عەلی کەریمی، نووسەرو سیاسەتمەداری ڕۆژھەڵاتی کوردستان لەم دیدارەدا كە گروپی گوڵنار لەگەڵیدا سازیان داوە، باس لە شۆڕش‌و خەباتی کوردو سەرکردەکانی ڕۆژھەڵاتی کوردستان دەکات‌و

پرسی نەوت لە چوارچێوەی ئابوری عێراق‌و هەرێمی كوردستاندا پرسێكی بنەڕەتیەو هەندێك لە كێشەكانی هەرێم‌و بەغدا تایبەتە بەم پرسەوە، لە هەرێمی كوردستانیش ناڕوونی لەم پرسەدا بوونی هەیە.

هاوپەیمانی پەیوەست نییە بە تاكێكەوە، به كه سایەتی و گروپێكەوە، پڕۆژەیەكەو ئێمە لەدەوری ئەو پڕۆژەیە كۆبووینەتەوە، هاوپەیمانی بەردەوام دەبێت

هۆشیار حەمە فەرەج، ئەو دەنگە دڵنشینەی کە لە سەرەتای هەشتاکانی سەدەی ڕابردووەوە لە کایەی هونەری گۆرانی وتندا بۆ گوێگرانی گۆرانی لە کوردستاندا ناوێكی ئاشنایە.

"پارتی وەك براوەی هەڵبژاردن كە ئەركی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەتی هەرێمی لەئەستۆیە، ئەگەر پێویستی بە هاوبەشیش نەبێت پێویستی بە بەشدار هەیەو لایەنەكان لە كابینەی نوێی حكومەتدا بەشداری پێدەكات و، بۆ ئەمەش پارتی وەك براوەی یەكەم سەردانی لایەنەكان دەست پێدەكات"

هونه‌رمه‌ند خالید ڕه‌شید، له‌م دیداره‌دا سه‌باره‌ت به‌ هونه‌ری گۆرانی كوردی‌و كۆمه‌ڵێك پرس‌و بابه‌تی دیكه‌ ده‌دوێت‌و وه‌ك هه‌میشه‌ ڕوون‌و ڕاشكاوانه‌، گوزارشت له‌ ڕاو بۆچوونه‌كانی ده‌كات.

له‌پاڵ باسكردنی ئه‌زموونی كاری هونه‌ری‌و سه‌ره‌تای چوونه‌ ناو كایه‌كه‌وه‌، هونه‌رمه‌ند ئه‌نوه‌ر قه‌ره‌داغی ڕه‌خنه‌ له‌ دۆخی هونه‌ری گۆڕانی كوردی ده‌گرێت‌و پێیوایه‌ زۆرینه‌ی گۆرانیبێژه‌ نوێیه‌كان ئاستی ڕۆشنبیری هونه‌رییان لاوازه‌

نووسه‌رو ڕۆشنبیر، دكتۆرعه‌لی زه‌ڵمی، ده‌رباره‌ی ریفۆرمی ئایینی ده‌دوێت، به‌ بۆچوون‌و بڕوای ئه‌و، ئه‌وانه‌ی كه‌ له‌ كوردستاندا قسه‌ له‌سه‌ر ریفۆرمی ئایینی ده‌كه‌ن هیچیان ئه‌هلییه‌تی ئه‌و كاره‌یان نییه‌و له‌و رووه‌وه‌ هیچ توانایه‌كیان نییه‌

له‌م دیداره‌دا له‌گه‌ڵ دیبلۆماتیك مه‌گه‌زین، توێژه‌رو مامۆستای زانكۆ، ئیبراهیم مه‌لا زاده‌، باس له‌ ڕۆڵ‌و پێگه‌ی كورد له‌ حكومه‌تی عێراقدا ده‌كات‌و ئاماژه‌ش به‌وه‌ ده‌كات نه‌ك پۆستی سه‌رۆككۆمار، به‌ڵكو پۆستی سه‌رۆكوه‌زیرانیش بۆ كورد فلسێك ناهێنێت.

له‌م دیداره‌ تایبه‌ته‌دا له‌گه‌ڵ " دیبلۆماتیك مه‌گه‌زین"، به‌هادین نوری سیاسه‌تمه‌داری كورد، باس له‌ ئه‌زموونی 27 ساڵی ده‌سه‌ڵاتی كوردی ده‌كات‌و ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات كه‌ كورد به‌سه‌ركردایه‌تی پارتی‌و یه‌كێتی هیچی بۆ ناكرێت‌و ناگات به‌هیچ، ده‌شڵێت كه‌ له‌م هه‌ڵبژاردنه‌دا، پارتی‌و یه‌كێتی ته‌زویر ده‌كه‌ن‌و سه‌ركه‌وتوو ده‌بن.

