ڕۆژنامەنووس
نێچیرڤان بارزانی و دلۆڤانی برای كه هه‌فته‌ی رابردوو به‌هۆی سه‌كته‌ی دڵه‌وه كۆچی دوایی كرد، به‌دوو ناوی تره‌وه ناونراون، به‌لام به‌هۆی ئیدریسی باوكیانه‌وه، ئه‌و دوو ناوه‌یان له‌كۆڵ كراوه‌ته‌وه‌و ناوه‌كانی ئێستایان له‌سه‌ر ناسنامه‌كانیان دیاریكراوه.
بەهۆی ئەو گۆڕانكارییەی لە فەرمانگەی تەندروستی سلێمانی روویداوە، ماوەی شەش مانگە تاقیگەو ناوەندە شیكارییەكانی سنووری تەندروستی پارێزگاكە، هیچ جۆرە پێداویستییەكیان بۆ دابین نەكراوە، بەپێی زانیارییەكانیش نزیكەی یەك ملیۆن دۆلاری ئەمریكی لەپارەی دابینكراوی تەندروستی سلێمانی راگیراوەو بەهۆی چەند رێكارێكی كارگێڕی و ژمێریارییەوە لیژنەكانی كڕین دوورخراونەتەوە.
دیپلۆماتیك مەگەزین، نامەیەكی پیرەمێردی شاعیری گەورەی كورد، بڵاو دەكاتەوە، كە بۆ عەلادین سەجادی گەورە نوسەری كوردی نوسیوە. مێژووی نوسینی نامەكەی پیرەمێرد دەگەڕێتەوە بۆ ساڵی 1949 لەوكاتەی كە گۆڤاری گەلاوێژ لەلایەن رژێمی پاشایەتی عێراقەوە داخرا
قادر عەزیز ئەندامی مەکتەبی سیاسی یەکێتی نیشتمانی کوردستان، لە حزبەکەی نیگەران و ماوەی مانگێکە لەماڵەوە دانیشتووەو بەشداری هیچ کۆبوونەوەیەکی مەکتەبی سیاسیی یەکێتی نەکردووە.
دیلۆماتیك مەگەزین هۆكارەكانی پشت ستایشی هەمیشەیی و بەردەوامی مەلا كرێكار بۆ دكتۆر یوسفی سەرۆكی دەستلەكاركێشاوەی پەرلەمانی كوردستان، ئاشكرا دەكات و لەزاری ئەو كەسایەتییە ئیسلامییەوە چەند نهێنییەك لەوبارەوە بڵاودەكاتەوە
په‌رله‌مانی كوردستان له چوار خولی رابردوویدا، ته‌نها دوو یاسای په‌یوه‌ست به سێكته‌ری ته‌ندروستی تێپه‌ڕاندووه، سه‌رۆكی لیژنه‌ی توندروستی په‌رله‌مانیش پێی وایه كه هۆكاری سه‌ره‌كی له سستی ده‌ركردنی یاسای له‌بواری ته‌ندروستیدا ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ ناكۆكی لایه‌نه‌كان
سەركردەیەكی سەربازی سوپای پێشووی عێراق، لەیاداشتەكانیدا باسی 31ی ئاب و چۆنیەتی گرتنی شاری هەولێر دەكات، هەروەها ووردەكاری پەلاماری ئەو شارە دەخاتەڕوو، جگەلەوەش چۆنیەتی مامەڵەی خۆی لەگەڵ مەسعود بارزانی پاش كۆتایی هاتنی ئەركەكانیان باس دەكات.
حزبه بچوكه‌كانی سه‌ر گۆڕه‌پانی سیاسی هه‌رێمی كوردستان، له‌هه‌ڵوێستی حزبه سه‌ره‌كییه‌كان ده‌رباره‌ی پرسی دواخستنی هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی کوردستان نیگه‌رانن و پێیان وایه له چوارچێوه‌ی به‌رژه‌وه‌ندی خۆیاندا بریار ده‌ده‌ن و وه‌ك پێویسته ناگه‌ڕێنه‌وه بۆ رای حزبه‌كانی تر.
