هه‌ردوو سه‌ركردایه‌تی هه‌رێمی كوردستان و حكومه‌تی فیدراڵی عێراق به‌ جدی هاتوونه‌ته‌ سه‌ر هێڵی دانوستاندن‌و ده‌یانه‌وێت‌ هه‌رچی زووتره‌ كێشه‌ نه‌وتی و داراییه‌كانیان چاره‌سه‌ر بكه‌ن‌. به‌پێچه‌وانه‌ی لێدوانه‌ سیاسی و میدیاییه‌كانیان، هه‌ڵپه‌ی ئاشتیخوازانه‌ی ئه‌م دوو سه‌ركردایه‌تیه به‌رهه‌می نیازپاكییه‌ سیاسیه‌كه‌یان نیه هێنده‌ی كه‌ زه‌برو فشاری ئه‌و نه‌خۆشیيه‌ ئابورییه‌یه كه‌ له‌ ئه‌ده‌بیاتی سیاسیدا به‌ “ نه‌فره‌تی نه‌وت” ناسراوه‌. ئه‌م نه‌خۆشیه‌ ئابوریه‌، كه‌ هه‌میشه‌ وه‌ك سه‌رچاوه‌ی ته‌نگژه‌و ململانێی سیاسی و سه‌ربازی وێناكراوه‌، بۆ یه‌كه‌مجاره‌ له‌ مێژوودا ده‌بێته‌ فاكته‌ری ئاشتی و سه‌قامگیری و سیاسیه‌كانی عێراق و كوردستان ده‌هێنێته‌ سه‌ر‌ مێزی دانوستاندن.

ئێستا ھەمووی تێگەیشتوە کە ترامپ کەسێکی دەوێت دەوری پێ بدات کە پێی بڵێ ٢+٢= بە ٢٢ .! ترامپ تاقەتی نیە کەس پێی بڵێ پشتی چاوت کلی پێوەیە، یان ڕێ و شوێنی نیشانبدات. ھیچ کابینەیەکی پێشووی ئەمریکی وەک کابینەکەی ترامپ پر سپڕایسی سەیر نەبووە، لەپڕ یەکێک دەڕوا یەکێکیتر دێتە شوێنی. ئێستا گەیشتۆتە ئەو دۆخەی کە " مایک پێنس " جێگر ڕاڕایە، چۆن ھاوڕابێت لەگەڵ ھەڵسوکەوتەکانی ترامپ.

کۆمەڵگەى کوردى هەنگاو بەرەو لێوارێکى مەترسیدار دەنێت و بەرپرسان و حزبەکانیش بەپێچەوانەوە هەنگاوەکانیان بەرەو کۆنگرە و خەمى شەخسى و حزبییە.

بەهرە و داهێنان دوو وزە و توانای مرۆیین، کە یەکەمیان بەخۆڕسکی، و دووەمیان بە وەگەڕخستن و ڕاهێنانی ماتەوزەکان دەردەکەون. لە سەردەمی پێش-تەکنەلۆژیادا زۆربەی یارییەکانی مناڵان ئامراز و کەرەستەی یاریدەدەربوون بۆ وەبەرهێنان لە پۆتێنشیاڵ و توانا شاراوەکانی ئینساندا، چونکە مرۆڤ وەکچۆن دەتوانێت ماسولکە و بازووی بەهێز و پتەو بکات، وەهاش دەتوانێت گەشە بە فاکەڵتی و توانا فیکرییەکانی بدات.

 ئەم نوسینە تێڕوانینێکی یاسایی رووتـــــــە وهیچ مەبەستێکی سیاسی و شەخسی لە پشتەوە نیــــــــــــە

هەرچەندە خەڵك چاوەڕێی ئەوەیان نەدەكرد لەدوای بونی مەسرور بارزانییەوە  بە سەرۆكی حكومەت و وەرگرتنی كلیلەكانی ئەنجومەنی وەزیران

 ئێستادا هێزە سیاسیەكانی عێراق جوڵەیان تێكەوتوەو تای هەڵبژاردنیش وردەوردە بەرز دەبێتەوەو موزایەدەی سیاسی لە بازاڕ گەرمیدایە، بۆیە حكومەتی .عەبدولمەهدی بەم شێوەی ئێستای نامێنێتەوە

.مێژووی سەد ساڵەی عێراق پڕە لە نموونەی ئەو لایەنە سیاسییانەی كە هەر جارەو یەكێكیان ڕۆڵیان پێ دەدرێت.

