چەند ڕۆژێکە لەبەشێکی ناوچەکانی عێراق خۆپیشاندان و ناڕەزایی دەستیپێکردو و لەشارەکانی بەغداد و نەجەف و کەربەلا و کۆمەڵێک شوێنیتر خۆپیشاندانە، لە بەغدادی پایتەخت خۆپیشاندانەکان گرژی تێکەوت و ژمارەیەکی زۆر کوژراو بریندا هەیە، حکومەت و دەزگا پەیوەندیدارەکان لەهەوڵان بۆئەوەی کۆنتڕۆڵی خۆپیشاندانەکان بکەن بەزەبری هێز، بەڵام تاوەکو ئێستا لەبەشێک لەناوچەکان هەرخۆپیشاندان بەردەوامە.

ۆڕانكاریه‌ پۆزه‌تیڤه‌كانی ئێراق، ئه‌گه‌ر له‌به‌رژه‌وه‌ندی خه‌ڵك بشكێته‌وه‌ ده‌بێته‌ هۆی سه‌رهه‌ڵدانی خه‌ڵك و دروستبوونی سه‌ركردایه‌تی مه‌یدانی نوێ، ئه‌و كاته‌ ئه‌و هێزانه‌ی له‌ ئارادان، به‌ هه‌موو ره‌نگه‌كانیانه‌وه‌ ده‌خرێنه‌ به‌رده‌م دادگای خه‌ڵك و به‌رپرسیاریه‌تی ئه‌و هه‌موو تاوان و گه‌نده‌ڵی و نادادپه‌روه‌ریه‌یان ده‌خرێته‌ ئه‌ستۆ.

ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق لە كۆبوونەوەی نائاسایی خۆیدا كە شەوی شەممە ئەنجامی دا،كۆمەڵێك بڕیاری گرنگی وەك هەنگاوی یەكەم دەركرد، كە تایبەتە بە وەڵامی داواكانی خۆپیشاندەران وئەو داوایانەی كە مەرجەعی باڵای ئاینی لە وتاری هەینیدا باسی كردبوون.

لەم دیدارەدا لەگەڵ " دیبلۆماتیک مەگەزین" نوسەر وئەدیب و پێشمەرگەی شاخ پشکۆ نەجمەدین، لەسەر چەند وێستگەیەکی ژیانی‌و شۆڕشی ئەیلول و ڕووداوەکانی پاش نسکۆی شۆرش باس دەکات و پێیوایە کە ئەگەر مەلامستەفا کە بڕیاربەدەستی سەرەکی بووه‌، کەڵەوە کێشیشی کردبا، تەسلیم نەبووبا، دیسان کۆتاییەکەى، جگە لە تراژیدیایەکی خوێناوی هیچی دیکە نەدەبوو. 

میدیا بەو دەستەڵاتە واقعیەیی کەهەیەتی دەتوانێت ڕۆڵ لەزۆر پرس و هاوکێشە بگێڕێت، کە هەندێک جار هیچ بەربەست و کۆتێک ناتوانێت هەژموونی خەفە بکات، لەهەندێک قۆناغدا میدیا وەک چەک و هێزێکی کاریگەر لەململانێکدا بەکارهاتووە، لەجەنگی ساردی دوو جەمسەری جیهانی سیستمی سۆسیالستی و سەرمایەداریدا میدیا و بانگەشە میدیاییەکان بەشێکی گرنگی لاسەنگخستنی سیستمی سۆسیالستی بوو,

