دەنگدانی تایبەت چۆن بەڕێوە چوو؟

بە بەراوردی هەڵبژاردنەكانی پێشوو، بەشداریكردن لە دەنگدانی تایبەتدا بەڕێژەیەكی زۆر كەمیكردووەو ئەو خروقاتانەشی كە باس لە بنبڕكردنیان دەكرا، لە هەڵبژاردنی دەنگدانی تایبەتدا بەشێوەیەكی بەربڵاو ئەنجام درانەوە.

لە سەرجەم پارێزگاكانی عێراق‌و بەكوردستانیشەوە، " 943" هەزارو 639 كەس مافی بەشداریكردنیان لەدەنگدانی تایبەتدا هەبوو، لەم ڕێژەیە " 247 هەزار دەنگدەریان لە كوردستان بوون‌و دابەشكرابووبوون بەسەر 99 بنكەی دەنگداندا.

هەر لەسەرەتای دەستپێكردنی پرۆسەكەوە، بەهۆی كێشەی هونەریی‌و فشارو فەوزای دەنگدەرانی تایبەت لە هێزەكانی ناوخۆو پێشەمەرگە، لەزۆرێك لە بنكەكانی دەنگداندا كێشەی گەورە دروستبوو، لە كۆمەڵێك بنكەی دەنگدانیشدا دەستپێكردنی پرۆسەكە بۆ ماوەیەك دوا كەوت‌و لە كۆمەڵێك بنكەی دیكەشدا بەهۆی هەمان كێشەوە پرۆسەكە بۆ ماوەیەك دەوەستا، یان ڕادەگیرا.

لەگەڵ بوونی كێشەی هونەری لە ئامێرەكانی دەنگدانداو سست بەڕێوەچوونی پرۆسەی دەنگدانەكە، فشارو پاڵەستۆی هێزە ئەمنییەكان‌و چوونە ژورەوەی بە لێشاوی ئەوان بۆ ناو " وێستگە" كانی دەنگدان، بوویە سەربار بۆ كێشەكان‌و ڕاگرتنی بەڕێوەچوونی پرۆسەكە، بۆ نموونە ئەم حاڵەتە لە بنكەی دەنگدانی قوتابخانەی " بورهانی حاجی محەمەد" لە هەڵەبجەو لە بنكەی قوتابخانەی " ڕووناكی" لە بەكرەجۆو لە بنكەی دەنگدانی قوتابخانەی " عەبدوڵا پەشێو" لە چەمچەماڵ‌و لە بنكەی دەنگدانی قوتابخانەی " شارۆ" لە سلێمانی ڕووی دا.

هەمان ئەوكێشە هونەرییانەی كە لە بنكەكانی دەنگدانی تایبەت لە هەرێمی كوردستاندا ڕوویانداو پرۆسەكەیان بۆماوەیەك دواخست، یان ڕایان گرت، لە شارەكانی دیكەی عێراقیش ڕوویاندا.

بەكارهێنانی ئامێرە ئەلەكترۆنییەكان لە پرۆسەی دەنگدانداو بەئەلیكترۆنیبوونی كۆی پرۆسەی دەنگدانەكە، یەكەمین ئەزموون بوو، كێشە هونەرییەكان‌و سست بەڕێوەچوونی پرۆسەكەش بەشێكی بەرهەمی ئەم حاڵەتە بوو.

لەپاڵ سست بەڕێوەچوونی پرۆسەكەدا، فشارو پاڵەپەستۆی بەرفراوانی دەنگدەرانی هێزە ئەمنییەكان‌و هێزەكانی پێشمەرگە، بوویە كێشەی گەورەی ناوەندەكانی دەنگدانی تایبەت‌و دواجاریش ئەوەی لێكەوتەوە كە ژمارەیەكی زۆری دەنگدەرانی تایبەت نەتوانن بەشداری پرۆسەكە بكەن‌و دەنگبدەن.

لە پارێزگای سلێمانی 82 هەزارو 823 كەس مافی دەنگدانیان هەبووەو لەو ژمارەیە 57 هەزارو 573 كەس دەنگیانداوە، واتە لە 67%ی دەنگدەرانی تایبەت دەنگیان داوە.

لە پارێزگای دهۆكیش ڕێژەی بەشداریكردن لە 78% بووەو لە پارێزگای هەولێریش لە كۆی 91 هەزارو 571 دەنگدەر، 76 هەزارو 186 دەنگدەر بەشداری پرۆسەكەیان كردووە، واتە ڕێژەی بەشداریكردن لە 81% بووە.