 لەدەوڵەتە فیدراڵییەکاندا بەپێی دەستور چەند شێوازێک بۆ دابەشکردنی دەسەڵاتەکان لەنێوان حکومەتی فیدراڵیی و حکومەتی هەرێمەکان پەیڕەو دەکرێت، کە هەندێکجار دەسەڵاتەکانی حکومەتی فیدراڵیی بەشێوەی حەصریی لەچەند خاڵێکدا دەژمێردرێن و ئەوەی دەمێنێتەوە وەک دەسەڵاتی حکومەتی هەرێمەکان دادەنرێت، یان بەپێچەوانەوە دەسەڵاتی حکومەتی هەرێمەکان دەژمێردرێت و ئەوەی دەمێنێتەوە لەدەسەڵاتی حکومەتی فیدراڵیدا دەبێت، یاخود وەک ئەو شێوازەی لەدەستوری هەمیشەیی عێراقدا هاتووە بەوەی کە هەندێک دەسەڵاتی وەک دەسەڵاتی حەصریی حکومەتی فیدراڵیی ژماردووە، واتە تەنها حکومەتی فیدراڵیی تایبەتمەندە بەپیادەکردنی ئەو دەسەڵاتانە لەسەرجەم هەرێم و پارێزگاکاندا، وە هەندێک دەسەڵاتی وەک دەسەڵاتی هاوبەش لەنێوان حکومەتی فیدراڵ لەلایەک و حکومەتی هەرێمەکان و ئەو پارێزگایانەی کە لەهەرێمێکدا ڕێک نەخراون، ئەژمارکردووە، کە ئەم دەسەڵاتانە بەهاوکاریی و هەماهەنگیی و ڕاوێژی نێوان هەردوولا پیادە دەکرێن، وە لەبەشی سێیەمدا هەردەسەڵاتیک کە لەچوارچێوەی دەسەڵاتی حکومەتی فیدراڵیی و دەسەڵاتی هاوبەشی نێوان حکومەتی فیدراڵیی و حکومەتی .هەرێم و پارێزگاکاندا ئاماژەی پێ نەکرابێت، ئەوا بەدەسەڵاتی هەرێم و پارێزگاکان دادەنرێت  

دەرمانە ئازارشکێنەکان یەکێکە لە ڕێگا خیراو کاریگەرەکان بۆ شکاندنی ئازار لە لەشدا، بەڵام لەبەر ئەوەی زیانی لاوەکیان زۆرەو لەوانەیە کاریگەریان ھەبێت لەسەر .؟.گورچیلەو جگەر، بۆیە باشترە ھەموو کات پەنا نەبەین بۆیان و ڕێگا سروشتییەکان بەکاربێنین

هەموو مرۆڤەكان حەز دەكەن ژیانێكی باشیان هەبێت و هەوڵ بۆ گەیشتنی دەدەن، لەگەڵ ئەوەشدا پێناسەگەلێكی زۆر جیاواز بۆ (ژیانی باش) بوونیان هەیە، تاكە جیاوازەكان، ویست و ئارەزووی جیاواز بە تایبەتمەندی ژیانی باش دەزانن، بەڵام هەندێك كەس پاش گەیشتن بە ویست و ئارەزووەكانیان، وا هەست ناكەن ژیانێكی .باشیان هەیە