دیپلۆماتیك مه‌گه‌زین وێنه‌یه‌كی ده‌گمه‌ن و بڵاونه‌كراوه‌ی قوتابخانه‌ی سلێمانی بڵاوده‌كاته‌وه، كه مێژووه‌كه‌ی ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ 96 ساڵ پێش ئێستا، وێنه‌كه له رۆژی پێنجی مانگی حوزه‌یرانی ساڵی 1922 چركێنراوه، كه ئه‌وكات شاری سلێمانی له‌لایه‌ن ده‌سه‌ڵاتی ئینگلیزه‌كانه‌وه به‌رێوه‌ده‌برا.
نه‌خۆشخانه‌كانی كوردستان، كه شوێنگای گه‌ڕانه‌وه‌ی هیواو به‌خشینه‌وه‌ی ژیانه به‌هاونیشتمانیان، ناوه‌ندێكی گرنگ‌و هه‌ستیاره‌و پێویسته حكومه‌ت‌و لایه‌نه په‌یوه‌ندیداره‌كان‌و په‌رله‌مانیش، چاودێری وورد له‌سه‌ر ئه‌و بنكانه دابنێن تا له‌رێره‌وی خۆی لانه‌دا
هاوسەرگیری نێوان جەلال تاڵەبانی سەرۆك كۆماری كۆچكردوی عێراق و هێرۆ ئیبراهیم ئەحمەد، جیاوازترینی ئەو چیرۆكانەیە كە بۆ پرۆسەی هاوسەرگیری نوسراوەتەوە. لەم راپۆرتەدا دیپلۆماتیك مەگەزین، بەكورتی ئەو چیرۆكە بۆ خوێنەرانی دەنوسێتەوە.
مزگەوتێكی شاری سلێمانی، گومان لەسەر مێژوی دامەزراندنی شارەكە دروست دەكات و تەم ومژ دەخاتە سەر ئەو چیرۆكانەی كە لەبارەی دروستبونی شاری سلێمانیەوە نوسراوەتەوە. نوسەرێكیش ئاماژە بەوە دەكات كە ئەوەی لەبارەی دروستبونی شاری سلێمانیەوە باسكراوە، سەرتاپای هەڵەیە.
حه‌مه‌ڕه‌شید خانی بانه كه یه‌كێكبوو له ئه‌فسه‌ره پله باڵاكانی سوپای كوردستان له‌كۆماری مهاباد، چوار مانگ پێش ڕووخاندنی كۆماره‌كه، ماڵئاوایی له پێشه‌وا قازی محه‌مه‌د كردو گه‌ڕایه‌وه بۆ عێراق
بەپێی وتەی زانا گەورەو دیارەكانی ئیسلامی، رۆژی دوانزەی رەبیعول ئەوەل، ئەو رۆژەیە كە موحەمەد پێغەمبەری ئیسلام تێیدا كۆچی دوایی كردوە، بەو پێیەش بێت موسڵمانان لەهەڵەیەكی گەورەدان و لەبری ئەوەی لەم رۆژەدا شیوەن بگێڕن، بەڵام خۆشی و شادی دەردەبڕن.
په‌رله‌مانی كوردستان، په‌یوه‌ندی‌و كۆبونه‌وه‌و لێكتێگه‌یشتنی له‌گه‌ڵ په‌رله‌مانی وڵاتانی دنیادا هه‌یه، ته‌نها په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ ئێران‌و ئیسرائیلدا نییه، په‌رله‌مانتارێكی خولی پێشووش ده‌ڵێت "حیزبه سیاسییه‌كان نه‌یانده‌هێشت په‌یوه‌ندیمان هه‌بێت."