دوای ئارامبوونی شه‌قامی عێراقی بۆ ماوه‌ی ساڵێك و چه‌ند مانگێك، جارێكی دیكه‌ شه‌قامی عێراقی جوڵه‌ی به‌ ئاڕاسته‌ی ناڕه‌زایه‌تی له‌ كاره‌كانی حكومه‌ت تێكه‌وتوه‌، خۆپیشاندانی ئه‌مجاره‌ جیاوازه‌ له‌ خۆپیشاندانی شاره‌كانی باشووری عیراق، كه‌ له‌ مانگی ته‌موزی 2018دا ئه‌نجامدرا، چونكه‌ ئه‌مجاره‌ له‌ پایته‌ختدایه‌ و دروشمی (گه‌ل ڕوخانی ڕژێمی ده‌وێت)ده‌ڵێنه‌وه‌، ئه‌مه‌ش واته‌ی ئه‌وه‌یه‌ كه‌ خۆپیشانده‌ران جگه‌ له‌ داوا سه‌ره‌كیه‌كانیان كه‌ دابین كردنی خزمه‌تگوزاری و هه‌لی كار و ڕیشه‌كێش كردنی گه‌نده‌ڵیه‌، داوای ده‌ست له‌كاركێشانه‌وه‌ی سه‌رۆك وه‌زیرانی عێراقیش ده‌كه‌ن.

ئەم ساڵ هەندێك رووداوی گرنگ روویاندا كە پەیوەندی راستەوخۆیان بە ئایندەی میدیایی كوردی و سلێمانیەوە هەبوو.

  زۆر سەیرە! پەیوەندی مرۆڤ و وەهم هێندە تۆکمەو تولانییە وەها بە مێشکا دێ، کە دەردێکی ئەبەدیبێ و هێزی خۆڕاپسکان لێی و خۆڕزگارکردن ئاستەم و نەکردەبێ.

بزوتنه‌وه‌کانی ئیسلامی سیاسی له‌ کوردوستان له‌سه‌ر دابڕانێکی ڕادیکاڵ و به‌رده‌وامیه‌کی ڕادیکاڵ کارده‌که‌ن. دابڕانێکی ڕادیکاڵ له‌ پرۆژه‌ بنه‌ڕه‌تیه‌که‌ی ئیسلامیسم که‌ له‌لایه‌ن حه‌سه‌ن به‌ننا، سه‌ید قوتب، مه‌ودودی و خومه‌ینیه‌وه‌ تیۆریزه‌کرابو، پاشان به‌رده‌وامبونێکی ڕادیکاڵ له‌سه‌ر "کۆنسێرڤاتیسم"ی ئه‌خلاقی.

کتێبی لەپشت پەردەکانی شۆڕشی ئیسلامی ئێرانەوە بیرەوەریەکانی جەعفەری شەفیقزادەیە. فەرماندەی یەکەمی شۆڕشی ئیسلامی ئێران و زێڕەڤانی یەکەمی ئایەتولڵاخومەینیە. لەپاریسەوە بۆ تاران ، کتێبەکە لەتوتوێی ٢٣٠ لاپەڕەداچاپکراوە ، جەلیلی عەباسی کردویەتی بەکوردی ئەم کتێبە دیوە تاریکەکانی پشت شۆڕشی ئیسلامی ئێران و چۆنیەتی ڕۆخاندنی شامان بۆ ڕوون دەکاتەوە کە مرۆڤ سەری سوڕدەمێنێت کاتێک دەبینێت چۆن و بەچ شێوەیەک و بەهاوکاری کێ شۆڕش لەئیران سەردەکەویت و شا دەڕوخێت، گرنگە مرۆڤ ئاشنابێت بەدیوەشاراوەکانی ئەم شۆڕشە کەئێستا جیهان بەدەست شۆڕشگێرەکانەوە گیرۆدەیە.

پ. د. مستەفا زەڵمی له‌ بەهاری ساڵی 1924 لەگوندی زەڵمی سەر بەهەورامان لەپارێزگای هەڵەبجە لەدایكبووە، لەزۆربەی حوجرەكانی باشوورو رۆژهەڵاتی كوردستان لای زانا بەناوبانگەكانی ئەو سەردەمە زانستە شەرعییەكان دەخوێنێت‌و لەمانگی ئازاری ساڵی 1946 لەحوجرەكەی مەلای گەورەی كۆیە ئیجازەی مەلایەتی وەردەگرێت.

مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتی كوردستان پلانێكی داناوە بۆ كۆكردنەوەی تەواوی دەسەڵاتەكانی ئەنجومەنی وەزیران لەدەستی خۆیدا لەڕێگەی دانانی كۆمەڵێك یاریدەدەرەوە.

کاتێک مێژوودەخوێنیتەوە پڕیەتی لە ڕووداوی سەیرو دڵتەزێن ، بەتایبەتی کاتێک جەنگی جیهانی یەکەم و دووم ئەخوێنیتەوە زۆر ڕووداوی کارەسات ئامێزی تێدایە کە مرۆڤ توانای ئەوەی نیە بیخوێنێتەوە ، لەوکاتەدا پرسیار بۆدروست دەبێت دەبێت مرۆڤ ئەوەندە دڕندەبێت ، یەکێک لەو ڕووداوە سەریرو سەمەر و ترسناکانەی مێژووی جەنگی جیهانی دەخوێنیتەوە سەردەسوڕمێت لەوەی دەبێت ئەم ڕووداوە حەقیقەتی تێدابیت ، چونکە لە چیرۆکە خەیاڵاویەکان دەچێت بەلام کاتێک دەیخوێنێتەوە بۆت دەرئەکەوێت نەخەیاڵەو نەچیرۆک بەڵکو ئەمە ڕاستەیەو حەقیقەتە ئەویش چیرۆکی(شاری لینینگرادە) کە بەتەواوەتی ڕووداوەکانی ترساناکە بەڵام پڕیەتی لە ئازایەتو بەرخوودان.

دەشتایی وكێوەكانی شاری عەفرین، یەكێكن لە ناوچە بە پیتەكانی ڕۆژئاوای كوردستان، كە دانیشتوانەكەی بەهۆی ئەم گونجاوییەوە كشتوكاڵ دەكەن ،هەروەها بەخێوكردن و بەرهەمهێنانی زەتونیشیان كردووە بە كاری لە پێشینەیان و ڕێژەی 70%ی داهاتی دانیشتوانەكەی پێكدەهێنێت، بەڵام دوای داگیركردنی ئەو شارە لەلایەن توركیا و گروپە تیرۆرستیەكانەوە، ئێستا زەیتونی عەفرین بەتاڵان دەبرێت دارەكانیشی دەبڕدرێنەوە.

به‌ده‌ستپێكردنی ڕێكاره‌كانی له‌سه‌ركارلابردنی دۆناڵد ترامپ، ویلایه‌ته‌ یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مریكا ده‌كه‌وێته‌ ململانێیه‌كی توندی ناوخۆییه‌وه‌، به‌شێوه‌یه‌ك مه‌ترسی بۆ سه‌ر ترامپ و دیموكراته‌كانیش دروست ده‌كات، بێگومان وڵاتیش به‌ كۆتایی هاتنی واده‌ی سه‌رۆكی ئێستا ،له‌ڕووی یاساییه‌وه‌ ڕووبه‌ڕووی ئیفلیجی ده‌بێته‌وه‌.

المسیار له‌سه‌ر وه‌زنی مفعاله‌ - صیغه‌ مبالغه‌ اسم الفاعل من سار یسیر سیرا ومسیرا، والمسیار هو: الرجل الكپیر السیر، واته‌ ئه‌و پیاوه‌ی كه‌ زۆر ده‌ڕوات و هاتوچۆ ده‌كات، فنقول رجل مسیار وسیّار واته‌ پیاوی زۆر ڕۆشتوو زۆر هاتوو چۆكه‌ر، به‌ڵام هه‌ندێك له‌ لێكۆڵه‌ره‌وان ده‌ڵێن وشه‌ی میسیار وشه‌یه‌كی عامیه‌ به‌كار ده‌هێنرێت له‌هه‌رێمی نجد له‌ وڵاتی عه‌ره‌بستانی سعودیه‌ به‌مانای (الزیاره‌ النهاریه‌) واته‌ سه‌ردانیكردن به‌ڕۆژدا، بۆیه‌ به‌م جۆره‌ هاوسه‌رگیریه‌ ده‌وترێت میسیار له‌به‌ر ئه‌وه‌ی پیاو به‌زۆری به‌ڕۆژدا سه‌ردانی خێزانه‌كه‌ی ده‌كات.