زۆرینه‌ی زۆری تورك، به‌شێك له‌ عه‌ره‌ب و سه‌رجه‌می فارس به‌ به‌رنامه‌ و به‌ شێوه‌یه‌كی تۆكمه‌ كار بۆ ناشرینكردنی كورد و تێكشكاندنی ئه‌و سه‌رمایه‌ ره‌مزی و ناسنامه‌ پۆزه‌تیڤه‌ ده‌كه‌ن كه‌ كورد له‌ شه‌ڕی داعشدا به‌ ده‌ستیهێناوه‌. بێگومان، كوردفۆبیا له‌ پێش ئه‌م به‌رواره‌ و پێشترش هه‌بووه‌، به‌ڵام باوه‌ڕ ناكه‌م هه‌رگیز به‌م قه‌باره‌ و .لێشاوه‌ی ئێستا بووبێت

نزیكه‌ی شه‌ش ده‌یه‌ و له‌ ساڵی (1948) تیرۆركردنی یه‌كێك له‌ گه‌وره‌ترین سیاسه‌تمه‌دارانی سه‌ده‌ی بیسته‌م تێده‌په‌ڕێت. پیاوێك كه‌ له‌ هیندستان هاتبویه‌ دونیاوه‌ و (78) ساڵ ژیانی خۆی دانا له‌ پێناو سه‌ربه‌خۆیی و ئازادی له‌ ژێر باری گه‌وره‌ترین ده‌سه‌ڵاتی داگیركاری جیهاندا. ئه‌و له‌ رۆژێكدا به‌ هۆی گوله‌یه‌كی كه‌سێكی ده‌مارگیری هیندیه‌وه‌ جیهانی به‌جێ هێشت، به‌ڵام راز و نهێنی نه‌مر و گه‌وره‌ی گاندی چی بوو؟

زۆربه‌ی خه‌ڵكی له‌و كاتانه‌ی كارێكیان نیه‌ و بێكارن، كارگه‌لی له‌مجۆره‌ ئه‌نجام ده‌ده‌ن، داستان ده‌خوێننه‌وه‌، شیعر ده‌خوێننه‌وه‌، بۆ سه‌یركردنی شانۆ ده‌رۆن، گوێ‌ له‌ مۆسیقاده‌گرن، ده‌ڕۆن بۆ پێشانگا هونه‌رییه‌كان، خه‌ریكی گه‌شت و گوزار ده‌بن و سه‌یری بینا و كۆشك و وێنه‌ و تابلۆكان ده‌كه‌ن. هه‌موو ئه‌مانه‌ چالاكی جوانیناسانه‌ (aesthetic activities) یان به‌رنامه‌ی هونه‌رین.

هەموو سەردەم و كاتێك پێداویستی و تایبەتمەندی خۆی هەبووە و جیهان بە پێ‌ ڕوانین و بیركردنەوەی مرۆڤەكان گۆرانی بەسەردا هاتووە، بەڵام دەتوانین بڵێن ئەم ساتانەی كە تیایاندان گۆرانێكی خێرای بەسەردا هاتووە،ئەمەش تەنها گۆرانكاری نەبووە لە تەنها بوارێكدا، بەڵكو هەر لە بواری زانستە سروشتیەكانەوە تاكو ئەو زانستانەی پەیوەندییان بە زیندەوەران و لە ناو هەمووشیان خودی مرۆڤ بە گوتەی فەیلەسوفێك تەنانەت ژینگەش كاردانەوی خۆی پیشانداوە بەرامبەر بەو هەموو كارانەی لە لایەن مرۆڤەوە بەرامبەری دەكرێن.هەڵبەتە ئەم گوتانە باس لە چاكە یان خراپەی ئەم سەردەمە ناكەن هێندەی روونكەرەوەی ئەو دۆخەن كە مرۆڤایەتی لە .نێویدا دەژی

ره‌سول حه‌مزاتۆڤ، له‌ كتێبی داغستانی مندا وته‌یه‌كی جوانی نوسیوه‌:" ئه‌گه‌ر خه‌نجه‌رت له‌به‌ر پشتی خۆت بینی، بزانه‌ خه‌ڵكیش پیاوه! ‌". ئه‌مه‌ش واتای ئه‌وه‌یه‌ هه‌رچه‌نده‌ به‌هێزیش بیت، پێویسته‌ .حیساب بۆ بچووكترین شتیش بكه‌یت و رێزی هه‌موو شتیك بگریت

