بەرات، لە وشەیەكی عەرەبییەوە بۆ نەریتێكی ئاینی كوردەواریی

2018-04-29

 نیوەی مانگی شەعبان لە ساڵنامەی كۆچیدا كە لە ناو كوردا بە ( شەوی بەرات) هاتووە، بۆتە بۆنەیەكی ئاینی و گرنگ تایبەتمەندی خۆی لە ئاینی ئیسلامدا وەرگرتووە، ئەم شەوە دەكەوێتە 15 یەمین رۆژی مانگی شەعبان، لە نوێژی شێوان( صلاة المغرب) دەست پێدەكات و بە نوێژی بەیانی رۆژی دواتر كۆتایی دێت، لەم كاتەدا قیبلەی موسڵمانان لە ( بیت المقدس)ەوە دوای شانزە مانگ نوێژ كردن  گۆڕدراوە بۆ كەعبەی پیرۆز لە مەككە، كە بەپێی زۆرینەی گێڕانەوەكان  ئەم ڕووداوە لە ساڵی دووی كۆچیدا بوو.

 لەم ڕاپۆرتەدا دەمانەوێت بزانین شەوی بەرات چیە و لە چیەوە هاتووە، گرنگی لە ئیسلامدا چیە و چۆن پێغەمبەری ئیسلام ( درودی خوای لەسەر بێت) پێشوازی لێكردوە؟.

 

ناو و كاتی شەوی بەرات:

بەرات وشەیەكی عەرەبیە و لە ( البرءة)ەوە هاتووە، كە لە كوردیدا بە واتای (پاكی) دێت، ئەمەش هەندێك پێیان وایە تایبەتە بە پاكی حەزرەتی عائیشە لەو تۆمەتای دابویانە پاڵی، هەرچەندە زۆرینەی زانایان دەڵێن بەرات هیچ پەیوەندی بە پاكی حەزرەتی عائیشەوە نیە، چونكە خوای گەورە لە قورئاندا بە ئاشكرا بەرائەی حەزرەتی عائیشەی سەلماندووە، هەروەها  چەندین ریوایەتی تر لەسەر ئەم بابەتە هەیە و پێیان وایە جەژنی فریشتەكانە، فریشتەكانیش پاك و بێ گوناهن.

شەوی بەرات دەكەوێتە 15یەمین رۆژی مانگی شەعبانی ساڵنامەی كۆچی واتە 15 رۆژ پێش هاتنی مانگی رەمەزان، بۆ ئەمساڵیش دەكەوێتە  شەوی 1/2ی مانگی مایس2018 .

،،

شەوی بەرات دەكەوێتە 15یەمین رۆژی مانگی شەعبانی ساڵنامەی كۆچی واتە 15 رۆژ پێش هاتنی مانگی رەمەزان، بۆ ئەمساڵیش دەكەوێتە  شەوی 1/2ی مانگی مایس2018 .

 

DCV
منداڵان لە شەوی بەراتدا ـ سلێمانی

شەوی بەرات وەك خۆی لە قورئاندا ناوی نەهاتووە و   لە ئایەتی سێیەمی سورەتی ( الدخان)دا خوای گەورە ئاماژە بە شەوێكی پیرۆز دەكات و  دەفەرموێت( انا انزلناه فی لیلە مباركة انا كنا منذرین)، ئەم شەوە پیرۆزەش زۆرینەی مامۆستایانی ئاینی پێیان وایە كە مەبەست لێی شەوی قەدرە نەك شەوی بەرات، بەڵام ژمارەیەكی كەمیان پێیان وایە مەبەست لێی شەوی بەراتە، چونكە شەوی قەدر بە ئاشكرا لە قورئاندا ناوی هاتووە.