جەلال تاڵەبانی، سەرۆك كۆماری كۆچكردوی عێراق، بیرەوەرییەكانی خۆی لە 14 دەفتەردا نوسیوەتەوە،بەڵام تا ئێستا هیچ زانیارییەك لەبارەی ئەو دەفتەرانە نیە، هاوڕێیەكی تاڵەبانیش دەڵێت "ئاگادار نیم بیرەوەریی دەستنوسی مام جەلال مابێت، ئەگەریش هەبن حەقە ئەو خوشك و برایانەی لە خێزانی مامن گرنگی پێ بدەن".
نەوشیروان مستەفا، رێكخەری كۆچكردوی بزووتنەوەی گۆڕان، لەنێو تۆماری مێژوی خەباتی سیاسی و پێشمەرگایەتی خۆیدا، دانی بەوەداناوە چەندین هەڵەی ئەنجامداوە، كە بەوتەی خۆی كاریگەری لەسەر رەوتی روداوەكانی رابردووی گۆڕەپانی سیاسی كوردستان دروستكردووە. رەنگە لە مێژووی سەركردە سیاسییەكانی باشووری كوردستاندا دەگمەن بێت و ناوبراو بكاتە یەكەمین سەرۆك حزب دان بەهەڵەی خۆیدا بنێت.
بەپێی بەڵگەنامەیەكی گرنگ، حكومەتی شێخ مەحمودی حەفید لەشاری سلێمانی، نەیتوانیوە موچەی كاربەدەست و فەرمانبەرو چەكدارانی سوپاكەی بدات و هاوشێوەی حكومەتی ئێستای هەرێمی كوردستان بەسێ مانگ جارێك مووچەی دابەش كردووە.
خدر كۆساری، ناوی تەواوی (خدر محەمەد رەشید)ەو لەساڵی 1967 لە رانیەی دەروازەی راپەڕین لەدایك بووە. ساڵی 1987 ژیانی هاوسەری پێكهێناوەو كوڕو كچێكی هەیە بەناوەكانی (شەیداو بەنان)
نازناوی "مام جەلال" كە لەمنداڵییەوە بەكەسایەتی جەلال تاڵەبانی سەرۆك كۆماری كۆچكردوی عێراقدا بڕاوە، دوو چیرۆكی لەپشتەوەیەو یەكێكیش لەمامۆستاكانی ناوبراو قسەی زیاتر لەوبارەوە دەكات و یەكلایی دەكاتەوە كام لەو دوو چیرۆكە پێشینەی كۆنتری هەیە.
96 ساڵ پێش ئێستاو لەرۆژێكی وەك ئەمڕۆدا، سمكۆی شكاك سەردارو پێشڕەوی شۆڕشی كورد لە رۆژهەڵات، سەردانی شاری سلێمانی كردو لەلایەن مەلیك مەحمودی حەفیدو جەماوەرێگی زۆرەوە پێشوازی كرا، بەپێی گێڕانەوە مێژوییەكان ئەم سەردانەی شكاك ئامانجێكی گرنگی لەپشتەوە بووە، بەڵام ناوبراو لە بەدیهێنانی ئەو ئامانجەدا شكستیهێناوە، هەربۆیە بەزویی شاری سلێمانی بەجێهێشت.
دوو ژنی كورد، كە بۆ یەكەمینجار بەرگی سەربازی سوپای عێراقیان پۆشی و بەشێوەیەكی فەرمی بونە سەربازی ئەو سوپایە، دانیشتوی شاری سلێمانی بوون. دیپلۆماتیك مەگەزین لەم راپۆرتەدا ناوی ئەو دوو ژنەو مێژووی بونیان بەسەرباز بڵاودەكاتەوەو چەند زانیارییەكی تری گرنگ دەخاتەڕوو.
حەسەن زیرەك، گەورە هونەرمەندی كوردو پادشای هونەری كوردی، لەرێی جەلال تاڵەبانییەوە ناوبانگی دەركردووەو بەهەوڵی ناوبراو توانیویەتی هەنگاو بەرەو مەزنی و دنیای ناوبانگ و شوهرەت بهاوێت، لەكاتێكدا زیرەك كرێكارێكی ماندوو بووەو بەدەست نادادی ژیان و سەختی رۆژگارەوە ناڵاوندویەتی.
