هێزی چەكدار بۆ ئێمەی كوردو وڵاتانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، هەمیشە بابەتێكی ئامادەن لەشانۆی سیاسی. چەند مایەی ئاسایشن، هێندەش مایەیی ترسن بۆ هەڵگەڕانەوەو بەكارهێنانیان بۆ بەرژەوەندی حزبی و كەسی.

ترامپ بە سەماكردن لە سعودیە دەستی بە بەرنامە و كاری خۆی لە كەنداو كرد، ئەمە لە كاتێكدا بوو كە وڵاتانی ناوچەكە دەترسان وەك باراك ئۆباما ڕێكەوتنی ئەتۆمی لەگەڵ ئێران واژۆ بكات، ئێستاش وڵاتانی كەنداو دەست لەسەر دڵ چاوەڕێی سەمایەكی دیكەی ترامپن، یان پێدەچێت بەهۆی سەركەوتنی بایدنەوە بگەڕێنەوە بۆ سەردەمی ئۆباما.

پارتی دیموكراتی كوردستان بە فەرمی توڕەیی و ناڕەزایەتی خۆی گەیاندۆتە باڤڵ تاڵەبانی هاوسەرۆكی یەكێتی،لەسەر ئەوەی لاهور شێخ جەنگی هاوسەركی دیكەی حیزبەكە چەكی دابەشكردووە لەناو هۆزەكانی سورچی و برادۆستدا.

لەو ڕۆژەوە سوپای عێراق و میلیشیای شیعەی حەشدی شەعبی هاتنە ناو کەرکوک و ناوچەکێشە لەسەرەکان، بەگشتی برادەرانی پارتی پرسی کوردیان کورت کردەوە لەیەک ڕستەدا: ( خیانەتی ١٦ی ئۆکتۆبەر ) . بەبۆنەو بەبێبۆنە، بەدەم و بەقەلەم، کەوتنە باسی ١٦ی ئۆکتۆبەر، وەک بڵێیت ئەمە نەبوایە هەرێم سەربەخۆیی بەدەست هێنابوو !!

چاودێرییكردنی زانیارییە تایبەتییەکان؛ لەرێگەی لاساییكردنەوەی مۆدێلی «براگەورە» و گەڕاندنەوەی سانسۆری پێشوەخت و بڵاوکردنەوەی زانیاریی ساختە و تۆقێنەر یاخود هەڵكوتانە سەر ماڵی رەخنەگران و بێسەروشوێنكردنیان؛ درێژکراوەی مۆدێلێکی پۆلیسیی دیکتاتۆرییە کە ئامانج لێی یەكڕەنگكردنی كۆمەڵگە و نەھێشتنی جیاوازیی هزریی و لغاوكردنی مافی زانین و سنورداركردنی ئازادییەکانی دەربڕین و رۆژنامەگەرییە.

کەناڵی (المعلومة) لە زاری ئەمین ناسر كە ڕۆژنامەنوسێكی عیراقیە و لە لوبنان نیشتەجێیە، ئاشكرای دەكات كە هۆشیار زێباری وەزیری پێشووی دەرەوەی عیراق دەیان كەسی لە كەسوكار و خزمی خۆی لە نوێنەرایەتیە دیپلۆماسیەكانی عیراق دامەزراندووە، هەروەها كوڕێكیشی وەك ڕاوێژكار لە باڵیۆزخانەی عیراق لە بەیروت بەشێوەی بندیوار دامەزراندووە.

ئەگەر چاوێک بە مێژووی ئەمریکادا بخشێنینەوە بۆمان ڕوون دەبێتەوە، کە "سەنگی مەحەک" لە سیاسەتکردنی ئەمریکادا بریتی بووە لە (پاراستنی بەرژەوەندیەکان و ئاسایشی نەتەوەیی ئەمریکا) لە ڕێگای بەکارهێنانی سێ هێز (هێزی ڕەق Hard Power و هێزی نەرم Soft Power و هێزی زیرەک Smart Power)، واتە داڕێژەرانی بڕیاری ئەمریکا لە سەرەتای سەربەخۆیی ئەمریکاوە تاکو ئێستا، پشتیان بەستووە بە هەر سێ هێزی (ڕەق و نەرم و زیرەک) لە هەردوو ئاستی ناوەکی و دەرەکیدا.

(مەگەر خوا بە قودرەتی خۆی تاعونێك بخاتە ناو ئومەڕای بەبەوە بە غیری یەكێك كەسیان نەهێڵێ) ئەمە ناڵەی (مەحمود پاشا) بووە لەدەست دەردەسەری‌ و ڕەفتاری براو دۆستەكانی خۆی لە ناو میرایەتی باباندا. كە هۆكاربوون بۆ وێرانبوونی ئەم میرایەتیە بە درێژای دووسەد ساڵ لە لەشكركێشی والیەكانی بەغدا و هێزی ئێرانیەكان بۆ سەركوتكردنی یەكتری... بێگومان ئەمەش بەكرێگیراوێتی دەسەڵاتدارانی بابانیەكان بووە بۆ ئێران‌ و دەوڵەتی عوسمانی لە پێناو دەسەڵات گرتنە دەستی خۆیاندا.