 

گەورەیی شەوی بەرات لە ئیسلامدا:

شەوی بەرات شەوێكی پیرۆزە، لە چەندین فەرمودەی پێغەمبەردا ئاماژە بە پیرۆزی و گەورەیی ئەم شەوە كراوە، فەرمودەكانی پێغەمبەر (د.خ) لەسەر ئەم شەوە هەندێكیان ( صحیح، حسن، لاواز، زۆرلاواز) ن، زانایانی ئاینی پێیان وایە شەوی بەرات گوناهی ساڵێك پاك دەكاتەوە، هەر وەك چۆن رۆژی هەینی گوناهی هەفتیەك و شەوی قەدر گوناهی هەموو تەمەن پاك دەكاتەوە، هەروەها  پێنج شەو هەیە كە دوعا تیاندا گیرا دەبێت كە بریتین لە  شەوەكانی ( هەینی، یەكەم شەوی رجب، شەوی بەرات، شەوی دووجەژنەكە)

لەسەر ئەم بنەمایە ئاماژە بە چەند فەرمودەیەكی پێغەمبەر دەكەین لەسەر شەوی بەرات، بەڵام زۆرینەیان پشت ڕاست نەكراونەتەوە:

  • فەرمودەی پێغەمبەر دەربارەی رۆژوو گرتن لەم رۆژەدا، عەلی كوری ئەبو تالب فەرمودەیەك دەگێرێتەوە كە دەفەرموێت :( اذا كان ليلة نصف شعبان, فقوموا ليلها، وصوموا نهارها، فإن الله تعالى ينزل فيها لغروب الشمس الى سماء الدنيا، فیقول الا مستغفرلی فاغفر لە؟ الا مسترزق فارزقه؟...).

واتە لە شەوی نیوەی شەعباندا بە شەو هەستانەوە و بە رۆژیش بە رۆژوو ببن، خوای گەورە لەدوای خۆرئاوا بوون دادەبەزێتە ئاسمانی زەوی و دەفەرموێت، ئایا كەس هەیە دوای لێخۆشبوون بكات و لێی خۆش ببم، ئایا كەس هەیە داوای رزق بكات و پێی ببەخشم...) هەموو ئەو فەرمودانەی دەربارەی رۆژووگرتنی نیوەی مانگی شەعبانن زانایان بە ( لاواز) هەژماریان كردووە.

  • لەم شەوەدا هیچ دوعایەك رەت ناكرێتەوە و خوای گەورە وەریدەگرێت، لەم بارەیەشەوە ابو ئومامە ئەلباهلی فەرمودەیەی پێغەمبەر دەگێرێتەوە كە  دەفەرموێت ( خمس ليال لا ترد فيهن الدعوة, اول ليلة من رجب, و ليلة النصف من شعبان, وليلة الجمعة, وليلة الفطر, وليلة النحر).

واتە: پێنج شەو هەیە كە دوعایەی تیایدا رەت ناكرێتەوە، یەكەم شەوی رەجەب، شەوی نیوەی شەعبان، شەوی هەینی، شەوی جەژنی رەمەزان، شەوی جەژنی قوربان)

3- فەرمودەیەك هەیە كە عائیشە دایكی باوەڕداران دەیگێرێتەوە كە  دەفەرموێت( اذا كان ليلة النصف من شعبان, يغفر الله من الذنوب اكثر من عدد شعر غنم كلب) واتە   خوای گەورە لە گوناهی بەندەكانی خۆش دەبێت هەرچەندە لە توكی سەگی پاسەوانی ڕانەكان زیاتر بێت.

 

،،

هیچ بەڵگەیەك لەبەردەمدا نیە كە رێگری لە زیندوو كردنەوەی بكات، چونكە پێغەمبەر (د.خ) جگە لە رەمەزان لەم مانگەشدا زۆرترین كات بە رۆژوو بووە و شەو نوێژی كردوە، كەواتە ئەم مانگەش یەكێكە لە مانگە پیرۆزەكان.

بەپێی ئەم فەرموودانە و وتەی زانایان دەتوانین بڵێین: شەوی بەرات یەكێكە لە شەوە پیرۆزەكان وخوای گەورە رەحم و بەزەیی خۆی دەرژێنێت بەسەر بەندەكانیدا، هەروەها لەم كاتەدا خوای گەورە بە كارەكانی سالی رابردوودا دەچێتەوە و كارە باش و خراپەكان لە یەكتری جیا دەكاتەوە و چاكەی چاكەكاران دەداتەوە، بۆیە  هیچ بەڵگەیەك لەبەردەمدا نیە كە رێگری لە زیندوو كردنەوەی بكات، چونكە پێغەمبەر (د.خ) جگە لە رەمەزان لەم مانگەشدا زۆرترین كات بە رۆژوو بووە و شەو نوێژی كردوە، كەواتە ئەم مانگەش یەكێكە لە مانگە پیرۆزەكان.

