێی مووچەی وەزارەتی دارایی جارێكی دیكە مامۆستایان نیگەران دەكاتەوە و مامۆستایەكی نارازیش دەڵێ: چاوەڕوانی درۆكانی حكومەتین و ئەگەر پێویست بكات چلەی هاوینیش بێت دەچینەوە سەر شەقام.
یەكێتی نیشتمانی چەند ساڵێكە لەبەردەم چوارەمین كۆنگرەیدا وەستاوەو ناتوانێ وەڵامی ئەو دەنگۆیانە بداتەوە كە لە غیابی مام جەلالدا كۆنگرەی پێ نابەسترێ، هەندێ لە سەركردەكانی یەكێتیش پێیانوایە، پیرەكانی ناو یەكێتی تاقەتی كۆنگرەیان نەماوە. گەنجەكانیش دەیانەوێ بە ئیحترامەوە جوابیان بكەن.
د.ئیسماعیل نامیق دەشڵێت:" هەر لەسەرەتاوە كاری باشمان كردوو و توانيمان لە پەرلەمانی عێراق هەنگاوی باش بنێن و یاسای هەڵبژاردنەكان هەموار بكەینەوە تاوەکو دواتر دادگا بریارێكی دروست و بێ لایەنانە بدات لەبارەی هەژماكردنەوەی دەستی دەنگەكان.
هەرچەندە 9ى ئەم مانگە دەست كرا بە ئەژماكردنەوەی دەستی دەنگەكان، بەڵام ئەم پرۆسەیە رەخنە و قسەو باسێكی زۆری بەدوای خۆیدا هێناو لە راپۆرتێكیشدا رێكخراوێكی مەدەنی، ناشەفافی ئەژماكردنی دەنگەكان دەخاتە روو. و ئاشكرای دەكات كە ئەو سندووقانەی ئەژماكراونەتەوە پێ ناچێ ئەوانەبن كە سكاڵایان لەسەر تۆمار كراوە.
وای نزیكه‌ی سێ ساڵ به‌سه‌ر تێكچوونی ته‌واوه‌تی په‌یوه‌ندییه‌كانی نێوان پارتی دیموكراتی كوردستان و بزوتنه‌وه‌ی گۆران، له ئێستادا هه‌ردوولا له هه‌وڵدان بۆ شكاندنی به‌سته‌ڵه‌كی نێوانیان،
به‌هۆى تۆمه‌تباركردنى ئه‌ندامانى كۆمه‌ڵى ئیسلامى به تێوه‌گلانیان له گروپه تیرۆرستییه‌كان له‌لایه‌ن ده‌زگا ئه‌منییه‌كانى شاری هەولێر، تا دێـت په‌یوه‌ندییه‌كانى نێوان كۆمه‌ڵى ئیسلامى و پارتى دیموكراتى كوردستان توندتر ده‌بن.
ئەندامێكی جڤاتی گشتی بزووتنەوەی گۆران ئاماژە بەوە دەكات كە دوای نەوشیروان موستەفا بزووتنەوەی گۆڕان دۆخی خراپ بووە و دانانی هەندێ كاندیدیش لە لیستی گۆراندا لە شكۆی حزبەكەیان كەم كردووەتەوە.