لەم دیدارەدا ئەحمەدی حاجی ڕەشید، ئەندامی پەڕلەمانی عێراق، باس له‌ پێكهێنانی حكومه‌تی ئاینده‌ی عێراق ده‌كات‌و ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات ئه‌گه‌ر كورد بچێته‌ ڕیزی ئه‌و لایه‌نانه‌وه‌ كه‌ له‌به‌ره‌ی ئه‌مه‌ریكان، ئه‌وا به‌ر غه‌زه‌بی ئێران ده‌كه‌وێت‌و به‌ پێچه‌وانه‌شه‌وه‌.

نووسەرو رۆشنبیر، عومەر عەلی غەفور، سەبارەت بە پرسی ئیسلامی‌و عەلمانی‌و ئەو مشتومڕەی لەنێوانیاندا دەگوزەرێت، دەدوێت، ئەو پێیوایە چ ئیسلامی و چ عەلمانی لەكوردستان، ماهیەتی فیكرییان ڕوون نیە‌و نەیانتوانیوە پێناسەی ورد و ڕوون بۆ خۆیان بكەن

ئه‌و كه‌ به‌وته‌ى خۆى له‌ ساڵى 2009 وه‌ به‌ ئه‌ندامى ڕێكخراوى ( سه‌وزه‌چیا ) دانرابوو بۆ ژیانه‌وه‌ى ژینگه‌ ده‌ژیا، ئه‌و شه‌وه‌ى كه‌ كرماشان له‌رزا دڵى شه‌ریفیش له‌گه‌ڵیدا له‌رزا ئه‌و به‌ ڕێپێوان ڕێگه‌ى سه‌رپێلى زه‌هاوى به‌عه‌شق و هاوده‌ردیه‌وه‌ ته‌یكرد بۆ ئه‌وه‌ى بتوانێت زه‌ڕه‌یه‌ك له‌ خه‌مى هاونیشتمانیانى زیانلێكه‌وتووى بومه‌له‌رزه‌كه‌ كه‌مبكاته‌وه‌.

"ئەوەی زۆر پێداگیریی لەسەر هەڵبژاردن دەکات پارتیە، ئەویش مسۆگەرە لە مەسەلەی هەڵبژاردن و لە کورسییەکانی، وەک حزبەکانی تر نییە بەرز و نزم بکات ئەو ئەگەر زیاد نەکات کەم ناکات، بۆیە حزبەکانی تر پیویستە لەسەر هەڵبژاردن هەڵویستیان هەبێت و ئاگادارم لەکۆمسیۆن تانەیان داوە لە شیوازی هەڵبژاردنەکە".

له‌به‌شی دوومی دیداره‌كه‌یدا له‌گه‌ڵ دیبلۆماتیك مه‌گه‌زین، ئه‌بوبه‌كر كاروانی، باس له‌ پێوویستبوونی نوێبوونه‌وه‌ی ئیسلامییه‌كان ده‌كات‌و ئاماژه‌ش به‌وه‌ ده‌دات كه‌ هێزه‌ عه‌لمانییه‌ كوردییه‌كان له‌ هێزه‌ ئیسلامییه‌كان دیموكراتترنین

ئەم گفتوگۆیەی دەیخوێنیتەوە، لەمەڕ شۆڕش و چاكسازی لەگەڵ شارەزای بواری سیاسەت و شارەزای كاروباری رۆژهەڵاتی ناوەڕاست.

له‌به‌شی یه‌كه‌می ئه‌م دیداره‌دا، ئه‌بوبه‌كر كاروانی وه‌ڵامی پرسیاره‌كانی " دیبلۆماتیك مه‌گه‌زین"، سه‌باره‌ت به‌ بارودۆخی حیزبه‌ ئیسلامییه‌كان ده‌داته‌وه‌و به‌ وته‌ی ئه‌و حیزبه‌ ئیسلامییه‌كان حۆیان به‌رهه‌م دێننه‌وه‌و له‌ چوارچێوه‌یه‌كی ته‌سكی سیاسی‌و جه‌ماوه‌ریدا ماونه‌ته‌وه‌.

