ڕۆژ بە ڕۆژ مەترسیەكان لەسەر جیهان لە زیادبوندان،لە چەندین لاوە مەترسی و كارەسات ڕووی لە مرۆڤایەتی كردوە، هەر لە بڵاو بوونەوەی ڤایرۆس و پەتاوە تاكو مەترسیەكانی ڕەگەزپەرستی و سیاسی و ئابوری و ژینگەیی و تەكنەلۆژی بەرۆكی مرۆڤایەتی گرتووە.
لەم ڕاپۆرتەدا هەوڵدەدەین باس لە پێنج مەترسی بكەین، كە ئێستا ڕووبەڕووی مرۆڤایەتی بۆتەوە، كە ئەمانەن:
یەكەم: نەتەوە پەرستی:
دوای دوو جەنگی جیهانی، وا پێویست بوو چەندین ڕێكخراوی نێودەوڵەتی لە بواری سیاسی و ئابوریدا دروست بكرێت، وەك نەتەوە یەكگرتووەكان و ڕێكخراوی بازرگانی جیهانی،ئەم ڕێكخراوانە بوونە هۆی ئەوەی وڵاتان و گەلانی جیهان پەیوەست بن بەیەكەوە و هاوكاری یەكدی بكەن و ناكۆكی و ململانێ هەمەجۆرەكان وەلا بنێن،بەڵام لە ئێستادا وەك دەبینن بۆچون و عەقڵیەتی هەندێك وڵاتی هەرێمی و گەورە گۆڕانیان بەسەردا هاتووە و پەرە بە بیری ڕەگەز پەرستی و نەتەوە پەرستی دەدەن،هەروەها وا سەیری ئەو دامەزراوە و ڕێكخراوانە دەكەن، كە بوونە ڕێگر لەبەردەم بەرژەوەندییەكانیان، زلهێزەكانی جیهان دەستیان بە پێكهێنانی هاوسەنگی نوێ كردووە، زۆر جار بۆ گەیشتن بە ئامانجەكانیان بیر لە هەڵوێستی نەتەوەیی و ئامانجی تاكە كەسی دەكەنەوە، لە ئەنجامدا جیۆسیاسیەكی كێبڕكێكاری دژ بە یەكی هێناوەتە كایەوە، بەشێوەیەك وڵاتانی جیهان متمانەیان بەكدی نەماوە.
هەڵكشانی ئەم بیری نەتەوە پەرستیە، تەنها كاری لەسەر توانای كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی نەكردووە، بەوەی كە ئێستا بەهۆیەوە توانای چارەسەركردنی ململانێكانی لەدەستداوە،بەڵكو كاریشی كردۆتە سەر دەوڵەتانی جیهان بۆ ڕووبەڕووبونەوەی ئەم ئاڵانگاریە جیهانیە.
بۆنموونە ئێستا لەسەرانسەری جیهاندا ڕووبەڕووی گۆڕانی كەشوهەوا بووینەتەوە، بەشێوەیەك گەیشتوینەتە خاڵێك كە گەڕانەوەی نیە،ئێستا جەمسەری باكور بۆتە وێستگەی تەماع و كێبڕكێی وڵاتە زلهێزەكانی وەك ئەمریكا و چین و ڕوسیا و نەرویج،ئەوان لەبری كاركردن بۆ بەرژەوەندی گشتی و لە چوار چێوەی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بەتاك بۆ بەرژەوەندی خۆیان دەگەڕێن ، تەماعی ماسی و غازی سروشتی ئەو دەوڵەتانە ژینگەی جەمسەری باكوری تێكداوە، كە بڕبڕەی پشتی كەشوهەوای جیهانە.
دووەم: پاشەكشەی ئابوری و نایەكسانی لەدابەش كردنی داهاتدا:
ئێستا ئابوری جیهان بەردەوام لە داكشانێكی مەترسیدایە،كە بۆتە هۆی لەمپەر لە بەردەم بازرگانی و كەڵەكەبوونی قەرزەكان و چەندین حاڵەتی دیكە،ئەم دۆخە حاڵەتێكی بێ متمانەیی دروست كردووە،لە ئێستا بەدواوە، جەنگی ئابوری جیهان لە نێوان وڵاتە زلهێزەكان و لاوازی كەشی متمانە، لەوەیە ببێتە هۆی لاوازیەكی درێژی لایەنی ئابوری جیهان.
هەروەها نایەكسانی لە دابەش كردنی داهات، ڕۆژانە لە هەڵكشاندایە، بەشێوەیەك لە مێژوودا ئەم جیاوازیە زۆرە بەدی نەكراوە، كە چینێكی كەم لەسەر حسابی چینێكی زۆر داهاتی خۆیان زیاد دەكەن، ئەمەش بۆتە هۆی توڕەیی لای زۆرێك لە هاوڵاتیانی جیهان.