به‌رپرسى ناوه‌ندى هه‌ڵبژاردنى كۆمه‌ڵى ئیسلامى پێیوایه خه‌ڵكى له ئێستادا بێهیوان له هه‌ڵبژاردن، هۆكاره‌كه‌شى بۆ هه‌ردوو حزبی ده‌سه‌ڵات ده‌گه‌رێنێته‌وه كه یارییان به هه‌ست و نه‌ستى خه‌ڵكى كردووه و سندوقه‌كانى ده‌نگدانیان بۆ به‌رژه‌وه‌ندى خۆیان به‌كار هێناو
سەردانەكەی نێچیرڤان بارزانی وەك سەرۆكی حكومەت بۆ بەغدا بەبێ جێگرەكەی كە قوباد تاڵەبانییە، یەكێتی نیگەران دەكات و ئەندامێكی پەرلەمانی ئەو حزبەش دەڵێت: "پارتی پەیوەندییەكانی دەرەوەی بۆ خۆی كۆنتڕۆڵ كردووە و مافی یەكێتی خواردووە"
پرسی دواخستنى هه‌ڵبژاردنی هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی كوردستان بووه‌ته بابه‌تێكى گه‌رمی نێوان لایه‌نه‌كان، به‌پێی زانیارییه‌كانی دیپلۆماتیك مه‌گه‌زینیش له ئێستادا ئه‌مریكیی و ئێرانییه‌كان له‌سه‌ر خه‌تن تاوه‌كو لایه‌نه‌كان رازیی بكه‌ن به دواخستنی هه‌ڵبژاردن
ساڵی 1992 یەكەمین هەڵبژاردن لە چوارچێوەی دەسەڵاتی كوردیدا ئەنجامدرا و بووە یەكەمین ئەزموونی دیموكراسی، بەڵام كاتێك لایەنەكان بە ئۆپۆزیسیۆن و دەسەڵاتەوە بیانەوێت لەبری سندوقەكانی دەنگدان لە رێگەی رێكەوتنە سیاسیەكانیانەوە گۆرانكارییەكان ئەنجام بدەن، پێدەچێت ئەم ئەزموونە لە بری گەشەكردن، رووبەرووی لە ناوچوون و پاشەكشەی تەواو ببێتەوە.
هەرچەندە پارتی دوودڵەو بە قورسی دەزانێت، بەڵام لەگەڵ یەكێـتی بە مەبەستی سفركردنەوەی كێشەكان لەنێوان لایەنەكاندا پێش هەڵبژاردنی پەرلەمان، دەرگا بۆ لایەنە نارازییەكان دەكەنەوەو ئەندامێكی باڵای پارتیش دەڵێت: "لایەنە نارازییەكان میزاجین و هەرجارەو بریارێك ئەدەن و خۆشیان نازانن چیان دەوێت."
لە هەموو شوێنێك باسی دواخستنی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان دەكرێت، ئەم پرسە بووەتە بابەتی مشتومر لای هەموو حزبە سیاسییەكان بە ئۆپۆزسیۆن و دەسەڵاتەوە كەچی هیچ لایەك تائێستا ناوێرێت بە ئاشكرا داوا یان پشتیوانی خۆی بۆ دواخستنی هەڵبژاردن بكات.
ئەگەرەكانی دواخستنی هەڵبژاردن كاریگەری لەسەر كاندیدەكان دادەنێت و بەپێی زانیارییەكانی دیپلۆماتیك مەگەزینیش هەندێ لایەن بە كاندیدەكانیان گوتووە" فلێكسەكانتان چاپ مەكەن تا دڵنیا نەبین كە هەڵبژاردن دەكرێت" كاندیدێكیش دەڵێت: لە دۆخێكی رارایی و دەرونی ناجێگيرداين.
گیانلەدەستدانی چوار گەنجە ژینگە پارێزەكەی مەریوان، كە لەرووداوێكی گوماناویدا سووتان و گیانیان لەدەستدا، بووەتە هۆی توڕەیی هاوڵاتیانی رۆژهەڵاتی كوردستان و گومان لەوە دەكەن دەسەڵات لەپشتی رووداوەكەوە بێت، ئەوان بە درووشمی "هێزی پەت و سێدارە..تاوانبارە لەم شارە" تەرمەكانیان بەرەو گۆرستان بەرێكرد.
ترسی زۆرینەی لایەنە سیاسییەكان لە هەڵوەرینی دەنگەكانیان لە سەرەتای ئەم وەرزی پایزەدا و بەشدارینەكردنی هاوڵاتیان لە پرۆسەی دەنگدان، تا دێـت حەزی دواخستنی هەڵبژاردن لە لایان زیاد دەكات و پێدەچێت ئەم بابەتەش وەك ریفراندۆم ببێتە گرێكوێرەیەكی دیكەی نێوان لایەنەكان و دواتریش ناو هۆڵی پەرلەمان و بەئاسانی نەكرێتەوە. ئەندامێكی سەركردایەتی یەكێتیش دەڵێت:" كاتەكە زۆر درەنگە بۆ دواخستنی هەڵبژاردن و دەبێت لایەنەكان رێك بكەون".