بە بەراوردی هەڵبژاردنەكانی پێشوو، ڕێژەی بەشداریكردن لەپرۆسەی دەنگدانی تایبەتدا بەڕێژەیەكی زۆر دابەزیوەو سەبارەت بەم پاشەكشەو هاتنە خوارەوەیەش دووخاڵ جێگەی سەرنجن:

یەك: هەرچەندە بەتەنها كێشە هونەرییەكان، هۆكاری بنەڕەتی نەبوون بۆ خاو بەڕێوەچوون‌و دواخستن‌و هەندێكجار وەستانی پرۆسەكەو ئەو فەوزایەش كە دەنگدەرانی تایبەت لە بنكەكانی دەنگداندا دەیان خولقاند هۆكارێكی گەورەی خاو بەڕێوەچوون‌و وەستانی پرۆسەكە بوون، بەڵام بەهۆی ئەوەی كە یەكەمین ئەزموونی بەكارهێنانی ئامێری ئەلیكترۆنییە بۆ هەڵبژاردن، ئەگەر بێت‌و لە دەنگدانی گشتیشدا هەمان ئەو كێشە هونەرییانە ڕوو بدەن، ئەوا دوور نییە هەمان وێنەی دەنگدانی تایبەت لە دەنگدانی گشتیشدا دووبارە نەبێتەوەو ژمارەیەكی زۆر لەدەنگدەران فریای بەشداریكردن لە دەنگداندا نەكەون.

دوو: با بەشێك لەوان مەیل‌و ویستی بەشداریكردنیان هەبووبێت‌و بەهۆی خاو بەڕێوەچوونی پرۆسەكەوە فریای بەشداریكردن لە دەنگداندا نەكەوتبن، بەڵام پێدەچێت بەشێكی زۆر لەوان، لەوانەبن كە بەهۆی بهێیوابوون لە پرۆسەی دەنگدانەوە نەیان ویستبێت بەشداری پرۆسەكە بكەن.

ئەگەر دابەزینی ڕێژەی بەشداریكردن لە دەنگدانی تایبەتدا بە بەراوردی هەڵبژاردنەكانی پێشوو، بەهۆی بێئومێدبوونەوە بووبێت‌و گوزارشتبێت لەو دۆخی بێهیواییەی كە بەرقەرارە، ئەوا پێدەچێت لە هەڵبژاردنی گشتیشدا كە 12- 5 بەڕێوە دەچێت، هەمان دیمەن دووبارە ببێتەوەو ڕێژەی بەشداریكردن بە ئاستێكی زۆر دابەزێت.

هەرچەندە باس لە بنبڕكردن‌و ڕێگەنەدان بە دووبارە نەبوونەوەیان دەكرا، بەڵام هەمان ئەو خروقات‌و پێشێلكارییە یاساییانەی كە لە هەڵبژاردنەكانی پیشوودا ئەنجام دەدران لە هەڵبژاردنی دەنگدانی تایبەت لە هەرێمی كوردستاندا دووبارە بوونەوە.

جیا لە دروستكردنی فشارو فەوزا بۆ بنكەو وێستگەكانی دەنگدان لە لایەن دەنگدەرانەوە، زۆرینەی خروقاتەكانیش كە لە پرۆسەكەدا ئەنجامدراون، لەم جۆرانە بوون،" بردنە ژورەوەی چەك‌و دەمانچە بۆ ناو بنكەو ویستگەكانی دەنگدان، وێنەگرتنی كارتی دەنگدان بەمۆبایل، " ئەوە لەكاتێكدا بردنە ژوورەوەی مۆبایل بۆناو وێستگەی دەنگدان قەدەغەكراوە"، دابەشكردنی كارتی كاندیدانی دوو هێزەكەی دەسەڵات‌و بردنە ژورەوەی لۆگۆو ئاڵای ئەو دوو لایەنە بۆ ناو بنكەكانی دەنگدان، بانگەشەكردنی كاندیدان لەناو بنكەكانی دەنگدان، یان لە نزیك بنكەكانی دەنگدان، چوونە ژوورەوەی بەرپرسان پلە باڵاكانی هێزەكانی ناوخۆو پێشمەرگەو ئاڕاستەكردنی دەنگدەران بۆ دەنگدان بە لایەنێكی دیاریكراو".