قه‌باره‌ی قاچاغچێتی و كاری نایاسایی و ئاسانكاری و قۆرخكاری بۆ كۆمپانیاكان لەمەرزەكانی هەرێمی كوردستاندا نزیكەی 170 ملیۆن دۆلارە و كەسانی دەستڕۆیشتوو هەرە باڵا لە ناو پارتی و یەكێتی لەپشتی ئەو كارەوەن.

ژوورەکەم هێندە بچووك بوو، گەر بە هەڵەدا نەچووبم، هەر مەتر و نیوێك بە دوو مەتر دەبوو. دەستشۆر و گەرماویشی تێدا بوو. قەرەوێڵەکەم، کە دەچوویتە ژوورەوە، لای دەستی ڕاستەوە، لە نێوان گەرماوەکە و دەستشۆرەکەدا بوو. کە دەنووستم، وەك پواز، لە نێو دوو دیوار دەئاخنرام.

دوێنێ به‌شداریم كرد له‌ كۆبونه‌وه‌یه‌كی راوێژكاری له‌ گه‌ڵ تیمی عێراق و رۆژهه‌ڵاتی ناوه‌راستی بانكی نێوده‌وڵه‌تی. كۆبونه‌وه‌كه‌ رێكخرابوو بۆ گفتوگۆكردنی هه‌وڵه‌كانی بانكی نێوده‌وڵه‌تی له‌ یارمه‌تیدانی عێراق بۆ روبه‌ڕووبونه‌وه‌ی كێشه‌ دارایی و ئابوریه‌كانی ئه‌مڕۆی. له‌ ناو ئه‌و‌ گرفته‌ سه‌خت و هه‌نووكه‌ییانه‌ی ئه‌مڕۆ عێراق روبه‌ڕووی ده‌بێته‌وه‌، هه‌ڵكشانی رێژه‌ی هه‌ژاری له‌ هه‌مووی زیاتر سه‌رنجی راكێشام.

ئەسيوبيا یەکێکە لە دەوڵەتە گەورەکانی ئەفريقيا کە دەکەوێتە ناوچەی (القرن الأفريقي)، ژمارەی دانيشتووانی زیاد لە سەد مليۆنە. تا پێش ١٩٩٣ ئەم وڵاتە دەيڕوانييە سەر دەريایی سوور، بەڵام دوای سەربەخۆیی ئەريتيريا، وجيابوونەوەی لە ئەسيوبيا، ئەوا ئەسيوبيا بووە دەوڵەتێکی حەبيس (landlocked).

كاتێك باس لە شۆڕشگێڕەكان دەكەین، یەكسەرئەو پرسیارەمان لادروست دەبێت: ئایا ئەگەر مامە ریشە و مام ئاراس و ئازاد هەورامی و عوسمانی قالە منەوەر و خاڵە شیهاب لە ئێستادا بمانایە چییان دەبوو؟ چۆن وێنەی خۆیان لادروستدەكردین؟ ئایا مامەریشە دەبووە خاوەن ژمارەیەك تەنكەری نەوت؟ مام ئاراس وەكالەتی جگەرەی دەبوو؟ئازاد هەورامی كۆمپانیای زەبەلاحی دادەنا؟ عوسمانی قالە منەوەر دەبوو بە بازرگانی دەرمان و چەك؟ خاڵە شیهاب هۆتێلی پێنج ئەستیرەی دەبوو؟ یان نەخێر ئەمانە بە وێنەیەكی پاكەوە خۆیان دەهێشتەوە.

چەند ڕۆژێک پێش ئێستا (مەسرور بەرزانی) سەردانی پەرلەمانی کوردستان‌و، (لاهور شێخ جەنگی) سەردانی شاری ڕانیەی کرد، سەبارەت بەم دوو سەردانە لەئاستی ڕاگەیاندو نووسین و شیکارییدا زۆر قسە کراوە، بەڵام دوو ڕەهەندی جیاواز هەیە لە قوڵای ئەم دوو سەردانەدا کەمترین قسە و چاوی چۆتە سەر.

هه‌واڵی توشبونی قادر حاجی عه‌لی، سه‌ركرده‌ی دیاری پێشوی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان، به‌ كۆرۆنا وه‌ك بروسكه‌یه‌ك وابوو كه‌ زۆر به‌خێرایی به‌ناو دڵی گۆڕانخوازانی رازی و ناڕازیدا تێپه‌ڕی و زۆرینه‌یان به‌بێ گوێدانه‌ ئه‌وه‌ی دوێنێ چی رویداوه‌، هاوسۆز و هاو هه‌ڵوێست سۆشیال میدیایان پڕكرد له‌ هاوسۆزی بۆ سه‌ركرده‌كه‌ی پێشوی گۆڕان.