 

 

پێغەمبەر ( د.خ) ئاهەنگی بەراتی  گێراوە؟

بە پێی وتەی زانایان پێغەمبەری خوا لە مانگی شەعباندا ئاهەنگی گێڕاوە و ئاهەنگەكەشی بە ڕۆژوو بوون بووە، بەڵام هەستانی لە شەواندا، ئەوا پێغەمبەر هەموو مانگەكانی ساڵ شەوان هەستاوەتەوە و نوێژو نزای كردووە، بۆیە پێغەمبەر داوای كردوە ئەم كارە لە مانگی شەعباندا ئەنجام بدەن( فەرمودەكە لاوازە).

 حەزرەتی عائیشە لە بارەی نیوەی مانگی شەعبانەوە دەفەرموێت، پێغەمبەر بە تەنها ئاهەنگی دەگێرا، واتە بە كۆمەڵ هیچ ئاهەنگێكی نەگێراوە.

 ئەو شێوازە ئاهەنگێرانەی كە ئێستا بەبۆنەی هاتنی بەراتەوە دەیبینین نە پێغەمبەر و نەهاوەڵەكانی ئەنجامیان نەداوە، بەڵكو ئەم ئاهەنگێرانەی ئێستا لە سەردەمی تابعین سەری هەڵداوە، قەستەلانی لە كتێبی ( المواهب اللدنیة) دەڵێت :( تابیعینەكانی شام وەك خالد معدان و مكحول شەوانی بەرات خۆیان زۆر ماندوو دەكرد بە عیبادەت كردنەوە و داوایان لە خەڵكی دەكرد ئەو شەوە بەرز ڕابگرن، بەڵام خەڵكی حیجاز وەك عطاء كوری ئەبی ملیكە و هاوەڵەكانی ئەو كارەیان بە بیدعە زانیوە و هیچ ئاهەنگێكیان بۆ نەگێراوە.

 

 

لیژنەی فتوا: یاد كردنەوەی بەرات پێچەوانەی شەرع نییە

د. محەمەد پێنجوێنی ئەندامی لیژنەی فتوای سلێمانی لە لێدوانێكیدا بۆ دیپلۆمەتیك مەگەزین رایگەیاند هەر ئاهەنگێك كە ئەنجامبدرێت پێچەوانەی شەرعیەتی ئیسلام نەبێت و بێ فەرمانی خوای گەورەی تێدا نەبێت شەرعیەو هیچ كێشەیەكی تێدا نیە، سەبارەت بە ئاهەنگێرانیش بەبۆنەی بەراتەوە  وتی: دیارە بابەتی بەرات یەكێكە لەو بابەتانەی  كە زانایانی كوردستان پێش خۆمان لە دێر زەمانەوە یادیان كردۆتەوە و كردویانەتە بابەتێك بۆ خۆ ئامادەكردن بۆ پێشوازی كردن لە مانگی رەمەزان، ئەویش لە فەرمودەیەكی پێغەمبەر وەریان گرتوە، ئەویش كاتێك نیوەی شەعبان بهاتایە ئەوا پێغەمبەر بە رۆژوو نەدەبوو خۆی بۆ مانگی رەمەزان ئامادە دەكرد، واتە ئەو 15 رۆژی دادەنا بۆ خۆ ئامادەكردن بۆ مانگی رەمەزان، هەروەها  لە فەرمودەیەكی تریشدا هەیە، هەرچەندە لاوازە كە باس لەوە دەكرێت خوای گەورە لە نیوەی شەعباندا بە كاروبارەكانی دنیادا دەڕواتەوەو ئەوانەی كە كراون و رویان داوە و پێیاندا دەچێتەوە ، لەمەشدا پشت بەو ئایاتە دەبەستن كە دەفەرموێت ( فیها یفرق امر حكیم) الدخان ایة ٤، پێیان وایە ئەم ئایاتە دەربارەی نیوەی شەعبانە كە خوای گەورە لەو شەوەدا هەموو كارە باش و خراپەكان لە یەكتر جیا دەكاتەوە، زانایان و موفەسیرین باسی ئەمایان  كردووە پاشان زانایانی كوردستان هاتون ئەم بابەتەیان هێناوەتە نێو كۆمەڵگەی كوردستان و كردویانەتە بۆنەیەكی خۆش، لە شەوەكەیدا لە نێوان نوێژی شێوان و خەوتنان هاتوون لە مزگەوت دانیشتون و دوای نوێژی شێوان نەچونەتەوە بۆ ماڵەوە و لە مزگەوت ماونەتەوە، سورەتی ( یاسین) یان سێ جار خوێندوەەتەوە و دوعایان كردوە تا بانگی خەوتنانی داوە و دواتر نوێژیان كردوە و دوعاو پارانەوەی زۆریان ئەنجام داوە، دواتریش كە رۆشتوونەتەوە كردویانە بە یادێك و گەراون و شیرینیان بەخشیوەتەوە، وەك ئەوەی جۆرێك لە ئاهەنگیان كردبێت ،ئامانج لەم ئاهەنگ و یادەش بۆ ئەوە بوو كە خوای گەورە بۆ هەموویان بنوسێت كە خەریكی چاكە كردنین.

