هاوسەرگیریی سـیغـە، بە لێشاو پیاوانی عێراقی بۆ ئێران رادەكێشێت

راپۆرتی ماڵپەری جوانان ایرانی
و: ئەنوەر حسێن كاكە
لەسەرەتادا هەموان بێدەنگ بوون و ئەو دەنگۆیانەیان ڕەت دەكردەوە بەڵام لە ئێستادا دەتوانرێت بە ئاشكرا كێشەكە بخرێتەڕوو ئەویش ئەوەیە كە ( هاتوچۆی هەندێك لە پیاوانی سەڵتی عێراقی بۆ مۆتێلەكانی مەشهەد ڕووی لەزیادبوون كردووە ).

 

ئەوان كە لەگەڵ ئافرەتانی ئێرانی رێگەی هوتێلەكانیان بەسەردا دادەخرێت ڕوولە موتێلە نافەرمیەكانی مەشهەد دەكەن كە ژمارەیان زیاتر لە 6 هەزار مۆتێل دەبێت، لە هاوینی پارەوە ئەوروپیەكان كەمتر سەردانی ئێران دەكەن و لەبری ئەوە بەهۆی دابەزینی نرخی تمەنەوە سەردانی عێراقیەكان بۆ ئەو ووڵاتە لە 90% زیادی كردووە ئەم هاتوچۆیانە ئەگەرچی هۆكارێكە بۆ بووژانەوەی ئابووری بەڵام لە خوزستان و خۆراسانی ڕەزەوی چەند دەنگۆیەكی بەدوای خۆیدا هێناوە.

لەبارەی لەزیادبوونی ڕێژەی هاوسەرگیری كاتی (سیغە)ی پیاوانی عێراقی لەگەڵ ئافرەتانی ئێرانیدا ئامارێكی دروست لەبەردەستدا نیە و ناتوانرێت سەرجەم گەشتیاران بەیەك چاو تەماشابكرێن بەڵام لە ئێستادا كەرتی گەشتیاری دەڵێت ئەگەرچی ئەم بابەتە گشتگیر نەبووە و رێژەییە بەڵام ناتوانرێت بەتەواوی ڕەت بكرێتەوە دەبێت ڕێگە چارەی بۆ بدۆزرێتەوە .

پێشتر موحەمەد موحیب خودای جێگری سەرۆكی گەشتوگوزاری ئەو وڵاتە بەم شێوەیە باسی لە زیادبوونی ڕێژەی گەشتیاری بەهۆی دابەزینی بەهای تمەنەوە كرد و ڕایگەیاند: ( هاتنی گەشتیار لە عێراقەوە 90% زیادی كردووە سەردانی ئازەربایجانییەكان بۆ ئێران 70% زیادی كردووە و هاتنی ئەفغانیەكانیش 40% بۆ ئێران زیادی كردووە ئەم ڕێژانەش بۆ هەرسێ‌ مەبەستی زیارەت و تەندروستی و بازرگانی بووە ).

بەڵام ئەمە سەرجەم ئەو مەبەستانە نیە كە گەشتیارانی عێراقی بۆ ئێران ڕادەكێشێ‌، بواری گەشتیاری ئێران ئەگەرچی هەمیشە بەهۆی كەلتورە دەوڵەمەندەكەی ئەو ووڵاتەوە و هەروەها بوونی شوێنەواری ئاینی گەشتیارانی بۆخۆی ڕاكێشاوە بەڵام لە ئێستادا شێوازێكی تازەی لە سەرپێچی وەرگرتووە كە ئەمەش بووەتە هۆی ئەوەی كە ئەم كەرتە گرنگە بەرەو پەراوێز ببات .

هەنگاونان بۆ بوژانەوەی كەرتی گەشتیاری هەر لەسەرەتاوە یەكێك بووە لە بەڵێنەكانی حكومەت هەر لەبەر ئەم هۆكارەبوو كە لە نێوان ئەنجومەنی كەلەپوری میللی و پیشەسازی دەستی و كەرتی گەشتیاری دا گرنگی بە كەرتی گەشتیاری درا و تا ئەو جێگایەی كە لە كەلەپوری میللی دووركەوتەوە .