30 ئەیلول وادەی هەڵبژاردن، لایەنە سیاسییەكان بەسەر دوو بلۆكدا دابەش دەكات ئەوانیش بلۆكی یەكێتی و بلۆكی پارتییە، بلۆكی یەكێتی بەدوای موشتەریدا دەگەرێت تاكو پرۆژەی دواخستنی هەڵبژاردن بباتە پەرلەمان و بلۆكی پارتیش دەیەوێت لە دەرەوەی پەرلەمان كۆتا بریار بدات و لە سەرۆكایەتی پەرلەمانیش دژی هەموو پرۆژەیەكی دواخستن دەوەستێتەوە.
پارتی رۆژ بەرۆژ سورتر دەبێت لەسەر ئەنجامدانی هەڵبژاردن و ئەندامێكی حزبەكەش ئاماژە بەوە دەكات: هەڵبژاردن بۆ گۆرانكاری و دروستكردنی نەخشەی نوێیە، بۆیە ئاساییە پارتی كار بۆ ئەمە بكات و نەهێڵێت هەڵبژاردن دوا بكەوێت.
هەرچەندە چوار لایەنە نارازییەكە بریاریاندا پێكەوە بچنە بەغداد و لە هەرێمی كوردستانیش پێكەوە كار بكەن و یەك پرۆژەیان هەبێت بۆ مامەڵكردن لەگەڵ دەسەڵات، بەڵام پێشهاتەكان ئەوە دەڵێن، كە لە ئێستادا هاوپەیمانێتی نێوانیان تەقەی تێكەوتووە و پرسی دواخستنی هەڵبژاردنیش هێندەی تر درزی خستە نێوانیان و لێكی دوور خستنەوە.
دوای ئەوەی هاوینی پارساڵ ئەو گەنجە كوردەی كە چالاكوانی سیاسی بوو لەلایەن هێزە ئەمنییەكانی ئێرانەوە بەبرینداری رەوانەی زیندان كرا، چەند مانگێك لەمەوبەر حوكمی لەسێدارەدانی بۆ دەردەچێت و بنەماڵەكەشی دەڵێن" بریارێكی زۆر نادادپەروەرانە بووە كە لەماوەی تەنها چوار خولەكدا حوكمەكە دراوە".
لەكۆتایی كۆبوونەوەكەیاندا كە ئەمرۆ لە پیرمام ئەنجامیاندابوو، یەكێتی و پارتی لە راگەیەندراوێكدا داوا لە سەرجەم لایەنەكان دەكەن كە پێكەوە بچن بۆ بەغداد، هەرچەندە چوار لایەنەكەش نیگەرانن بەڵام مەرجیان هەیە بۆ رۆشتن لەگەڵیان، نەوەی نوێش هەموو هاوپەیمانیەك لەگەڵ یەكێتی و پارتی رەد دەكاتەوە.
شەوی رابردوو كاتژمێر 12، بە رەسمی بانگەشەی هەڵبژاردن بۆ پێنجەمین خولی پەرلەمانی كوردستان دەستی پێكردو بەراورد بە هەڵبژاردنەكانی پێشوو، تاكو ئێستا پرۆسەكە ساردوسرییەكی زۆری پێوە دیارە، لایەنە نارازییەكانیش بێ هیوایی دەنگدەروهاوڵاتیان و نیگەرانیان لە دەسەڵات بەهۆكاری سەرەكی دەزانن.
هەرچەندە بە بیانووی ساختەكاری و پاك نەبوونەوەی تۆماری دەنگدەران هەندێ لایەن بە دوودڵییەوە چوونە نێو بانگەشەی هەڵبژاردن، بەڵام بریاردەری كۆمسیۆنی هەرێم ئاماژە بەوە دەكات هەموو دەرگاكانی ساختەكاریان گرتووە و ناهێڵن ئەوەی لە 12ی ئایار روویدا لێرە دووبارە ببێتەوە.
ئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێـتی ئەمرۆ لە راگەیەندراوێكدا سوپاسی هاوپەیمانییەكەی بەرهەم ساڵحیان كرد كە دەستپێشخەریان كردووە بۆ ئەوەی لەگەڵ یەكێـتی یەكبگرنەوە، سەركردەیەكی هاوپەیمانیش دەڵێت: ئەمە یەكگرتن نییە، بەڵكو رێكەوتنێكی سیاسییە بۆ بەرژەوەندی گشتی لەنێوان ئەو دوو لایەنەدا ئەنجام دەدرێت .
هێزە ئۆپۆزسیۆنەكان سیستمی هەڵبژاردنیان گەڕاندەوە بۆ ڕێگە كلاسیكیەكە دوای ئەوەی لە هەڵبژاردنی پێشودا سیستمی ئەلكترۆنی داخی كردن، بەڵام هێشتا مەترسیەكانی ساختەكاری لە ئارادان.
هەرچەندە رەوتی سەلەفی لە هەرێمی كوردستان وا وێناكراون كە پشتگیری تەواو لە دەسەڵاتی یەكێتی و پارتی دەكەن، بەڵام رێبەرێكی ئەم رەوتە لە ئێستادا پێی وایە چۆن دەنگدان بە عەلمانییەكان كوفر نییە بەهەمانشێوەش دەنگدان بە ئیسلامییەكان تاوان نییە.
دوای ساڵێك لە ئەنجامدانی ریفراندۆم پارتی پیرۆزبایی دەكات و پێی وایە ى16 ئۆكتۆبەر نەبوایە ئێستە كورد خاوەنی دەوڵەت بوو، یەكێتیش دەڵێت: ریفراندۆم سیناریۆیەك بوو پارتی بۆ بەهێزكردنی كورسییەكەی بارزانی رێكی خست، كۆمەڵ و گۆرانیش نەبوونی ئامادەكاری بەبیانووی شكستی پرۆسەكە دەزانن و یەكگرتووش ئاماژە بەوە دەكات ئەوان لەبەر خاتری كەس نەچوونەتە بەرەی ریفراندۆم.
بانگەشەی هەڵبژاردن بۆ پێنجەمین خولی پەرلەمانی كوردستان پێ دەنێتە هەفتەی زێرینەوە، بەرپرسێكی گۆرانیش،هەرچەندە كاتی هەڵبژاردن بە گونجاو نازانێت بەڵام بانگەشەی حزبەكەیان بە گەرمووگور لەقەڵەم دەدات و پێی وایە ژمارەی كورسییەكانیان مەگەر بەشداری نەكردنی هاوڵاتیان كەمی بكات، دەشڵێت: "ئەگەر بووینە زۆرینەی پەرلەمان دەچینە حكومەت، زۆرینەش نەبووین لەپەرلەمان چاودێرێكی كارا دەبین".
یادگار عومەر، بەرێوەبەری كارگێری كۆمسیۆنی باڵای سەر بەخۆی هەڵبژاردنەكان لقی سلێمانی، لە لێدوانێكیدا بۆ دیپلۆماتیك مەگەزین ئاماژەی بەوە كرد كە پرۆسەی دەنگدان تا ئێستا سەركەوتووە هەرچەندە لێرەو لەوێ هەندێ هەوڵی ساختەكاری ئەنجام دراون.
دوای راگەیاندنی دەرەنجامە بەراییەكانی هەڵبژاردنی 30ی9 بۆ پەرلەمانی كوردستان، دەنگەكانی گۆران و یەكگرتوو بەشێوەیەكی دیار كەمیانكرد، ئەمەش یەكگرتووی ناچار كرد كۆبوونەوەی نائاسایی ئەنجام بدات و ئامادەیی تەواو بۆ هەموو گۆرانكارییەك لە حزبەكەی دەربرێت.