به‌رپرسى ناوه‌ندى هه‌ڵبژاردنى كۆمه‌ڵى ئیسلامى پێیوایه‌ خه‌ڵكى له‌ ئێستادا بێهیوان له‌ هه‌ڵبژاردن، هۆكاره‌كه‌شى بۆ هه‌ردوو حزبی ده‌سه‌ڵات ده‌گه‌رێنێته‌وه‌ كه‌ یارییان به‌ هه‌ست و نه‌ستى خه‌ڵكى كردووه‌ و سندوقه‌كانى ده‌نگدانیان بۆ به‌رژه‌وه‌ندى خۆیان به‌كار هێناو

لەم چاوپێكەوتنەدا لەگەڵ دیبلۆماتیك، سەلیم شوشكەیی، سەبارەت بە پرسی تۆمەتباركردنی بە پەیوەندی لەگەڵ داعشدا دەدوێت‌و باسلەوە دەكات ئەوەی بەرانبەری كراوە پەوەندی بە جموجووڵەكانی خۆی‌و بارگرژییەكانی نێوان‌و كۆمەڵ‌و پارتییەوە هەیە

"له‌ كتێبه‌كه‌دا باسم له‌وه‌ كردووه‌ كه‌‌ خه‌ڵكانێك هه‌ن ده‌ڵێن ئه‌مه‌ هۆشدارییه‌." به‌ڵێ وایه‌، ئه‌وه‌ش مه‌به‌سته‌كه‌یه‌. من خه‌می ئه‌وه‌مه‌ ئه‌مه‌ پشتگوێ بخرێت. ئه‌مه‌ هۆشدارییه‌كه‌ زۆر به‌تایبه‌ت باسكراوه‌‌."

دكتۆرهه‌ردی مێد، مامۆستای زانسته‌ سیاسییه‌كان له‌ زانكۆی پاریس دۆفین، له‌به‌شی دووه‌ی دیداره‌كه‌یدا له‌گه‌ڵ دیبلۆماتیك مه‌گه‌زین، سه‌باره‌ت به‌ ڕۆڵ‌و كاریگه‌ری حیزب‌و خێڵ له‌سه‌ر یه‌كدی ده‌دوێت‌و باسله‌وه‌ ده‌كات كه‌ حیزبه‌كان په‌یوه‌ندیه‌كی زۆر ئاله‌تیانه‌یان له‌گه‌ڵ خێڵدا هه‌یه‌‌و به‌ مه‌به‌ستی ئیستیغلاكردنی په‌نای بۆ ده‌به‌ن.

مادلین ئۆلبرایت له‌ كتێبه‌ نوێیه‌كه‌یدا به‌ناوی "فاشیزم: هۆشدارییه‌ك" به‌ توندی ره‌خنه‌ له‌ سه‌رهه‌ڵدانی ده‌سه‌ڵاتی تاكڕه‌وی له‌ جیهان  ده‌گرێت و قسه‌ له‌سه‌ر تره‌مپ و پۆتین و تراژیدیای جیابونه‌وه‌ی به‌ریتانیا ده‌كات

له‌ به‌ره‌به‌یانى ١٤ى ته‌موز ژه‌نه‌راڵ عه‌بدولسه‌لام عارف فه‌رمانى به‌ لیواى 20 كرد بچنه‌ ناو شارى به‌غدا و ده‌ستیان گرت به‌سه‌ر رادیۆى فه‌رمى وڵات و به‌یاننامه‌ى شۆڕشیان خوێنده‌وه‌ و به‌شێك له‌و هێزانه‌ ره‌وانه‌كران بۆ كوشتنى مه‌لیك فه‌یسه‌ڵى دووه‌م و عه‌بدولئیلا و ئه‌ندامانى ترى خانه‌واده‌ى پاشایایه‌تیی،.

پیرۆتى كه‌ دكتۆر قاسملۆى له‌به‌ر ده‌رگاى هوتێله‌كه‌ به‌جێهێشتبوو، به‌دڵنیایه‌وه‌ هه‌رگیز بیرى له‌وه‌ نه‌كردبوویه‌وه‌ كه‌ ڕابه‌رێكى دیكه‌ى كورد شه‌هید بكرێت، به‌ڵام به‌داخه‌وه‌ مێژوو ئاره‌زووى دوباره‌بوونه‌وه‌ى ڕوداوێكى هاوشێوه‌ى هه‌بوو ووردەکاریی ٧٢ کاتژمێری کۆتایی تەمەنی قاسملو پێش تیرۆرکردنی

پێیوایه‌ سیسته‌می سیاسی له‌ زۆر شتدا ره‌نگدانه‌وه‌و به‌رهه‌می خودی كۆمه‌ڵگایه‌‌و ئاماژه‌ش به‌وه‌ ده‌دات كه‌ دۆخی هه‌رێمی كوردستان دۆخێكه‌ كه‌ هه‌م زاده‌ی نوخبه‌ی ده‌سه‌ڵاته‌، هه‌م خودی كۆمه‌ڵگاش لێی به‌رپرسیاره‌.