ئیحسان عەبدولجەبار وەزیری نەوتی عێراق، پێشنیاری دامەزراندنی كۆمپانیایەكی نەوتی هاوبەشی لە نێوان عیراق و كوردستان دەكات، بۆ ئەوەی سەرپەرشتی دەرهێنان و ناردنی نەوتی هەرێم بكات.

تا ئێستا ئەوەی ڕوونە ئەوەیە كە هەڵبژاردنی داهاتووی عێراق فەردی فرەبازنەیی دەبێت، بە جۆرێك كە لەگەڵ كۆتای ئافرەتاندا گونجاو بێت، بەمەش یەك بازنەیی پارێزگاكان بۆ ئەم هەڵبژاردنە دەكرێتە چەند بازنەیەك، ئەگەرچی یاسایی هەڵبژاردنەكان زۆر بڕگە و ئاستەنگ ماوە لە بەردەمیدا و ئەگەری گۆڕانكاری لەبەردەمدا زۆرە و هێزە سیاسیەكان كاریگەریان لەسەر تێپەڕاندنی یاساكە دەبێت و دەستەوەستان دانانیشن یاسایەك پەتی سێدارە بۆ قەبارەی حیزبەكانیان هەڵواسێ، بەڵام ئەوەی ئێستا هەیە یەكلاكردنەوەی بازنەكانی هەڵبژاردنە، فرەبازنەیی و قایمەی فەردی لە بنەمادا لێدانە لە پێگە و دەنگی حیزبە بچوكەكان، ئەو حیزبانەی بەبێ كۆبوونەوەی دەنگی بازنەی فراوانی پارێزگایەك، ناتوانن دەنگی پێویست بۆ كورسی بهێنن.

دوای نزیكەی 120ساڵ لەكردنەوەی یەكەم كۆلێژی رۆژنامەگەریی لەزانكۆكانی ئەمەریكادا و تێپەڕینی 20ساڵ بەسەر یەكەمین وانەی بەشە زانستییەكانی خوێندنی میدیایی لە پەیمانگە و زانکۆکانی ھەرێمی کوردستاندا؛ تازەبەتازە بانگەشەی ئەوە دەكرێت كە «ڕاگەیاندن هیچ زانست نییە، چونکە نووسین و بڵاوکردنەوەی: هەواڵ، ڕێپۆرتاژ، گوتار، ئینتەرڤیو، گۆشە...هتد، هیچ پەیوەندییان بە زانستەوە نییە و وەك زانست سەیرناكرێن، لەهەمان كات، دەکرێ لەسەر نووسینی هەواڵ یان هەر ژانرێکی دیکەی ڕۆژنامەنووسی، گوتارێکی زانستی، تێزی ماستەر یان دکتۆرا بنووسرێ، بەڵام ڕۆژنامەگەری وەک: فەلسەفە، کۆمەڵناسی، مێژوو، جوغرافیا، سیاسەت...هتد زانست نییە و زۆر لە زانست دوورە.». (سەپان،2020)

كیسنجەر هۆشداری لە جەنگێكی جیهانی دەدات ئەگەر ئەمەریكا و چین ناكۆكیەكانیان وەلا نەنێن. هنری كیسنجەر وەزیری دەرەوەی ئەمریكا لەسەردەمی سەرۆك ریتچارد نیكسۆن، هۆشداری لە جەنگێكی جیهانی دەدات، ئەگەر ئەمریكا و چین سنورێك بۆ ناكۆكی و هەڕەشەكانیان دانەنێن.

بەپێی راپۆرتێكی دڵشاد ئەنوەر بۆ دەنگی ئەمریكا. د.بەرهەم ساڵح سەرۆک کۆماری عێراق بە پرۆژەیەکەوە گەڕاوەتەوە بۆ هەرێمی کوردستان و دەیەوێت پرۆژەکەی لەگەڵ بەرپرسانی هەرێم و حیزب و لایەنە سیاسیەکاندا تاوتوێ بکات، کە پرۆژەکەی دەچێتە چوارچێوەی ئامادەکاریەوە بۆ هەڵبژاردنی داهاتووی پەرلەمانی عێراق.

‎ھەرگیز مانای شتێک نازانین (دیاردەیەکی مرۆیی، بیۆلۆژی و تەنانەت فیزیکیش) ئـەگەر ئـێمە ئـەو ھێزە نەناسین کە خاوەنی ئـەو شتەیە، خاوەندارێتی دەکات، بەکاری دێنێت، دەستی بەسەردا گرتووە، یان لە ڕێگەی ئـەو شتەوە خۆی دەنوێنێت و گوزارشت لە خۆی دەکات.