بەهۆی فراوان بوونی سزاكانی پێشوی سەر ئەو وڵاتە و ئەو گۆڕانكاریانەی كە لە بواری ئابوریدا هاتەكایەوە و سەپاندنی سزای نوێ‌ ئەم كەرتە جارێكی تر بۆ ئەوروپیەكان ڕوبەڕوی گرفت بوویەوە .

دابەزینی بەهای تمەن كەرتی گەشتیاری ئاڵۆز كردوە و بوەتە لەمپەر لە بەردەم ئەم كەرتەدا، تا ماوەیەك پێش ئێستا ئەگەر دەنگۆی كڕینی موڵك لە مەشهەد و خوزستاندا لە تۆڕە كۆمەڵایەتیەكاندا زۆرترین بینەری هەبوو، ماوەیەكە بابەتێكی كۆن دووبارە سەری هەڵداوەتەوە، لە چەند ڕۆژی ڕابردوودا جارێكی تر ناوی مەشهەد لە تۆڕە كۆمەڵایەتیەكان و بەدوای ئەوەشدا لە كۆبوونەوەی بەرپرساندا كەوتوەتەوە بەرباس .

ڕاپۆرتی هەندێك لە چالاكوانانی بواری گەشتیاری ئەوە دەخاتەڕوو كە هەندێك لە زیارەتكارانی عێراق بەمەرجی بوونی ئافرەتێك بۆ هاوسەرگیری كاتی (سیغە ) جێگەی مانەوەیان هەڵدەبژێرن .

ئەوان لەگەڵ بوونی ژمارەیەكی مۆتێل لە ناوەندی شاردا ڕوو لەو ناوەندە نایاساییەكان دەكەن، ئەم بابەتە هەرچەند ژمارەیەكی كەم لە گەشتیاران دەگرێتەوە بەڵام لە ئابادان و خوڕەمشاریشدا بووەتە جێگەی باس .

لە ناوچەی ئەروەنددا كە لە چەند مانگی ڕابردووەوە بوتە جێگەی گەشتیارانی عێراقی لەم باسانە بەدورنیەو دەتوانرێت لە نێوان چپەچپی كۆڵانەكانیەوە ڕێگەی ئەو ماڵە نایاسایانە بدۆزرێتەوە كە جارجارە بۆكاری لەشفرۆشی ئافرەتان بەكاردەهێنرێت .

موحەمەدی قانعی سەرۆكی یەكێتی هۆتێلەوانانی خۆراسانی ڕەزەوی بوونی پیاوانی سەڵتی عێراقی لە موتێلەكاندا لەگەڵ ئافرەتانی ئێرانی پشت ڕاست دەكاتەوە و دەڵێت (لە شارەكانی وەكو مەشەهەد و قومدا كە پێشوازی لە زیارەتكاران دەكەن هاوڵاتی بیانی بەتایبەتی عەرەبی عێراقی زۆرتر دەبینرێت بۆیە لە ئیستادا لەگەڵ بڵاو بوونەوەی هاوسەرگیری كاتی (سیغە ) دا دەبێت زیاتر ئاگاداربین .