ئەمڕۆ، 32 ساڵ تێدەپەڕێت بەسەر كۆچی دوایی ئیدریس بارزانی، یەكێك لەكوڕەكانی مەلا مستەفای بارزانی و زڕ برای مەسعود بارزانی سەرۆكی ئێستای پارتی دیموكراتی كوردستان. كە لەڕوداوێكی تەمومژاویدا لەئۆردوگایەكی ئێران كۆچی دوایی كرد.
دیپلۆماتیك مه‌گه‌زین، زانیاری له‌باره‌ی ئه‌و دوو فۆتۆ جیاوازه بلاوده‌كاته‌وه كه له‌ساتی له‌سێداره‌دانی پێشه‌وا قازی محه‌مه‌د سه‌رۆك كۆماری مهابادا چركێنراوه، چه‌ند زانیارییه‌كی گرنگی تریش له‌باره‌ی ساته‌كانی له‌سێداره‌دانی ناوبراو ده‌خرێته‌ڕوو كه تا ئێستا وه‌ك پێویست گرنگی به باسكردنی نه‌دراوه.
لەسەردەمی مەحوی شاعیری گەورەی كوردا، دەیان كەسی تر هەبوون كە هەمان ناو و نازناوی ئەو شاعیرەیان هەبووە، یەكێك لەوانە كەسێك بووە كە رێگرو جەردە بووەو خەڵكی ئەوكاتی دوچاری كێشەو گرفت كردۆتەوە.
ئەوكەسەی كە بەدیار لاشەی هاوسەرەكەیەوە كەلەپچكرابوو، چیرۆكی روداوەكەو ساتی گیان لەدەستدانی هاوبەشی ژیانی دەگێڕێتەوەو پێیوایە ستەمێكی زۆری لێكراوە، بۆیە ئامادە نییە لەوانە خۆش بێت كە بونەتە هۆكاری ئەو كارەساتەی بەسەریدا هاتووە.
بۆردومانەكانی توركیا لەناوچەكانی سلێمانی، ترس و دڵەڕاوكێی دروستكردووەو ژیانی لەهەندێ ناوچەدا راگرتووە، باسیش لەبونی رێكەوتنی نێوان یەكێتی و توركیا دەكرێت و پەرلەمانتارێكیش دەڵێت پێویستە پەكەكە چالاكییەكانی رابگرێت.
ئەو هاوڵاتییەی لەشاری كەركوك بەدیار تەرمی ژنەكەیەوە كەلەپچە كرابوو، لەیاساو دادگا بێ ئومێد بووەو بەهۆكاری كوردبوونی پشتگیری ناكرێت. مانگی رابردوو هاوڵاتییەكی شاری كەركوك بەناوی محەمەد كەریم، لەنەخۆشخانەی گشتی شارەكە بەو قەڕەوێڵەیەوە كەلەپچەكرابوو كە مونا ئیسماعیلی هاوسەری بەهۆی نەخۆشی كۆرۆناوە گیانی تێدا سپارد.
هەرێمی كوردستان، بەهۆی قەیرانێكی ترەوە دەناڵێنێت، ئەویش گرتنەوەی ئاوی رووباری سیروان و گۆڕینی ئاڕاستەكەیەتی لەلایەن كۆماری ئیسلامی ئێرانەوە. كە زیاتر لە دوو ملیۆن كەس ژیانی لەسەر ئەو ئاوەیە كە بەروبارەكەدا دێت.
لەپشتی گۆڕەكەی هەرێم عەلی دانیشتووم بەدیار لاواندنەوەی دایكێكی جەرگ سوتاو. دایكێك هاوارو ناڵەی لەدەستدانی كوڕەكەی، دڵ دەكات بەئاو. ئەوە دایكی هەرێم عەلی تەمەن 13 ساڵە كە لەخۆپیشاندانەكەی رۆژی 8ی ئەم مانگەی شارۆچكەی سەیدسادق بەگولەی هێزە ئەمنییەكان شەهید كرا.