 

SDCV
بەخشینەوەی شیرینی لە شەوی بەراتدا ـ سلێمانی

،،

د. محسین جەلال مامۆستای زانكۆ و سەر بە رەوتی سەلەفیەكان بۆ دیپلۆماتیك مەگەزین: پێغەمبەرمان درودی خوای لەسەر بێت بە فەرموودە باسی 15ی شەعبانی كردووە  كە خوای گەورە لەسەرجەم بەندەكانی خۆش دەبێت جگە لەوانەی هاوەڵیان بۆ خودا پەیدا كردووە یان كێشەی دنیایان لەگەڵ یەكتردا هەیە.

دەربارەی ئەوەی كە ئایا تا چەند رێگە پێدراوە لەم بۆنەیەدا ئاهەنگ بگێڕدرێت، د. پێنجوێنی وتی: ئەم بابەتانە دەچێتە بابەتی نەریتەوە، ئەگەر هاتوو شتی جوانی تێدا بوو ئەوا هیچ كێشەیەكی نیە، هەر نەریتێك جوان و بە سود بوو پێچەوانە نەبوو لەگەڵ شەریعەتدا لە رووی شەرعیەوە بە حەرام و نادروست دانانرێت، بۆیە خودی یادكردنەوەكە دروستە، بەڵام چۆن یادی بكەینەوە، ئەوا گەر یادكردنەوەكە دابنیشین و دوعا بكەین و قورئان بخوێنین ، ئەوا كارێكی جوان و باشمان كردووە و كارێكی خراپمان نەكردووە، لەم رۆژەدا خەڵكی بگەرێن و منداڵان شیرینی كۆبكەنەوە و خەڵكیش پێیان بدات، ئەوا كارێكی جوانە و بۆ خۆشەویستی لە نێوان تاكی كۆمەڵگەدا بونی پێویستە، بۆیە ئێمە پێیمان وایە بەرات نەریێكی جوانە و پێچەوانەی شەریعەیتی ئیسلام نیە و دەچێتە بواری رێگە پێدراوەكانەوە.

 

سەلەفیەكان بیروبۆچونی جیاوازیان لەسەری هەیە:

بەبۆچونی رەوتی سەلەفیەكان رۆژی 15ی شەعبان فەرمودەی پێغەمبەر (د.خ)ی لەسەرە كە خوای گەورە لە هەموو بەندەكانی خۆش دەبێت و  ئەوەی لە كوردستان دەكرێت لە هیچ بەڵگەیەكدا نەهاتووە، لەو بارەیەوە د. محسین جەلال مامۆستای زانكۆ و سەر بە رەوتی سەلەفیەكان لە لێدوانێكیدا بۆ دیپلۆماتیك مەگەزین وتی: پێغەمبەرمان درودی خوای لەسەر بێت بە فەرموودە باسی 15ی شەعبانی كردووە  كە خوای گەورە لەسەرجەم بەندەكانی خۆش دەبێت جگە لەوانەی هاوەڵیان بۆ خودا پەیدا كردووە یان كێشەی دنیایان لەگەڵ یەكتردا هەیە.

