پەیمانگای " پرۆكنجز"ی ئەمریكی وتارێكی جەواد ساڵحی ئەسفەهانی بڵاو كردۆتەوە، كە نوسەر تیشك دەخاتە سەر ڕۆڵی چینی مام ناوەند لە ئێران و ئاستی فشارەكانی بۆ سەر حكومەت، بەشێوەیەك كە دەسەڵاتدارانی ئێران ناچار بكەن كە جارێكی دیكە بەرەو ڕێكەوتنێكی دیكەی ئەتۆمی هەنگاو بنێن.

ھاتنەوەی مانگی ڕەمەزان لەھەموو لایەن پیرۆزبێت، خودا ڕۆژ و نزاکانمان قبوڵ بکات، وەک بیرخستنەوە دەکرێ ئەو پرسیارە چەندین جار کراوە بکەینەوە «چۆن ڕەمەزان دەبێتە قوتابخانە»ی فێربوونی ژیان بەسەرنجدان لە ڕەھەندە

لەم چەند ڕۆژەی دواییدا، هەواڵێک بڵاو کرایەوە کە پارلەمانی کوردستان پێشنیازێکی ئامادە کردووە بۆ ئەوەی دەنگی لەسەر بدرێت و ڕۆژێک بۆ ڕۆژنامەگەریی کوردی دیاری بکرێت. ڕۆژەکەیش، وەک لە هەواڵەکەدا خوێندمەوە، گوایە ٢٢ی نیسان دەبێت. ڕاستییەکەی من ئاشنایەتییەکی ئەوتۆم لەگەڵ شێوەی کارکردنی پارلەمانی کوردستاندا نییە، بەڵام وای بۆ دەچم ئەویش، کەم تا زۆرێک، هەر هاوشێوەی پارلەمانەکانی دیکەی جیهان بێت.

ئەمڕۆ وەفدی دانوستتانكاریی حكومەتی هەرێم لەگەڵ بەغدا سەردانی پەڕلەمانی كوردستانی كردو لەگەڵ سەرۆكی پەڕلەمان و سەرۆك فراكسیۆنەكام و لیژنەی دارایی پەڕلەمان كۆبوونەوە.

بیتكۆین، دراوێكی گریمانەییە كە لە ساڵی 2008دا لەلایەن كەسێكی نەناسراوەوە بە ناوی «ساتوشی ناكامۆتۆ» دروستكراوە. سەرەتا نرخی یەك بیتكۆین بە حەوت سەنت بوو، بەڵام لە مانگی یەكی ساڵی 2013دا نرخی بیتكۆینێك بۆ 13 دۆلاری ئەمریكی بەرزبووەوە. پاشان لە ناوەڕاستی 2013دا نرخەكەی زیاتر بەرزبووەوە، بە جۆرێك كۆتایی 2013 نرخی بیتكۆینێك بۆ 980 دۆلار دەفڕێت. لەوێ بەدواوە بەردەوام نرخی بیتكۆین بەرزدەبێتەوە، بەشێوەیەك لەمانگی 12ی 2017دا نرخی یەك بیتكۆین گەیشتە نزیكەی 20 هەزار دۆلار، لەم مانگەشدا نرخەكەی لە نێوان (50 بۆ 60) هەزار دۆلار یاری دەكات. بۆیە پێویست دەكات بە شێوەیەكی زانستی شوناسی راستەقینەی بیتكۆین بخەینەڕوو.

كەمن ئەو دەنگانەى كە ئەڵێن نا بەم بارودۆخە ، كەمن ئەو نایانەى كە ئەبیسترێن ،ناكان هاتووى ململانێ ى ناو هێزە سیاسیەكانن ، ناكان كەمتر خەمى گشتى باس لێوە ئەكات .

باڵادەستی بنەماڵە سیاسیەكان، كێشەیەكی گەورەی ئەمڕۆی مرۆڤایەتیە، بەتایبەتی لەرۆژهەلاتی ناوەڕاست و جیهانی سێیەم، زۆر لە وڵاتان بەدەست ئەو بنەماڵە سیاسیانەوە دەناڵێنن، كە خراوەتە كۆڵێان و حەرام و حەڵاڵی وڵاتەكەیان بۆ خۆیان حەڵاڵ كردووەو ئێستاو رابردوو ئایندەی میللەتەكەیان خستۆتە مەترسیەوە.

ئەمڕۆ (30) ساڵ تێپەڕ دەبێت بەسەر بڕیاری (688)ی ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی، ئەم بڕیارە دوای ڕاپەڕینی خەڵکی کوردستان هات، کاتێک ڕژێمی بەعس هێرشی پێچەوانەی کردە سەر هەرێمی کوردستان و بەهۆیەوە کۆڕەوی ملیۆنی دەستی پێکرد، لە ئەنجامدا (کۆڕەو) بووە ڕووداوێکی ڕاچڵەکێنەر بۆ کۆمەڵگای نێودەوڵەتی و بە هۆیەوە وەرچەرخانێکی دەگمەن لە مێژووی باشوری کوردستان ڕوویدا، ئەویش دەرکردنی بڕیاری (688) بوو لە ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی، ئەویش بە هەوڵی بەرچاوی هەرسێ وڵاتی فەڕەنسا و ئەمەریکا و بەڕیتانیا.

