ئایا بەنداوی ئەتاتورک هۆکار بووە بۆ زۆری كاریگەری بۆمەلەرزە گەورەکەی تورکیا؟

بڕیار نەجمەدین
-کاتێک بەنداوێک دروست دەکرێت و خەزنەکە پڕ دەکرێت لە ئاو، بڕی ئەو فشارەی کە لەسەر زەوی لەو ناوچەیەدا دەخرێتە سەر زەوی گۆڕانکارییەکی گەورەی بەسەردا دێت. کاتێک ئاستی ئاوی کۆگایەک بەرز دەبێتەوە، فشار لەسەر زەوی ژێرەوە زیاد دەکات؛ کاتێک ئاستی ئاوەکە دادەبەزێت، پەستانەکە کەم دەبێتەوە. ئەم هەڵچوونە دەتوانێت فشار بخاتە سەر هاوسەنگی ناسکی نێوان پلاکی تەکتۆنیکی ژێر ڕووی زەوی، لەوانەیە ببێتە هۆی ئەوەی بگۆڕدرێن.

-ئەو بەنداوە گەورەی تورکیا بارستایەکی گەورەی لەسەر خاکی ئەو ناوچەیە دروست گردووە بەمەش چیاوازی پەستانی سەر خاکی ئەو ناوچەیەی گوڕیوە وەک ئەو بەنداوە گەورەیەی کە لەچین هەیە ئەوەندە گەوەرەیە تەنانەت کاریگەری کردووەتە سەر باڵانسی خولانەوەی زەوی و خاوتری کردووە
بۆیە لاکاتی بەردانەوەی ئەبەنداوە ئەو پەستانە زۆرەی بە هۆی پڕبوونەوە دروستی کرددوە لەپر پەستانی دادەبەزێنن پەستان کەم دەکەنەوە دوبارە باڵانسی سەر پلەیتەکە کەمدەبێتەوە بەمەش اریگەریدەکاتە سەر پلەیتەکان

تورکیا لە دوێنێ نیوەڕۆوە دەستیکرد بە بەردانەوەی ئاوی ئەو بەنداوە زۆرێک لە شارەزایان دەڵێن ئەو بومەلەرزانەی لە نیوەڕۆ ڕویداوە بەهۆی بەردانەوەی ئەو ئاوەوە بووە.

کاتێک پەستانی ئاوەکە زیاد دەکات، زیاتری دەچێتە ناو زەوی و درز و درزەکان پڕدەکاتەوە. هەموو ئەم پەستانە ئاوە دەتوانێت ئەو درزانە فراوانتر بکات و تەنانەت درزێکی نوێ و بچووک لە بەردەکەدا دروست بکات، ئەمەش دەبێتە هۆی ناسەقامگیری زیاتر لە ژێر زەویدا.


 - فاکتەری تر خودی ئاوەکەیە. کاتێک پەستانی ئاوەکە زیاد دەکات، زیاتری دەچێتە ناو زەوی و درز و درزەکان پڕدەکاتەوە. هەموو ئەم پەستانە ئاوە دەتوانێت ئەو درزانە فراوانتر بکات و تەنانەت درزێکی نوێ و بچووک لە بەردەکەدا دروست بکات، ئەمەش دەبێتە هۆی ناسەقامگیری زیاتر لە ژێر زەویدا. لەمەش زیاتر، لەگەڵ قووڵبوونەوەی ئاوەکە، دەتوانێت وەک جۆرێک لە چەورکەرێک بۆ پلێتە بەردەکان کار بکات کە تەنها بەهۆی خۆلێدانەوە لە شوێنی خۆیان ڕاگیراون. چەورکردنەکە دەتوانێت ببێتە هۆی ئەوەی ئەو پلێتانە بخلیسکن.

- لە حاڵەتی بوومەلەرزەدا، ئەستەمە بەبێ گومان بیسەلمێنرێت کە تاوانبارەکە بەنداوێک بووە. تەنها ئەوەندە قورسە بزانیت بە تەواوی لە ژێر ڕووی زەویدا چی ڕوودەدات، لەگەڵ چەندین هۆکار کە کاردەکەن.بەڵام شتێک کە دەیزانین ئەوەیە کە بەنداوێک ناتوانێت بە تەنیا ببێتە هۆی بوومەلەرزە. هۆکارەکانی مەترسی، بە تایبەتی هێڵەکانی هەڵەی ناجێگیر، دەبێت پێشتر لەوێ بن. بەڵام لەگەڵ بارودۆخی گونجاودا، نەفرەتێک دەتوانێت ڕووداوەکە زووتر لەوەی کە بە شێوەیەکی سروشتی ڕوویدا دەستپێبکات، و ڕەنگە تەنانەت گەورەییەکەی زیاد بکات هەر بۆیەش دروستکردنی بەنداوێک لەسەر هەڵەیەکی ناسراو زۆر مەترسیدارە.
- تورکیا ئەو بەنداوە گەورەی دروست کردووە جەندین مەبەستی سیاسیو ئابوری زۆری خۆی لەبەرچاو گرت تا وەک چەک بەکاری بهێنێت لە هاتاوودا بۆسەر خاکی عێراق ئاویان لێبگرێتەوە لەوەرزی هاوین،کاتێک عێراق بێ ئاو دەبێت شەعب هەمووی هاواری لێ هەڵدەستێت لە تینویەتی ،ئەوکات دەسەڵات دارانی عێراق دەوا لە تورکیا دەکەن ئاویان بۆ بەربداتەوە ،ئەیش ئەوکات ئەجێندای خۆی ڤێبەجێ دەکاتوو دەواکاریوو فشاری سیاسیو ئابوری لە بواری غازو نەوت دەبێت

2023-02-08