(ماریۆس بارگاس یوسا) براوەی خەڵاتی نۆبڵی ئەدەبیات بۆ ساڵی (2010) و لە بەناوبانگترین نووسەرانی ئەمریكای لاتین، لە كۆتا وتاریدا حەوت بەڵگەی بۆ پێویستبوونی خوێندنەوەی كتێب چیرۆك .باسكردوە، (یوسا) نووسەری كتێب گەلی وەك (سور بز) و (گفتوگۆ لە كاتدرال) ، كتێب خوێندنەوە بە پرۆسەیەكی جادوویی دەزانێت كە مۆڵەتی ئەوەی پێدەدات چەندین جار بژی

.فەیلەسوفی بەریتانی سایمۆن بلاکبورن، Simon Blackburn ، (١٩٤٢-..)، لە کتێبی ”باشبوون“دا, Being good، دوو جۆر ژینگە لەیەکتری جیادەکاتەوە

  .ئەمساڵ هەزاران كەس لەعێراق‌و هەرێمی كوردستانەوە چوونەتە سعودیە بۆ بەجێهێنانی مەراسیمی حەج وەك یەكێك لەروكنەكانی دینی ئیسلام‌و تێچوویەكی زۆریشیان هەبووە

هەرچەندە ئەم پرسەر بەلای بەشێکی زۆر لەخەڵکەوە بابەتێکی کۆنەو ڕابردووە، بەڵام بۆ مێژوو گرنگە، چونکە زانیارییەکە کە لەمیدیا ناوخۆییەکاندا بەهیچ شێوەیەک .باسی ئەم پرسە نەکراوە، لەهەندێک میدیای جیهانی بەشێوەیەک لەشێوەکان باسی کراوە

لەیادەکانى ٣١ ئاب و ١٦ ئۆکتۆبەردا، پارتى ویەکێتى لەرێگەى مۆدێلێکى نوێ لە قەڵەمى شەڕى ناوخۆوە، خیانەتەکانیان بە یەکترى دەفرۆشنەوە.

یه‌كێك له‌ ده‌ستكه‌وت و به‌رهه‌مه‌كانی ڕێكه‌وتنی  به‌ به‌یاننامه‌ی ١١ی ئازاری ساڵی ١٩٧٠نێوان شۆڕشی كوردو حكومه‌تی عێراق دروستكردنی ده‌زگایه‌كی فه‌رهه‌نگی گرنگ بوو به‌ناوی (كۆڕی زانیاری كورد )، ئه‌ویش له‌ چوارچێوه‌ی پێدانی مافه‌ ڕۆشنبیری و فه‌رهه‌نگییه‌كان بۆ نه‌ته‌وه‌ی كورد، كه ‌به‌پێی یاسایی  ژماره‌(183) ی حكومه‌تی عێراق  ئه‌و ده‌زگایه‌ دامه‌زرا  له‌ 29 ئابی ساڵی ١٩٧٠، به‌پێی ئه‌و یاسایه‌ ئه‌و ده‌زگایه‌ كه‌سایه‌تیه‌كی مه‌عنه‌وی سه‌ربه‌خۆی هه‌بوو له‌ڕووی كارگێڕی‌و داراییه‌وه‌و دیوانی .سه‌رۆكایه‌تی كۆمار به‌ڕێوهى‌ ده‌برد

بیرکردنەوە دەربارەی جەوهەرو واتای ئەم چەمکە پێویستی بە وریایی هزریی و قووڵبینیی‌و ئەخلاقی دیموکراسییانە هەیە لەداوەریکردنا، ئەمەش بۆ ئەوەیە لەلایەک تێگەیشتنمان بۆ خیانەت دووربخەینەوە لە حوکمی ئایدۆلۆژیی موتڵەق و میزاجی کەسی، یان دەستەجەمعیی، گروپی دیاریکراو و حیزبی، کە وادەکەن واتایەکی .دیاریکراو و روون بۆ خیانەت نەمێنێتەوە