هەرچەند هەرێمی كوردستان زیاتر لە پێنج هەزار كیلۆمەتر لە وڵاتی چینەوە دوورە، بەڵام واژۆكردنی رێكەوتنە ستراتیجییەكەی نێوان ئێران‌و چین، هەرێمی كوردستان دەكاتە دراوسێی چین‌و دەشێ ئەم رێكەوتنە رەنگدانەوەی ئەرێنی لەسەر ژێرخانی ئابووریی كوردستان هەبێ.

شه‌وى رابردوو بۆ هه‌ردوو وڵاتى ئوردون و توركیا شه‌وێكى تاریك و دووروودرێژ بوو كه‌ تیایدا به‌جیا شكستیان به‌ دوو هه‌وڵى كوده‌تا هێناوه‌‌ له‌ وڵاته‌كه‌یان.

کۆماری ئیسلامیی ئێران وەک زۆربەی ئەکتەرە سیاسی و نێودەوڵەتییەکانی تر لە پاڵ "هێزی ڕەق"دا، "هێزی نەرم" بەچڕی و بەفراوانی لە سیاسەتی دەرەوەی وڵاتەکەیدا بەکار دەهێنێت. بەکارهێنانی هێزی نەرم لە لایەن ئێرانەوە کۆمەڵێک ئامانج و ستڕاتیژ و مەبەستی تایبەتی لەپشتەوەیە و شێوازی بەکارهێنانەکەیش چەندین شێوە و فۆڕم و جۆر لەخۆ دەگرێت و، چەندین ڕووبەری جوگرافی-سیاسیی جیاوازیش دەگرێتەوە. هێزی نەرمی کۆماری ئیسلامیی ئێران بەگشتی لەسەر بنەما و پایەکانی شیعەگەرایی و فەلسەفە و ڕەگەزە گشتییەکانی شۆڕشی ئیسلامیی ئێران داڕێژراوە. هەر لەسەر ئەم بنەما و بونیادە مەزهەبی و ئایدیۆلۆژییەیش ئاڕاستەی دەرەوەی خۆی دەکرێت و لە جوگرافیای دەرەوەی خۆی بەکار دەهێنرێت. هەر لە باکووری ئەفریقاوە تاوەکوو دەگاتە ئاسیای ناوەڕاست و وڵاتانی کەنداوی عەرەبی و وڵاتانی دەوروبەر و وڵاتانی ئەوڕوپا و هندوستان و پاکستان و ئەفغانستان و هتد.

لەسەر داوای حكومەتی عیراق، ئیدارەی ئەمریكا ڕەزامەندی نیشاندا كە 7ی نیسانی 2021 گەڕێكی دیكەی دانوستانی ستراتیژی لە نێوان هەردوو وڵات بەڕێوە بچێت، كە لە ڕێگای ڤیدیۆ كۆنفرانس دەبێت و باس لە بوارەكانی ئەمنی و كلتوری و بازرگانی و كەشوهەوا و تەندروستی و ڕووبەڕوو بونەوەی تیرۆر و ئابوری و وزە دەكەن، ئەم دانوستانە دەبێتە یەكەم كۆبوونەوەی نێوان ویلایەتە یەكگرتوەكانی ئەمریكا و عیراق لەسەردەمی جۆ بایدندا.

بەهۆی هێرشی سووپای عێراق بۆسەر كوردستان‌و ئاوارەبوونی سەدان هەزار كوردی باشوور بۆ سەر سنورەكانی ئێران‌و توركیا‌و وەڵامنەدانەوەی ئەمەریكا بەرانبەر سەددام، لەناو ئەنجوومەنی پیرانی ئەمەریكاداو لە ڕۆژانی پاش كۆڕەوی گەورەی خەڵكی كوردستان لە سەرەتای مانگی چواری 1991دا، مشتومڕی زۆر لەسەر ئەو كارەساتە ئەنجام دەدرێت‌و زۆرێك لە ئەندامانی ئەنجومەنەكە ڕەخنە لە هەڵوێستی ئەمەریكاو " جۆرج دەبلیو بۆش"ی سەرۆككۆمار دەگرن‌و لەو بارەیەوە سەركۆنەی دەكەن.

دوو لاوی بەندکراو (ئەحە) و (مەغدید)، لە گرتووخانەیەک لە ژوورێکدا بوون و هەردووکیشیان، لەسەر یەک کێشە گیرابوون. (ئەحە) خەڵکی (سولەیمانیی) و (مەغدید)یش، خەڵکی (هەولیر) بوون. دانوویان پێکەوە نەدەکوڵا، ڕێک نەدەکەوتن و هەمیشە دەنگەدەنگیان بوو. وەک پەندە ڕووسییەکەش دەڵێ: وەک سەگ و پشیلە، ژیانی ڕۆژانەیان بەسەردەبرد!