ته‌حسین حه‌مه‌ غه‌ریب، نوسه‌رو ڕۆشنبیرو شاره‌زاى فیكرى ئیسلامى، له‌ به‌شى دوومى دیداره‌كه‌یدا له‌گه‌ڵ دیپلۆماتیك مه‌گه‌زین، سه‌باره‌ت به‌ پرسى چاكسازى ده‌دوێت‌و باسله‌وه‌ ده‌كات كه‌ چاكسازى به‌ بێ ئایین ناكرێت‌و پێیوایه‌ ده‌بێت چاكسازى ئایینى پێشه‌كى هه‌موو چاكسازییه‌كان بێت.

محه‌مه‌د له‌تیف محه‌مه‌د، لێکۆڵەوەری بواری ئەستێرەناسی و فەلەکی و ساڵنامەیه‌، به‌وته‌ی خۆی زیاتر لە ۲۰ ساڵە لەو بوارانەدا خوێندنەوەو لێکۆڵینەوەی هەیەو ماوه‌ی ساڵێكیشه‌ لێكۆڵینه‌وه‌ له‌ ساڵنامه‌ی كۆچیی دا ده‌كات.

دیپلۆماتیك مه‌گه‌زین: له‌ بنه‌ڕه‌تدا ئایین‌و ئایندارى بۆ خوداو قیامه‌ته‌، یاخود بۆ دونیاو بۆ ژیانه‌و بۆ دونیایه‌كه‌ كه‌ ژیانسازى تێیدا له‌ ئاستێكى باڵادا بێت؟

له‌ هه‌ڵمه‌تی بانگه‌شه‌ى لایه‌نه‌ كوردییه‌كان بۆ هه‌ڵبژاردنه‌ په‌رله‌مانییه‌كه‌ی عێراق، زۆرێك له‌ كانید و لیسته‌كان په‌نایان بردووه‌ بۆ  جوڵاندنى هه‌ستى ناوچه‌گه‌ریی و عه‌شیره‌ت و خێڵایه‌تی، ده‌یانه‌وێت ئه‌مه‌ بكه‌نه‌ پردێك بۆ په‌رینه‌وه‌ بۆ په‌رله‌مانی عێراق

لە گەرمەی ڕووداوەکانی ٢٠١١ی و دواى دامرکانەوەی خۆپیشاندانەکانی ١٧ی شوبات، ڕۆژنامەنووسی ئێرانی ئیحسان هۆشمەند چاوپێکەوتنێک لەگەڵ نەوشیروان مستەفا ڕێکخەری کۆچکردووی بزوتنەوەی گۆران ئەنجام دەدات و لە گۆفارێکی فارسی بڵاویدەکاتەوە،

منیره‌ عه‌لى عه‌بدولعه‌زیز، كچى مه‌لا عه‌لى عه‌بدولعه‌زیزى ڕابه‌رى كۆچكردووى بزوتنه‌وه‌ى ئیسلامى‌و ئه‌ندامى مه‌كته‌بى سیاسى بزوتنه‌وه‌ى ئیسلامییه‌، ئه‌و له‌م دیداره‌یدا له‌گه‌ڵ " دیپلۆماتیك مه‌گه‌زین"، ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌دات كه‌ ئه‌م كابینه‌یه‌ى حكومه‌تى هه‌رێم فاشیلترین كابینه‌یه‌و ده‌ڵێت:" ئه‌گه‌ر پارتى‌و یه‌كێتى تۆزێك ویژدانیان هه‌بوایه‌ خۆیان حكومه‌تیان هه‌ڵده‌وه‌شانده‌وه‌".

مه‌سعود عه‌بدولخالق چاودێری سیاسیی وه‌ڵامی پرسیاره‌كانی دیپلۆماتیك مه‌گه‌زین ده‌داته‌وه‌ ده‌رباره‌ی شوێن و ئاینده‌ی كورد له‌و گۆرانكارییه‌ نوێیانه‌ی دوای هەرەشەکانی سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا دێنە ئاراوە لە ناوچەی خۆرهەڵاتی ناوەڕاستدا.