پێ دەچێت شەوی 30ی9 درێژترین شەو و بێتاقەترین شەوی ساڵ بووبێت بۆ گۆران و یەكگرتوو ، كاتێك بەهۆی راگەیاندنی دەرەنجامە بەراییەكانی هەڵبژاردنەوە رێژەیەكی بەرچاو لە دەنگەكانیان كەمیكرد بەمهۆیەوە توشی شۆك بوون، بەجۆرێك نەیاتوانی دان بەم شكستە گەورەیەیاندا نەنێن.
هەرچەندە ئێوارەی ئەمرۆ كۆمسیۆن ئەنجامە بەراییەكانی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستانی راگەیاند بەڵام یەكێك لە كۆمسیارەكان كە لە هەمانكاتدا بریاردەرە بەبیانووی ساختەكاری و پەلەكردن لە راگەیاندنی دەرەنجامەكان بەشداری كۆنگرەكە ناكات و واژی كۆتایی لەسەر كۆنووسەكەیان ناكات.
درەنگانێكی شەوی رابردوو، یەكگرتوو لە راگەیەندراوێكدا دەرەنجامە سەرەتاییەكانی هەڵبژاردنی رەتكردەوە و بەپێی زانیارییەكانیش دوای دانپێدانانی سەركردایەتی ئەو حزبە بە پاشەكشەو كەمكردنی دەنگەكانیان لە هەڵبژاردنی 30ی ئەیلول، چەند بەرپرسێكیان دەست لەكار دەكێشنەوە و بەكۆی دەنگیش بریاریانداوە كە بەشداری حكومەتی داهاتووی هەرێم نەكەن.
هەرچەندە هاوپەیمانی بایكۆتی هەڵبژاردنی كرد، بەڵام ئەگەری دەرچونی یەكێك لەو كاندیدانەیان كە سەربەخۆ چوونە نێو بانگەشەی هەڵبژاردن، هاوپەیمانی ناچار دەكات بریاری دیكە بدەن، وتەبێژی هاوپەیمانیش دەڵێت: بەپێی پەیرەوی ناوخۆی پەرلەمان ئەو كاندیدەی هاوپەیمانی بەناوی لیستەكەیەوە دەستبەكار دەبێت، بەڵام زووەشە بریاری لەسەر بدەین.
پێ دەچێت گۆرینی كیلۆنی دەرگای ژوورەكەی عەبدوڵای مەلا نوری لەلایەن رێكخەری گشتییەوە، چەند گۆرانكارییەكی دیكەش لەنێو بزووتنەوەكەدا بهێنێتە كایەوە. ئەندامێكی پەرلەمانی عێراقیش لە فراكسیۆنی گۆران دەڵێت: "دەبوو ئەوانەی كە بوون بە پارتی دەرگایان لێداخرایەت" و داوا لە كورەكانی نەوشیروان موستەفاش دەكات لەكێشە ناوخۆییەكانی گۆران بێ لایەن بن.
بەهۆی ناو نەهێنانی هەڵەبجەی شەهید وەك پارێزگا، فراكسیۆنی یەكگرتووی ئیسلامی لەپەرلەمانی عێراق لە راگەیەندراوێكدا، رەشنووسی یاسای بودجەی 2019ی عێراق، رەتدەكاتەوەو سەرۆكی فراكسیۆنەكەش رایدەگەیەنێت: " ئەم هەڵەیە چەندین جار حكومەتی بەغدا دووبارەی دەكاتەوە كە زوڵمكردنە لە خەڵكی هەڵەبجە".
بەنزیکى دواى ساڵێک لە 16ى ئۆکتۆبەرو شکستى ریفراندۆم ، قسەیەکى دیکەى بارزانى دەشکێنرێت و پۆستى سەرۆک کۆمار نادرێت بە پارتى، بۆیە هەرەشەکانى پارتى بەجیاو بارزانى بەتایبەتى پێ دەچێت پێکهێنانى کابینەى نوێى حکومەت لە کابینەى پێشوو ئاڵۆزتربکات، وەک نێچیرڤان بارزانیش رایگەیاند: " دەبێت خەڵکى باجى ئەمەش بدات".