" كاكە وەرە بەخێرایی سەیری تەلەفزیۆن بكە". كاتی هەواڵەكان بوو، چاوپێكەوتنی نێوان سەددام حسێن و جەلال تاڵەبانی نیشاندەدا، كە یەكتریان لە ئامێز گرتبوو!

یەكێك لەو خاڵە گرنگانەی كە لە دینناسیدا كەمتر گێڕدراوەتەوەو مەولانا جەختی زۆری لەسەر كردووەتەوە، ئەویش ئەندێشەی مەرگ و چیرۆكی مردنە. مەولانا دەڵیت: پەیامبەران خەڵكییان كرد بە مەرگ ئەندێش. «واتە وەهایان لێكردن بیر لە مردن بكەنەوە»

هەر جارێک بە مێژووی دامەزراندنی دەوڵەتی عێراقدا بچیتەوە، ڕووداو و دیاردەی سەیر و سەمەرەی زیاتر دەبینی.

ئەم بەیانییە کە کەلەپچەی پۆلیسی تورکم لە دەستی گەرگەرلیئۆغڵودا بینی، ویستم شتێکی بۆ بکەم. بیرم کردەوە کەمترین شت لە دەستم بێت ئەوەیە بە چەند دێرێک بە خوێنەرانی باشوور و ڕۆژهەڵاتی کوردستانی بناسێنم. گەرگەرلیئۆغڵو سەر بە باڵی کۆنزەرڤاتیف و موسڵمانی ناو هەدەپەیە، جا با بزانین داخۆ ناوەندە ئیسلامییەکانی کورد بەرگری لێ دەکەن یان لە ڕوانگەی ئاکەپەوە بۆی دەڕوانن!

سەلاحەددینی ئەیوبی ناوی یوسفی كوڕی ئەیوبی كوڕی شازی كوری ئەبو موزەفەرە، بنەچەكەی دەگەڕێتەوە بۆ گوندی " دوین"، كە دەكەوێتە شاری سنە لە رۆژهەڵاتی كوردستان، ئەوان لە بنەماڵەی " هەزبانی"ن كە سەر بە خێڵی رەوادیین،باپیری دوو كوڕی بە ناوەكانی شێركۆ و ئەیوب هەبووە، لەگەڵ باوكیاندا چوون بۆ تكریت، لەوێ یەكیان سوسفی ئەیوبی بووە، باپیری واتە " شازی" كۆچی دوایی دەكات،ئەیوب لەگەڵ براكەی دەچێتە موسڵ و خزمەتی خاوەنەكەی عماددەین زەنگی دەكات، كە لە ساڵی 523ی كۆچیدا بەعلەبەك ئەیوب ، كۆچی دوایی دەكات، دوای ماوەیەكی كەم عیماد لە ساڵی 541ی كۆچیدا دەكوژرێت، بۆیە ئەیوب و شێركۆ خزمەتی كوڕی نورەددین مەحمود دەكەن، كە خاوەنی دیمەشق و حەلەب بووە، ئەویش پێگەی باشیان پێدەدات، نازناوی نەجمەددین بە ئەیوب دەدات، هەروەها نازناوی " اسد الدین" بە شێركۆ دەدات، هەروەها یوسفیش بە نازناوی سەلاحەددین.

سعودیە جارێكی دیكە تاكلایانە جەنگی لە یەمەن ڕاگرت، هەرچەندە لەسەر ئاستی هەرێمیی و نێودەوڵەتی پێشوازی لێكرا، بەڵام ڕاگرتنی جەنگی شەش ساڵەی هاوپەیمانی عەرەبی بە سەرۆكایەتی سعودیە، كۆمەڵێك هۆكاری هەیە، كە پەیوەستە بە گۆڕانی سیاسەتی ئەمریكا بەرامبەر بە سعودیە و ڕاگرتنی پاڵپشتیە سەربازییەكان و هێرشی بەردەوامی حوسیەكان بۆ سەر سعودیە، ئەمە جگە لەوەی جێنشینی سعودیە شكستی هێناو نەیتوانی پاڵپشتی وڵاتانی سوننی بەدەست بهێنێت و وەك مەرجەعی سوننە سەیر بكرێت.

لە زوربەی وڵاتانی دیموکراتدا، کۆمەڵێک دەزگایەک هەیە، بۆ چاودێری بازار و ئەرکیان ئەوەیە کە نەهێڵن چەند کۆمپانیایەکی گەورە و زەبەلاح کۆنترۆڵی تەواوی بازار بکەن.

مرۆڤایەتی لە سەر زەوی ئاو بە فیڕۆ دەدات و لە سەر هەسارەی مەریخ بە دوای ئاودا دەگەڕێت، گەڕان بە دوای ئاودا لە هەسارەیەكی دیكە واتای گرنگی دان بە ئاو ناگەیەنێت، چونكە هەموو ئامارەكان باس لەوە دەكەن، كە لەسەر زەوی ئاو بەشێوەیەكی بەرچاو بە فیڕۆ دەدرێت،بۆیە " ئاڵتونە شینكە" وەك ئەوەی پێویستە گرنگی پێنادرێت و بە ویژدانانە بەكار ناهێنرێت.