دەربارەی پیرۆزی ئەو شەوە كە خوای گەورە بە ( لیلة مباركة) ناوی هێناوە، د.محسین وتی: ئەوە تایبەت بە 27 رەمەزان نەك 15ی شەعبان، چونكە لە رەمەزاندا قورئان و زەبور و توراتی تێدا هاتۆتە خوارەوە ، بۆیە خوای گەورە بە شەوێكی پیرۆز ناوی دەبات، وتیشی شتێك نەبێت و لە دیندا زیاد بكرێت حوكمێكی هەیە، كلتوریش بێت حوكمێكی تری هەیە، بۆیە ئێمە لە ناو كوردا كلتورمان زۆرە كە نە بەئێمەو نە بەكەس ناسڕدرێتەوە، بەڵام ناكرێت شتێك لە دیندا نەبێت و بەرگی دینی بەبەردا بكرێت، بەراتیش كلتورێكی كوردەوارییەو هەموو كوردستانی نەگرتۆتەوە، ئەمە زیاتر لە سلێمانی و لە گوندەكانیدا هەیە و بۆتە رەمزێكی ئاینی هیچ دەلیلێكی ئاینی لەسەر نیە كە بەو شێوەیەی كە یاد دەكرێتەوە یاد بكرێتەوە، بۆیە پێویستە راستەیكان بە خەڵك بوترێت و دین وەك ئەسلی خۆی بەكار بهێنرێت.

بەرات لە كلتور و نەریتی  كوردستاندا: 

 بەرات لە هەریەكە لە وڵاتانی ئێران و عێراق و میسر و بەحرەین یاد دەكرێتەوە، لە كوردستانیش وەك وڵاتێكی مسوڵمان یای بەرات دەكرێتەوە، باوك و باپیرانی ئێمە ئەم رەحمەتی خوای گەورەیان قۆستۆتەوە و لە ئێواەرەكەیدا خواردنی تایبەتیان ئامادە كردوە و قورئانیان خوێندووە و منداڵانیش بە ماڵاندا گەراون و شیرینیان وەرگرتوە و ئەم شێوازەی ئێستای وەرگرتوە.

 بەرات لە باشوری كوردستان زیاتر لە شاری سلێمانی گرنگی پێدەدرێت و بۆتە بۆنەیەكی دیاری شارەكە و نوسەران وشاعیران و گەورە پیاوان ئاماژە بەوە دەكەن كە لە دێر زەمانەوە یادی بەرات كراوەتەوە و ئاهەنگیان بۆ گێراوە.

،،

بەرات لە باشوری كوردستان زیاتر لە شاری سلێمانی گرنگی پێدەدرێت و بۆتە بۆنەیەكی دیاری شارەكە و نوسەران وشاعیران و گەورە پیاوان ئاماژە بەوە دەكەن كە لە دێر زەمانەوە یادی بەرات كراوەتەوە و ئاهەنگیان بۆ گێراوە.

 بەرات تەنها لای منداڵان و خەڵكی نەماوەتەوە و ئاهەنگی بۆ نەگێردراوەتەوە، بەڵكو ئەم یادە لای شاعیرانیش شوێنی خۆی گرتوە، شاعیری ناسراوی كورد ( مەدهۆش) شعرێكی خۆش و جوانی بۆ بەرات نوسیوە و دەڵێت:

ئەم شەو شەوی بەراتە

شەوی خۆشی و خەڵاتە

وا منداڵان ئەگەرێن

دەس بە دەرگاوە دەنێن

 

كۆتایی و دەرئەنجام:

بە خوێندنەوەی كتیبە ئاینیەكان و وتەی زانایانی پێشین نیوەی مانگی شەعبان( بەرات) شەوێكی پیرۆزە و خوای گەورە لە گوناهی بەندەكانی خۆش دەبێت و بەرەكەت دەرژێت بەسەر مسوڵماندا، هەروەها لە دێر زەمانەوە یادی ئەم بۆنەیە كراوەتەوە و وەك بۆنەیەكی ئاینی و كۆمەڵایەتی سەیر كراوە، یاد كردنەوەشی بەم شێوازەی ئێستا كە هیچ كارێك نەكرێت پێچەوانەی شەرعیەتی ئیسلام بێت، ئەوا  زانایان رێگەیان پێداوەو بە كارێكی باشیان زانیوەو بە پێچەوانەی شەرعیان لە قەڵەم نەداوە، بەڵام لەگەڵ ئەمەشدا هەندێك لە زانایان بە كارێكی پێویستی نازانن، چونكە پێغەمبەری ئیسلام یادی بەو شێوەیە نەكردۆتەوە كە ئێستا دەكرێتەوە، بۆیە بە ( بیدعە) ی هەژمار دەكەن.