شۆڕشی كوردی لە دەلاقەی چێشتی مجێوری هەژاری موكریانییەوە

2020-07-11

ئەم ماوەیە دەرفەتی ئەوەم بۆ ڕەخسا جارێكی دیكە چێشتی مجێوری هەژاری موكریانی بخوێنمەوە، لە میانەی خوێندنەوەی بیروەرییەكانی هەژاری موكریانیدا چەند خاڵێك سەرنجی راكێشام، پێم باش بوو بەخێرایی ئاماژەیان پێ‌ بكەم:

1. دەردی گەندەڵی لەناو شۆڕشی كوردیدا دەردێكی كۆنەو بەپێی گێڕانەوەو شایەتییەكانی هەژاری موكریانی بێت، شۆڕشی ئەیلول و دواتر لە ئەزمونی حوكمی زاتیدا 1970-1974 گەندەڵی زۆر گەورە لەناو شۆڕشی كوردیدا هەبووە.
هەژار لە لاپەڕەی 495ی یاداشتەكانیدا دەنوسێت:" شەوێك ژەنەراڵ نەسیریی، سەرۆكی باڵای ساواك، هاتە لای بارزانی، وەك هەمیشە ماچی كردو دانیشت و زۆر قسەی خۆشی كرد، وتی: هاتووم شتێكتان پێ‌ ڕابگەیەنم، ئێرانی شاهەنشاهیی بە سەدەها هەزار دۆلار یاریدەی شۆڕشی داوە، بە چەك و سەربازی خۆشمان هاتوینە یاریدەتان، ئێوە هیچ بەهرەتان پێوە نەماوە، گەورەكانی لەشكرتتان هەموو دزن، هەر خەریكی گیرفانی خۆیانن، چەند جارمان گوتووە، حەسۆ میرخان، عەلی شەعبان، رەشید سندیی و كێ‌ و كێ‌، دزو خاینن بە شۆڕش و دەریان بكەن، بە قسەتان نەكردوین، ئێستا لەم شەڕە گەورەیەدا هەرچیی سەرانیی شۆڕش و فەرماندەی هێزەكانتانن، لە شارانی ئێران رادەبوێرن و كەسیان لە جەبهە نییە. پەنجا هەزار گوللە تۆپمان لە داوێنی چیای زۆزك تەقاند و سەنگەرمان بە عارەبان بەجێهێشت، پێشمەرگە نەچوون سەنگەرەكان بگرن، یاریدەدانتان جگە لە زیان بۆ ئێران هیچ بەهرە نادا، شا لەگەڵ سەددام ئاشت بۆتەوەو لەمڕۆ بەدواوە لەشكری خۆمان دەكشێنینەوە و ئێوەش دەبێت تەسلیمی بەعس بن".

2. لەماوەی ئەو چوارساڵەی تەمەنی حوكمی زاتیدا، بەشێكی زۆر لە سیاسی و فەرماندە سەربازی و تەنانەت ئەو نوسەرانەش بەدەوریی شۆڕشدابوون، خەریكی پێكەوەنانی سامان بووون و ئاگایان لە شۆڕش نەما. ئەوەی بەلای منەوە سەیرە ئەوەیە كە تەنانەت هەژاری موكریانی، كە بە حساب زۆر بە تەنگ ماڵی دونیاو كۆكردنەوەی سامانەوە نەبووە، لەبارەی دەستبەسەراگرتنی ماڵ و ئەوەی هەیبووە لە لایەن بەعسیەكانەوە لەكاتی شۆڕشدا دەڵێت: جا بابزانین من كە نزیكەی 30 ساڵ زەحمەتم كێشاوە و ئەویش زەحمەتی فەرهاد چیم لێ‌ سێندرابوو: هەشت هەزار و شەش سەد دیناری عێراقیی، چوارسەد مسقاڵ زێڕ و خشڵی ژن، پڕی شەش وەتاغ مافوری ئێرانی، كتێبخانەكەم كە قەد بە ملیۆنێ‌ دیناریشم نەدەدا.
پرسیارەەكە ئەوەیە، هەژارێك كە هیچ بەرپرسیارێتیەكی لە شۆڕشی كوردیدا نەبووە و تەنها نوسەرێك بووە توانیبێتی بە 4 ساڵ 400 مسقاڵ ئاڵتون بۆ ژنی كۆبكاتەوە. دەبێتت سەركردە سیاسی و بەرپرسە سەربازیەكانی دیكە توانیبێتیان چی كۆبكەنەوە؟