ساڵێک بەسەر ئەو رۆژەدا تێدەپەرێت کە هەندێ بە خیانەت و هەندێکى دیکەش بە سەروەرى لە قەڵەمى دەدەن، چونکە لەمرۆژەدا کە 16ى ئۆکتۆبەرە نزیکەى ٥٠%ى خاکى کوردستان بە کەرکووکیشەوە رادەستى هێزە عێراقیەکان کرا
هەرچەندە رۆژ بەرۆژ سەرەداوو بەڵگەی كوشتن و پارچە پارچەكردنی رۆژنامەنووسە سعودیەكە ئاشكرا دەكرێن، و لەكۆتا بەڵگەش تۆمارێكی دەنگی ترسناكی لەت و پەتكردنی خاشقچی بڵاو دەكرێتەوە، بەڵام ئەوەی جێگەی پرسیارە، ئێران كە وڵاتێكە بە ئەنتی سعودیە بەناوبانگە تاكو ئێستە هیچ هەڵوێستێكی لەمبارەوە نییە.
هەرچەندە شەوی رابردوو بە بریاری زۆرینەی كۆمسیارانی كۆمسیۆن دەرەنجامەكانی هەڵبژاردنی 30ی ئەیلول بۆ پەرلەمانی كوردستان راگەیەندران، بەڵام 120 هەزار دەنگی سوتێنراو، كۆمسیۆن دەكات
ئەمرۆ یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان لە راگەیەندراوێكدا ئۆپۆزیسیۆن بوون و بەشداری نەكردنی لە كابینەی داهاتووی حكومەت راگەیاند و ئەندامێكی باڵای ئەو حزبەش دەڵێت: بریارەكانمان بۆ هەستانەوەی یەكگرتوون و دوای 25ی ئەم مانگەش لە كۆبوونەوە گشتییەكەی حزبدا گۆرانكاری جدی دەكەین.
ئەمرۆ دانیشتنی ئەنجومەنی سەركردایەتی كۆمەڵی ئیسلامی، بەبێ بریاردان لە بەشداریكردن و بەشداری نەكردنی كۆمەڵ لەكابینەی داهاتوو كۆتای هات، بەرپرسی دەزگای هەڵبژاردنی حزبەكەش بە دیپلۆماتیكی راگەیاند: هێشتا زووە بریار بدەین كە بەشداری حكومەت دەكەین یاخود نا.
دوای راگەیاندنی دەرەنجامە رەسمییەكانی هەڵبژاردن، پرسی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت دەبێتە مژاری گەرم، نوسەرێكی دیاری كوردستانیش بۆ كابینەی داهاتوو پێشبینی مەترسیدار دەخاتە روو، پێشی وایە حكومەتێك دەبێت لێوان لێو لە قەیران و ماڵوێرانیە بۆ هاوڵاتیان، بۆیە پێشنیار دەكات لایەنەكانی ئۆپۆزیسیۆن بەشداری ئەو جۆرە حكومەتە نەكەن، چونكە یەكێتی وپارتی دەیانەوێ لەگەڵ خۆیان ئەوانیش توش بكەن.
پێ دەچێت هیچ حزبێكی دیكە هێندەی یەكگرتوو خێرا هەستی بەكەوتنی نەكردبێت، لە دوای هەڵبژاردنە پەرلەمانییەكەی 30 ئەیلول، كە بۆ ئەو شۆكێكی گەورە بوو، یەكگرتوو دەیەوێ ئەمجارە لە دهۆكەوە هەستێتەوە، لە كۆبوونەوەیەكی گشتیدا لەژێر درووشمی ((بەخۆداچونەوە و پلان بۆ ئایندەیەكی نوێ)) دەست بخاتە سەر برینەكان و چارەسەریان بكات.