ئەم نایەكسانیە لە دابەش بوونی داهات، بۆتە هۆی گەندەڵیەكی بێ شومار و بەرزبوونەوەی بەهای شمەك و كاڵاكان،كە ئەمەش دووبارە بۆتە هۆی ناكۆكی قوڵی نێوان تاكەكانی كۆمەڵگە، بەشێوەیەك ئەم ناكۆكیە سەری بۆ ناسەقامگیری سیاسی و كۆمەڵایەتی كێشاوە،بەتایبەت لەو وڵاتانەی كە سیستەمی سیاسی و كارگێڕیان شكستی هێنا و چینێكی گەندەڵ وڵات بەڕێوە دەبەن.
سێیەم: گۆڕانی كەشوهەوا:
سەرباری ئەو كێشە مرۆییانەی كە ئێستا بەرۆكی مرۆڤایەتی گرتووە،كێشەی گۆڕانی كەشوهەواشی هاتۆتە سەر، كە ئەمەش هەر زادەی دەستی وڵاتانی بەرژەوەندی خواز و پیشەسازی لە پشتە.
گۆڕانی كەشوهەوا ئێستا چۆتە ڕیزی یەكێك لەو مەترسیانەی كە هەڕەشە لە جیهان دەكەن، لە ماوەی پێنج ساڵی ڕابردوودا نیشانەكانی بەتەواوی دەركەوتن، بەشێوەیەك پلەی گەرمی چەندین پلە بەرزبۆتەوە،هەروەها بۆتە هۆی ئاگر كەوتنەوە لە دارستانە گەورەكانی جیهان و هەڵكردنی زریان لەوڵاتێك و وشكەساڵی لە وڵاتێكی دیكە، ئەمە جگە لەوەی شاخە سەهۆڵینەكانی جەمسەرەكان زۆر بە خێرایی دەتوێنەوە.
پسپۆرانی كەشوهەوا هۆشداری لە بەرزبوونەوەی زیاتری پلەكانی گەرما دەدەن، چونكە بەدرێژای ئەم چەند ساڵەی ڕابردوو پلەكانی گەرمان هەر لە بەرزبوونەوەی بەردەوامدا بووە، ئەوا دەڵێن " تا هاتنی ساڵی 2030،نابێت پلەی گەرمی لە 1.5 پلەی سەدی زیاتر بەرز ببێتەوە،چونكە گەر پلەی گەرمی لەوە زیاتر بەرز بێتەوە، ئەوا بە هاتنی ساڵی 2050مرۆڤایەتی توشی كەمی خۆراك و ئاو دەبێتەوە" .
چوارەم: پێشكەوتنی تەكنەلۆژیا:
ئێمە ئێستا لە سەردەمی شۆڕشی چواردا دەژین، زیاتر لە 50%ی هاوڵاتیانی جیهان ئینتەرنێت بەكاردەهێنن، بەشێوەیەكی گشتی ڕۆژانە یەك ملیۆن كەس ڕۆژانە ئینتەرنێت بەكاردەهێنن، هەروەها سێیەكی خەڵكی جیهان ئامێری مۆبایلیان پێیە،ئەمە جگە لەو تەكنەلۆژیایانەی كە ئێستا بەشێوەیەكی زۆر پێشكەوتوو لە بواری ئابوری بەكاردەهێنرێن و دووبارە چۆنیەتی بەڕێوەبردنی ئابوری جیهانی داڕشتۆتەوە،وەك ئۆتۆمبێلی بێ شۆفێر و زیرەكی دەستكرد و چاپی سێ ڕەهەندی و تەكنەلۆژیای بیۆ تەكنیكی.
ئەم پێشكەوتنی تەكنەلۆژیایە بێگومان سودێكی زۆری بە مرۆڤایەتی گەیاندووە، بەڵام لە هەمانكاتدا ڕۆژانە هەزارەها كەس بێ كار دەكات،هەروەها لەمپەری گەورەی بۆ مرۆڤایەتی دروست كردووە، وەك لاوازی گەشەی ئابوری و زیادبوونی ناكۆكی جیۆسیاسی.
پێنجەم: بڵاوبوونەوەی پەتا:
چەندین هۆكار بۆتە هۆی ئەوەی كە مرۆڤایەتی بەسەر پەتاو ڤایرۆسەكاندا زاڵ بێت، كە یەكێك لە هۆكارەكان بەرهەمهێنانی ڤاكسینی دژە ڤایرۆسە، ئەمە وای كردووە، كەمرۆڤایەتی هەرچۆنێك بێت تەندروست بژێت و كۆنترۆڵی ڤایرۆسەكانی وەك سیل و مەلاریا و چەندین ڤایرۆسی دیكە بكات.
بەڵام بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسی كۆرۆنا، دۆخێكی نوێی لە بواری تەندروستی جیهانی هێنایە كایەوە، كە وای كرد تێبگەین هێشتا سیستەمی تەندروستی جیهانی لە ئامادەیی تەواودا نیە، لاوازە لە كۆنترۆڵ كردنی ڤایرۆسە نوێیەكان، ئەو ڤایرۆسانەی كە تازە سەرهەڵدەدەن و مەترسی جدی لەسەر مرۆڤایەتی دروست دەكەن، كە بێگومان ئەم دۆخەش مەترسیەكی جدیە و هەڕەشە لە مرۆڤایەتی دەكات.