هەواڵ ئۆن لاین لە چەند ڕۆژی ڕابردوودا لە ڕاپۆرتێكدا لە بارەی خزمەتگوزاریە جنسیەكان بۆ پیاوانی عێراقی نوسیویەتی (لە كاتێكدا هۆتێلە فەرمییە بەناوبانگەكان وەرگرتنی هاوسەرەكانی (پیاوی بیانی و هاوسەری ئێرانی تەنانەت ئەگەر شەرعیش بن ) قەدەغە كردووە هەندێك لە زیارەتكارە بیانیەكان بەتایبەتی پیاوانی عێراقی لە موتێلی تایبەتی دا ماونەتەوە و بەناوچە جیاوازەكانی شاردا بڵاوەیان كردووە و بەتایبەتی ئەو موتێلانەی كە نە ڕەزامەندی فەرمیان هەیە و نە هیچ جۆرە چاودێریەكیان لەسەرە ژمارەی ئەم موتێلانە بە وتەی بەرپرسانی حكومەت زیاتر لە 5 هەزار موتێل دەبن وە ناوەندە ئامارییەكانیش ژمارە موتێلەكانی مەشهەد بە نزیكەی 6 هەزار دەخەمڵێنن ).

قانعی هەروەها دەڵێت نەك هەر لە مەشهەددا بە ڵكو لە سەرانسەری وڵاتدا ژنان و پیاوانێك كە هاوسەری یاسایی نین لەهۆتێلەكاندا وەرناگیرێن (لە یاساكانی ئێمەدا هاوسەرگیری ئافرەتانی ئێرانی لەگەڵ پیاوانی بیانی مەرج و ڕێكاری یاسایی تایبەت بەخۆی هەیە كە تا ئەو مەرجانە جێبەجێ نەبێت ئەو هاوسەرگیریە پێك نایەت.

لێرەدایە بابەتگەلی وەك (گفتی حەڵاڵ بوون یان ختبە) دێتە ئاراوە كە كارێكی نایاساییە بەم هۆیەوە ئەو كەسانەی كە هاوسەری یاسایی نین لە ئهۆتێلەكاندا ڕێگەی مانەوەیان پێ‌ نادرێت و تا ئەو كاتەی ئەو كێشەیە چارەسەر نەكرێت ئەو هاوسەرگیرییە نایاساییەو ئەو جۆرە هاوسەرگیریانەش كێشەی زۆری تێدایە.

لە هیچ شارێكدا ئەوە قبوڵ ناكرێت كە پیاوێكی بیانی لەگەڵ ئافرەتێكی ئێرانیدا كە هاوسەری یاسایی نین لە هۆتێلەكاندا ڕێگەیان پێ‌ بدرێت پێكەوە بمێننەوە.

لە نیسانی ئەم ساڵدا لە میانی كۆبوونەوە بەشی هۆتێلەوانی پارێزگای خۆراسانی ڕەزەوی ژمارەی موتێلەكانی ئەو پارێزگاییە بەزیاتر لە 7300 شوێنی مانەوە خەمڵێنرا كە لەم ژمارەیە تەنها 600 موتێل توانیویانە ڕەزامەندی كاركردن وەربگرن .

سەرۆكی یەكێتی هۆتێلەوانی ئەو پارێزگایەش وەرگرتنی ڕێژەی زۆری گەشتیارانی بیانی ڕەت ناكاتەوە ( لەگەڵ ئەوەشدا بەهۆی بوونی جێگەی جیاواز بۆمانەوە بەهیچ شێوەیەك پێویست بەبوونی ئەو ژمارە زۆرە لە موتێل ناكات، وەرگرتنی پیاوانی سەڵتی عێراقی لەم جێگانەدا بەشێوەی نایاسایی ڕووی لە زیادبوونە، بۆیە ئێمە دژی كاركردنی ئەوانین و بەردەوام بوونی ئەم شێوازە لە كاركردن بۆ ئابڕووی وڵاتمان زۆر مەترسیدار دەبینین ).

كاتێك باس لە ئاماری گەشتیارانی عێراق لە مەشهەددا دەكرێت قانعی بە دوودڵیەوە و بە بێ‌ بەكارهێنانی وشەی خۆشبەختانە یان بەداخەوە دەڵێت ( لە یەك مانگی كۆتایدا بوونی گەشتیارانی بیانی بەتایبەتی عێراقیەكان لە مەشهەددا زۆر زیادی كردووە و ئەمەش بازاڕ گەرمی هۆتێلەكانی بەدوای خۆیدا هێناوە، ئەمە لە كاتێكدایە كە لە پێشتردا هاوكارانی ئێمە (خاوەن هۆتێلەكان ) خەریك بوو توشی زیانێكی زۆر ببن ).