3.گومان لە ئەدیبی و زمانزانی و هۆنەری هەژاری موكریانی ناكرێت و هەتا ناوی كورد بمێنێت ناوی هەژار وەك ئەدیب و زمانزانی گەورەی كورد بە درەوشاوەیی دەمێنێتەوە و ئەوەی بەجێی هێشتووە بەسە بۆ ئەوەی نازناوی گەورەترین زمانزان و گەنجینەی فەرهەنگی كوردی پێ‌ ببەخشرێت.

4. هەتا بۆ دووەم جار چێشتی مجیۆرم نەخوێندەوە بە تەواوەتی لە رەخنەو بۆڵە بۆڵی شێركۆ هەژار كوڕی گەورەی هەژاری موكریانی لەبارەی باوكییەوە تێ‌ نەگەیشتم، كاتێك بەچاوێكی وردەوە ژیانی هەژاریی موكریانی لەزاریی خۆیەوە دەخوێنیتەوە بە ئاشكرا هەست بەوە دەكەیت بە ئەندازەی گەورەیی زمان و ئەدەبەكەی باوكێكی نابەرپرسیار و ئەنانی بووە، ئاخر كاتێك ژنە 17 ساڵەكەی و شێركۆی كوڕی بەجێدەهێڵێت تەمەنی تەنها چوار مانگ بووە. لە ئێرانەوە دێتە عێراق و بۆماوەی چەندین ساڵ خەریكی ژیانی كوللە مەرگی دەبێت، كاتێك ژن و منداڵەكەی دەبینێتەوە كوڕەكەی بۆتە 9 ساڵ. لە تەواوی ئەو ماوەیەشدا بەبێ‌ ئەوەی لێیان بپرسێتەوە و ئاگای لە ژیانیان بێت، لەلایەن خەڵكی خێرخوازەوە بەخێوكراون و یارمەتی دراون.

5. ئەوەی سەرنجی راكێشام وەسفی كاك ئەحمەدی موفتیزادەیە لە زمانی هەژاری موكریانەوە،ئەو لەبارەی كاك ئەحمەدەوە دەنوسێت: لە هەرای ئازادیخوازی كوردستانی دوای ئینقیلابی ئیسلامیدا، زۆر كەس لە كوردەكانی سابڵاغ و سنە خراپەی ئەحمەدی موفتی زادەیان دەوت، بەڵام كە دەگەڵی بوومە ئاشنا زانیم لە غەرەزێكی نەزانانەوە خراپەی دەڵێن، گوناهی هەر ئەوەبوو كە مسوڵمانی بەڕاستییە و ئەم بڕوایەش بۆ كۆمۆنیست و زۆر لە لاوانی ئەمڕۆمان قوت ناچێ‌. موفتی زادە بەدڵ ویستویە ئازادی بۆ كوردستان بستێنێ‌، زۆریش ماندوو بوووە، نەشیزانیوە مەلای حاكم درۆیان لەلا گوناح نییە، فریوی بە قسەیان خواردووە و لای وابووە كە قەولی ئازادی كوردستانی پێدەدەن و راست دەكەن. خۆی كە بێ‌ درۆ و دڵپاك بووە لای وابووە قەولدەرەكانیش دڵپاكن، وائێستا كە ئەم ڕوپەڕانە دەنوسم، كاك ئەحمەد لە زینداندایە و زۆر جزیا دەدرێ‌ و بەسەدان لە هاوكارانی كە زۆرینەیان تازە لاون لەسوچی زیندان توند كراون و هیچیان لە پەیڕەوی كاك ئەحمەد پاشەگەز نین و لەسەر بڕوای خۆیان سورن، لەو ساوە كە خۆم ڕوبەڕوو كاك ئەحمەدم دیوە و سەفەرم بۆ شیمال دەگەڵ كردووە، زۆر وەبەر دڵم كەوتووە، لام وایە بە مردویش هەزاران كۆمۆنیستی نەزانی دەبێ‌ بە قوربان بكرێت.