 لە ماوەی ڕابردوودا به‌هۆى قه‌یرانه‌ بەردەوامەکانەوە له ‌هه‌رێمى كوردستان كۆچى گه‌نجان و هاوڵاتیان به‌ره‌و وڵاتانی ئه‌وروپا ده‌ستى پێكرده‌وه،‌ كۆچێك هیچ كه‌متر نییە له‌ كۆچى به‌ لێشاوى ساڵانى نه‌وه‌ده‌كان كه ‌به‌هۆى گرانی و شەری ناوخۆوە هاوڵاتیان کوردستانیان جێدەهێشت.

د.فواد مەعسوم، دووه‌م سه‌رۆك كۆمارى كورد له‌ عێراقدا دوای کۆچکردوو جەلال تاڵەبانیی، هه‌رچه‌نده‌ پرۆسه‌ى بوون به‌سه‌رۆك كۆمارى ئه‌م پیاوه‌ هه‌ر له‌سه‌ره‌تاوه‌ مشتومڕیی زۆرى به‌دواى خۆیدا هێنا لە نێو حزبەکەیدا و لە بەرامبەر د.بەرهەم ساڵحدا، واتە بە ئاسانی ئەو پۆستەی بۆ یەکلانەبووەتەوە.

ئازاد قەزاز، نوسەرو لێكۆڵەرو مامۆستای زانكۆ، لەم دیدارەدا، لەگەڵ دیپلۆماتیك مەگەزین، سەبارەت بەخۆپیشاندانەكانی هەرێمی كوردستان دەوێت‌و پێیوایە ئەگەر لەناو كوردا هۆشیاری ببوایە، دەبوو زووتر خەڵك دژی ئەم دەسەڵاتە بخرۆشایە.

لەم چاوپێکەوتنە تایبەتەیدا لەگەڵ دیپلۆماتیک مەگەزین، د.یوسف محەمەد دەربارەی خۆپیشاندانەکان و کێشەکانی حوکمڕانیی هەرێم و بەدیلی بزوتنەوەی گۆران بۆ ئەم بارودۆخە و هەروەها چارەسەرکردنی کێشەکانی هەولێر و بەغداد وەڵامی پرسیارەکانی دیپلۆماتیک مەگەزین دەداتەوە

"پەروین بوڵدان"ی هاوسه‌رۆكی پارتی دیموكراتی گەلان (هه‌ده‌په‌)ی زۆرینه‌ كورد له‌ توركیا، له‌ دیمانه‌یه‌كی تایبه‌تدا له‌گه‌ڵ "أحوال تركیه‌" دەڵێت:" زۆرینه‌ی كورده‌كان دوا به‌دوای كرده‌وه‌ سه‌ربازیه‌كانی عه‌فرین له‌ پارتی دادو گه‌شه‌ی فه‌رمانڕه‌وا دێنه‌ده‌ر".

دكتۆر دڵشاد عه‌بدولڕه‌حمان، وه‌زیرى پێشووترى په‌روه‌رده‌ى حكومه‌تى هه‌رێمى كوردستان، له‌م دیداره‌دا له‌گه‌ڵ " دیپلۆماتیك مه‌گه‌زین"، ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌دات كه‌ فرۆشتنی نه‌وت به‌ سه‌ربه‌خۆیی له‌ڕێگه‌ی توركیاوه‌، سه‌رچاوه‌ی قه‌یرانه‌كانی هه‌رێمی كوردستانه‌

شاهۆز حه‌سه‌ن، هاوسه‌رۆكى پارتى یه‌كێتى دیموكرات (په‌یه‌ده‌) له‌م چاوپێکەوتنەدا له‌گه‌ڵ دیپلۆماتیك مه‌گه‌زین باسى داگیر کاریی توركیا له‌ عه‌فرین ده‌كات، ئەمەش بە یەکەمین چاوپێکەوتنی ڕۆژنامەوانیی هاوسەرۆکی پەیەدە دادەنرێت دوای داگیرکردنی عەفرین

ئەبوبەكر هەڵەدنی، ئەندامی پەرلەمانی كوردستان‌و ئەندامی سەكردایەتی یەكگرتوو، لەم دیدارەدا لەگەڵ " دیپلۆماتیك مەگەزین" باس لە هەڵوێستی یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان بەرانبەر هەوڵی داگیركاری توركیا بۆ سەرعەفرین دەكات‌

دكتۆر هادی عەلی، سەرۆكی ئەنجوومەنی سیاسی یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان، لە دیدارێكدا لەگەڵ " دیپلۆماتیك مەگەزین" باسلەوە دەكات كە بەشێوەیەكی گشتی یەكگرتووەكانی دەڤەری سلێمانی لەگەڵ كشانەوەی یەكگرتوودا بوون لە حكومەت‌و بادینییەكانیش لەگەڵ نەكشانەوە.