لەگەڵ دابەزینی بەهای پارەی وڵات، گەشتكردن بۆ ئێران و كڕین لە بازاڕەكانی ئێراندا بۆ گەشتیارانی عێراقی زۆر هەرزان تەواو دەبێت بەوتەی قانعی لە كاتێكدا نرخی شتومەك لە ئێراندا ڕووی لە زیادبوون نەكردووە و بەهۆی دابەزینی بەهای پارەی مللیی بۆ سێ‌ هێندە گەشت كردن بۆ ئێران بۆ گەشتیاران زۆر ئاسان بووە.

ئەوان زۆر بە ئاسودەی گەشتی ئێران دەكەن و بەهەمان ئەو پارەی كە لە وڵاتی خۆیاندا لەفەیەك ناكات شەوێك لە هۆتێلەكانی ئێراندا دەمێننەوە، لەگەڵ ئەوەشدا نابێت سودی ئابووری بوونی ئەو گەشتیارانە لە شارە جیاوازەكاندا لە بیر بكرێت ) سێ‌ ساڵ بەر لە ئێستا و لە 2015 دا ڕۆژنامەی گاردیانی بەریتانی باسی لە بابەتی سێكسی گەشتیاران لە شاری مەشهەددا كردووە ئەو ڕاپۆرتە كە باس لە بوونی زیارەتكارانی عێراقی لە شاری مەشهەد و بوونی لە لەشفرۆشی لەم شارەدا دەكات، هەرچەند كاردانەوەی بەدوای خۆیدا هێنا بەڵام لە ئێستادا سەرۆكی یەكێتی هۆتێلەوانانی خۆراسانی ڕەزەوی دەڵێت (ناوی ئێران لای عێراقیەكان بە خراپە باس دەكرێت وەك هەمان ئەو نیگایەی كە ئێرانیەكان بۆ تایلەندیەكان هەیانە، ئەم بابەتە هەرچەند زۆرجار بە درۆخراوەتەوەو زۆر بە توندی قسەی لەبارەوە دەكرێت بەڵام لە ئێستادا لەو بڕوایەداین دەبێت بەجدی لەبارەیەوە بدوێین و ئەم بابەتەشمان لە كۆبوونەوە فەرمیەكاندا وروژاندووەوە هەرچەن بەداخەوە ناكرێت ئەم بابەتە بە ئاشكرا ڕووبەڕوی بینەوە لەبەر ئەوەی دەبێت سەرمایەگوزاری لە كەرتی گەشتیاریدا بە چالاكی بهێڵینەوە، بەم بارودۆخەی ئێستا وە و بەو كێشانەی كە هەن وروژاندنی ئەم بابەتە چاوەڕوان كراوەو لەم بارەیەوە پێویستمان بە بڕیاری هەمەلایەنە هەیە و دەبێت سەرجەم لایەنەكان لەبەرچاو بگیرێت ،هەلومەرجێكی تایبەتەو دەبێت بزانین كام بڕیار لەسودی وڵاتایە ).

بەو هەلومەرجە كە لەبەرامبەر گەشتیارانی عێراق دا دروست بووە، ئیبراهیمی پور فەرەج سەرۆكی تۆڕی گەشتیاران لەو باوەڕەدایە كە نابێت هەموان وەك یەك تەماشا بكەین لەبەر ئەوەی دەبێتە هۆی تۆراندنی گەشتیاران لە وڵات.

ئەو سەفەری گەشتیارانی عێراقی بۆ ئازەربایجان بە نمونە دێنێتەوە كە بێنەوبەردەی زۆر بوو بەهۆی ئەوەی ئەو گەشتیارانە ڕێڕەوی گەشتەكەیان بگۆڕن و بۆ بەجێ‌ هێنانی گەشتێكی سەلامەت ڕوولە وڵاتانی دیكەی وەك توركیا بكەن.