زۆرجاروشەیەک بەرگوێمان دەکەوێت کە لەوانیە بەشێکی کەمان لێی تێبگەین و مان و مەبەستی ئەو وشەیە بزانین ئەویش وشەی ( دیموکراسیە) ، هەر وەڵاتێک ئەم چەمکەی تێدانەبوو ئەوە وەڵاتێکی خۆشگوزەران نیە و بەرو شکست دەڕوات ، بۆئەوەی لەماناو مەبەستی دیموکراسی حاڵیبین دەبێت شارەزای تەواوەتیمان هەبێت لەسەر مێژووی ئەم چەمکە لەچیەوە هاتوە؟ و دیموکراسی بۆخۆی چیە ؟ ئایە بە چ جۆرە سیستەمێک دەوترێی دیموکراسی بۆیە ئەوەی بەلای منەوە گرنگ بوو ئەم ماناو مەبەستی ئەم چەمکە ڕوون بکەینەوە .

هەرچەندە ئەو خۆی بە فەیلەسوفی مرۆڤدۆست و ئازادی و مافەكانی مرۆڤ دەزانێت ، بەڵام نەیارەكانی دەڵێن لەهەر جێگایەك برنارد لیڤی لێبوو نیشانەی ئەوەیە لەو شوێنە لافاوی خوێن هەڵدەستێت.

بۆقسەکردن لەسەر ڕیفراندۆم پێویستە دیلی ساتەوەختی ئەنجامدانی نەبین وبگوازینەوە بۆ ئێستا، ئێستایەك دووساڵ بەسەرئەنجامدانیدا تێپەڕیوە .

لە پاڵ ئەو هەموو نەخۆشییە سیاسی و فیکری و پەروەردەیی و کۆمەڵایەتی و ئابوورییەی کە بە درێژایی ئەزموونی هەرێمی کوردستان و دەسەڵاتی کوردی لە ١٩٩١ تاکو ئێستا ڕووی لە کۆمەڵگای کوردەواری کردووە، هەر ماوەیەك بۆ زیاتر سەرگەردان کردن و گەوجاندنی خەڵك دیاردەی نالۆژیکی و سەیروسەمەر سەرهەڵدەدات. یەکێك لەوانە بابەتی گۆڕینی ئایین و مەزهەبە، بۆ نموونە خەڵکانیك لەم چەند ساڵەی دوایی پەیدابوونە کە بانگەشە و بانگخوازی بۆ ئایینی زەردەشتی دەکەن لە ژێر لافیتەی کوردایەتی.

حیزب و لایەنی سیاسی کە دادەمەزرێ لە ماوەی کارو خەبات و چالاکیە سیاسیەکانیدا ، ڕووبەڕووی چەندەھا کۆسپ و تەگەر و کێشە و سەرکەوتن و شکست دەبێتەوە. لەماوەی تەمەنیدا لە ئاکامی گۆڕانکاریەکانی ڕۆژانە لە کۆمەڵگای ناخۆیی ، گۆڕانکاریە دەرەکیەکان دەبێتەوە کە زۆر جار کاریگەری گەورە لەسەر پارتە سیاسیەکان دەبێت ، بۆیە ھەندێ کات لایەنە سیاسیە کان لەماوەی کارکردنیاندا ، توشی چەندەھا گرفتی ناخۆیی و ململانێ حیزبی دەبنەوە. بۆ چارەسەرکردنی کێشەو نەھێشتی ململانیەکان ، پارتە سیاسیەکان کۆنگرەی حیزبی دەبەستن. وەک فریاد ڕەسێک بۆ دەرکردنی حیزبەکە لە کێشەکان و ڕزگارکردنی و کردنەوەی خوێنێکی تازە بەبەر حیزەکەدا ، پێدانی گڕوتینێکی نوێ بە حیزبەکە.