هەرچەندە بەپێی دەستوری هەمیشەیی عێراق، هەركەسێك تۆمەتبار بێـت بە بەعسی بوون، ناتوانێ بەشداری پرۆسەی سیاسی بكات، بەڵام دانانی كەسێك بۆ پۆستی وەزیری لەلایەن پارتییەوە، دەنگدانەوەی لێ دەكەوێتەوەو چالاكوانانی دهۆكیش سكاڵانامەیەك ئاراستەی بەغداد دەكەن، دەشڵێن: "ئەو وەزیرە، لینكی نێوان عودەی و نێچیرڤان بارزانی بووە، عەیبەیە ئێستە پۆستی پێ دەدرێت".
پێ دەچێت هەڵبژاردنەكان لە هەرێمی كوردستان كە لە ماوەی 27 ساڵی حوكمرانی، پێنج جار ئەنجامدراون بۆ شەرعیەتدانەوە بوبێت بە دەمووچاوەكانی پێشتر لەبری دەستاودەستكردنی دەسەڵات.
بابەتی وەرگرتنی 49 ملیۆن دینار لەلایەن ئەندامانی پەرلەمانەوە، هاوڵاتیان نیگەران دەكات، بەرپرسێكی گۆرانیش دەڵێت: تەنها دوو ساڵی سەرەتا ئەندام پەرلەمان كاری كردووە بەڵام بەپێی یاساش مافی خۆیانە موكافەئەی شەش مانگ بەسەر یەكەوە وەر بگرن.
بابەتی پێكهێنانی حكومەت، دەبێتە ویردی سەر زمانی ئەو حزبانەی مەیلی بەشداری كردنیان هەیە، گۆران و كۆمەڵیش تاكو ئێستا لەمبارەوە هیچ بریارێكی رەسمیان نەداوە، سەركردەیەكی كۆمەڵیش ئەوە رادەگەیەنێت: ئەگەر حزبەكەی بریار بدات بەشدارى حكومەت بكات، زۆر ئاساییە.
پێ دەچێت تلیاك، وەك تیرۆرێكی سپی لە هەناوی كۆمەڵگەی كوردیدا كاری خۆی كردبێت، بۆیە بەرێوەبەری نەهێشتنی ماددە هۆشبەرەكان لە ئاسایشی سلێمانی دەڵێت: " دیاردەیەكی زۆر مەترسیدارە و كاری كردووەتە سەر كۆمەڵگا".
پێ دەچوو ئەو بارانە بەخورەی كە لە دەرەوەی كافتریاكە دەباری، میوانەكەمانی دوا خستبێت، بۆیە دوای چاوەروانیمان فەرید ئەسەسەرد لەگەڵ هاورێكەیدا دەركەوتن، دوای دانانی كڵاوە تەرەكەی لەسەر كورسییەكەی تەنیشتی سوپاسی چاوەروانی كردین و بەزەردەخەنەیەكەوە ووتی:"حەقی ئەوەی چاوەروانیتان كردووم، قسەی باشتان بۆ دەكەم".
هەرچەندە وەرزی سەرماوسۆڵە دەستی پێكردووە، بەڵام ماراسۆنی یەكێتی و پارتی بۆ بەردەم بارەگای ئەو حزبانەی كە دەیانەوێ لە كێكی حكومەت بخۆن پێ دەچێت دۆخەكە گەرمووگور بكات، ئەندامێكی جڤاتی گشتی بزووتنەوەی گۆرانیش پێی وایە بەشێك لە گۆرانخوازان حەزیان لە حكومەت و دەسەڵاتە.
چەند رۆژی رابردوو، توركیا تاكە لانكە و پەنای زانایانی جیهانی ئیسلامی بوو، تاكو دوای چوار ساڵ، كۆنگرەیەكی دیكە ببەستن و سەرۆكێك و كۆمەڵێك ئەندامی نوێ هەڵبژێرن و جاڕنامەیەكی دیكە بەرووی جیهاندا بدەن.