پورفەرەج ڕوونكردنەوەی زیاتر دەدات و دەڵێت (لە نێوان گەشتیارانی عێراقی دا كەسانێك هەن كە لەگەڵ خێزانەكانیاندا بۆ چارەسەری پزیشكی ڕوولە ئێران دەكەن و كەسانێكی تر بەمەبەستی گەشتكردنی شارەكانی باكوری ئێران دێن و لەگەڵ ئەمەشدا دەنگۆی ئەوە لە ئارادایە كە هەندێك لەو كەسانە بۆ مەبەستی دیكە سەردانی ئێران دەكەن وە یەكێك لەو شارانەی كە بۆ ئەم مەبەستە باس دەكرێت شاری (مەشهەدە ) و لە ئێستاشدا ناوی ئابادان دەهێنرێت.

بەڵام دەبێت ئەو پرسیارە بكرێت كە ئایا سەرجەم ئەو گەشتیارانە بۆ هەمان مەبەست دێنە نێو خاكی ئێرانەوە ؟ ئایا دەكرێت بڵێین هەموو ئەو ئێرانیانەی كە لە ئێران دەچنە دەرەوە تەنها پەیوەندی بە ئازادی (سێكسی ) وە هەیە ؟ ئەم جۆرە تێڕوانینە هەمان تێڕوانینە كە لەبارەی ئەو عێراقیانەوە دەدرێت كە سەردانی ئێران دەكەن.

ژمارەیەكی زۆر لەو گەشتیارانە بۆمەبەستی كڕین و گەشت و سود وەرگرتن لە هەندێك كاڵای ئێرانی و بینینی ناوچە گشتیاریەكانی ئێرانە، ئەگەر چی پێشبینی ئەوەش دەكرێت لە نێوان ئەو گەشتیارانەدا هەندێك هەبن كە بۆ مەبەستی دیكە بێنە نێو خاكی ئێرانەوە بەڵام نابێت هەموو ئەوانە بە یەك چاو تەماشا بكرێن.

سەرۆكی كۆمەڵەی گەشتیاران لەو بڕوایەدایە كە دەبێت هەرچی زووە كار بۆ دۆزینەوەی ڕێگە چارەیەك بكرێت، بۆ زیاتر ڕوون كردنەوەی بابەتەكە دووبارە نمونە دەهێنێتەوە (ئامارەكان باس لەبوونی سەرپێچەكانی هاتوچۆ لە نێو هاوڵاتیانی تاران دا دەكەن ئەو ئامارانە پێمان دەڵێن زۆرێك لە ڕووداوەكانی هاتوچۆ بەهۆی ئەو سەرپێچیانەوە ڕودەدەن لەم ڕوەوە ئایا دەتوانرێت بگوترێت سەرجەم شۆفێرانی تاران سەرپێچكارن ؟

لەراِستیدا لە هەموو بابەتە كۆمەڵایەتیەكاندا سەرپێچی لە بابەتەكانی تر زیاتر بەرچاودەكەون وە زیاتر باسیان لێوە دەكرێت بەڵام ناتوانرێت بەپشت بەستن بەوانە هەموو بابەتەكانی تر پشتگوێ‌ بخرێت ، ئەوە سەرپێچكارانە كە دەبینرێن و لە بارەیانەوە قسەدەكرێت بێگومان لە نێو گەشتیارانیشدا سەرپێچی زۆر هەیە، كە دەكرێت لە ڕێگەی دانانی چەند ڕێوشوێنێكەوە كەم بكرێنەوە بەڵام نابێت ئەمە بێتە بیانویەك بۆ قەدەغە كردنی هاتنی گەشتیاری عێراقی.

بابەتی بوونی گەشتیارانی عێراقی لە ئابادان و خوڕەمشاردا ئەگەر چی بوژانەوەی ئابووری بەدوای خۆیدا هێناوە بەڵام بۆ هەندێك لە هاوڵاتیان جێگەی ڕەزامەندی نیە، هاتنی گەشتیاران سەرەڕای سودی ئابووری بۆتە هۆی گران بوونی هەندێك لە كاڵاو شتومەك و خواردەمەنی لەسەر دانشتوانی ئابادان و خوڕەمشار سەرەڕای ئەمەش هەندێك قسەو قسەلًۆكی بەدوای خۆیدا هێناوە.

هەندێك لەسەرچاوەكان باس لە پێكدادانی نێوان ئێرانیەكان و پیاوانی عێراقی دەكەن لە ئەنجامی بڵاوبوونەوەی ئەو قسانەوە ڕووی داوە ئەمەش لێشاوێك لە ناڕەزایی لە نێو هاوڵاتیانی ئەو دوو شارەدا بەدوای خۆیدا هێناوە .

پێشتر مورتەزا نیعمەت زادە لێپرسراوی بەشی گەشتیاری ناوچەی ئەروەند لە بارەی جیاوازی كەلتوری نێوان هاوڵاتیانی ئەو شارانە (خوڕەمشار و ئابادان) لەگەڵ گەشتیاراندا وە پێكدادانەكان و ناڕزاییەكانی كۆمەڵێك لە هاوڵاتیان ڕاگەیاند ( ئەم بابەتە لە بواری گەشتیاری و ئابووریدا لە ژێر چاودێری ئێمەدایە و كۆمەڵێك لێكۆڵینەوە لەو بارەیەوە ئەنجام دراووە و چەند ڕاپۆرتێكمان بەدەست گەشتووە، ئێمە نامانەوێت ڕووداوی گەشتیاری و ئابووری تەنها تایبەت بن بە بەشێكی دیاریكراوەوە (بەشی گەشتیاری ) لەم ڕوەوە ئاساییە ئەگەر هەموو ناوەندە كۆمەڵایەتیەكان و ئەمنیەكان چاودێری لایەنە جیاوازەكانی بكەن لەبەر ئەوەی هاتنی گەشتیاران لایەنی كۆمەڵایەتی هەیەو دەبێت ئاگاداری بین و بۆ چارەسەر و نەهێشتنی گرفتەكانی هەوڵ بدرێت لەلایەكی ترەوە هەندێك لەو بابەتانەی كە باس دەكرێن لە ئەنجامی نیگەرانیەوەیە و ئەم نیگەرانیانەش دەبێتەهۆی ئەوەی كە پێكدادانی هاوڵاتیانی هەردوو وڵات (عێراق و ئێران ) بێتە كایەوە و ڕۆژانە ڕوو لە زیادبوون بكات).

لە ڕۆژانی ڕابردوودا لە هەندێك لە سەرچاوە نافەرمیەكانەوە بڵاو بوویەوە كە پیاوێكی عێراقی لە بازاڕی ماسی فرۆشانی خوڕەمشاردا كوژراوە لەبەرئەوەی تۆمەتی بە ئافرەتانی ئێرانی كردووە .

هەرچەند چوارشەمەی ڕابردوو وەلیوڵا حەیاتی بەڕێوەبەری پۆلیسی تایبەتی خوڕەمشار ئەو هەواڵەی بە درۆخستەوە لەگەڵ ئەوەشدا هێشتا هەندێك لە هاوڵاتیان لەو باوەڕەدان لابردنی ڤیزا لەسەر پاسپۆرتی هاوڵاتیانی عێراقی ڕێگە خۆشكەر دەبێت بۆ هاتنی ئەوان بۆ ناوچەی ئازادی ئەروەند وە بوونی ئەوان (پیاوانی عێراقی ) لە شارەكانی باشوری ئێراندا بووەتە هۆی دروست كردنی گرفت بۆ كچان و ژنانی ئێرانی .