ئەبێت چ هۆكارێكی قوڵ لە پشت ئەو رووداوەوە بێت كە هاوڵاتییەك لەیەك چركەدا لە لوتكەی خۆشی و شادیدا، دەگۆرێت بۆ پیاوكوژێك، دۆخێك دەخوڵقێنێت سەد پلە پێچەوانەی دۆخی پێشوو، كە تیایدا گۆرانی و هەڵپەركێ دەبێت بە شین و گریان و راكردن.!
پێ دەچێت ئەو چەند گۆرانكارییەی لە كۆبوونەوەكەی دوێنێى ئەنجوومەنی سەركردایەتی یەكگرتوو كە بەمەبەستی چاكسازی و هەستانەوە ئەنجامیدابوون، بەتەواوی ئاوی دڵی رێكخستنەكانی نەدابێت، بۆیە چاوەرێ دەكرێت لە رۆژانی دواتر كۆمەڵێ بریاری دیكە بدات.
هەرچەندە سەركردەكانی گۆران، لەسەرەتاوە دوو دڵ بوون لەوەی كە پارتی جارێكی دیكە لە حكومەت و پەرلەمان دەریان نەكاتەوە، بەڵام پێ دەچێت سەركردەكانی ئەو بزووتنەوەیە دڵیشيان لەسەر كێكی حكومەت بێت، تاكو لە چوار ساڵی داهاتوو لێی بخۆن.
كۆمەڵی ئیسلامی حەز دەكات بەشداری لە كابینەی نوێی حكومەت بكات و نێچیرڤان بارزانیش رازییە، بەڵام ڤیتۆی مەسعود بارزانی لەسەر ئەو حزبە، تا ئێستا ڕێگرە و نێچیرڤان بارزانیش لەبەر مامی نایەوێت لەدەرگایان بدات.
دوای دوو ساڵ لە كوشتنی زانایەكی ئایینی بەدەستی چەند تاوانبارێك لە شاری هەولێر، برایەكی قوربانییەكە ئەوە ئاشكرا دەكات كە: ” هێشتا بكوژانی براكەیان لە ئاسایشی هەولێرن و نەگوازراونەتەوە بۆ چاكسازی گەوران، ترسی ئەوەشیان هەیە كە لەبری سزا رەنگە پاداشت بكرێن”.
24 ساڵ لەمەوبەر واتە لەدوای تەنها سێ ساڵ لە ئازادكردنی كوردستان بەگشتی و سلێمانی بەتایبەتی لە دەستی رژێمی بەعس، و لە گەرمەی شەری براكوژی نێوان یەكێتی و پارتی، كە كوردستان وەك ئێستە بەدۆخێكی ئابوری خراپدا تێ دەپەری. خاڵە فاروقی پەقلە فرۆش بەخۆی و مەنجەڵێك پاقلەوە دێتە تەنیشتی دیوارەكەی سەرۆكایەتی زانكۆی سلێمانی لە سەرەتای شەقامی مەولەوی.
ئەندام پەرلەمانێكی تەڤگەری ئازادی: تەڤگەری ئازادی، خاوەنی كورسییە لە پەرلەمانی عێراق، كەس ناتوانێ یاساغی بكات.
بەپێی زانیارییەكانی دیپلۆماتیك مەگەزین، داخستنی بارەگاكانی تەڤگەری ئازادی لەلایەن یەكێتیەوە، رووبەروو بوونەوەی باڵەكانی یەكێتی لێ دەكەوێتەوە و جارێكی دیكەش پشكۆی ناكۆكییەكانی نێوانیان هەڵدەگیرسێنێتەوە.
لە ساڵرۆژی سوتاندنی بارەگاكانی یەكگرتووی ئیسلامی لە بادینان، سەرۆكی ئەنجومەنی سیاسی ئەو حزبە دەڵێت: "ئێمە یەكەمین ئۆپۆزیسیۆن بووین لە كوردستان، و پێش ئێمە كەس بریاری سەربەخۆی لەدەرەوەی یەكێتی و پارتی نەداوە و ئەمرۆش یەكەم حزب بووین رامانگەیاند كە ناچینە كابینەی نوێ، ئۆپۆزیسیۆنێكی كارا دەبین".
