سەلمان نادر
ئەحمەد هەردی هەم وەک شاعیر و هەمیش وەک سیاسی و شۆڕشگێڕ ناسراوە، من نامەوێ لەو ڕوەوە هیچی لەسەر بڵێم، تەنها دەمەوێ قسە لەسەر عیشقناسی هەردی بکەم، پێم وایە یەکێکە لەو شاعیرانەی دوو زەمەنی جیاوازی دیوە، هەرچەندە پێم وایە سیاسی بوونی شاعیر بوونی کوشتوە، گەرچی خۆی دژی ئەم بۆچونەیەو بەتەحەداوە پاش زیاتر لە چارەکە سەدەیەک هەنێک شیعر دەست لێهەڵگیراوی خۆی تەواو کردوە، لەڕاستیشدا ئەمە دانسقەیە.
ئەحمەد هەردی دوو چەمکی بۆ عەشق تەوزیف کردوە، عەشقی ئەرێنی و عەشقی نەرێنی، لەڕاستیشدا گواستنەوەیەکی وردی کردوە بۆ ئەو دوو چەمکە لە ئیلاهیاتەوە، بۆ پرسی عەشقی مەجازی، نەمبینیوە پێش ئەو کەس ئەم کارەی کردبێت، لەوانەشە من نەمدیبێت.
لە کەلتوری عیرفاندا دوو چەمک بوونیان هەیە، یەکەمیان مەلامەتگەرایی و دووەمیان فەتوەتگەرایی، مەلامەتگەراکان مرۆڤگەلێکی زاهیدن، کەمتر هەقیان بەسەر دەرەوەی خۆیانەوە هەیە، لە بەرامبەردا فەتوەتگەراکان، گڕی شۆڕشێک لەناخیاندایە، دەیانەوێ بە عەشق دونیا بگۆڕن
دەمێکە شاری پڕ شوری مەحەبەت مات و خامۆشە
بەقانونی تەجەنون شۆڕشێ ئینشا نەکەم چ بکەم
دەکرێ نمونەی مەلامەت لای مەولانای ڕۆمی هەبێ کاتێ دەڵێ
بنمای رخ که باغ و گلستانم آرزوست
بگشای لب که قند فراوانم آرزوست
ای آفتاب حسن برون آ دمی ز ابر
کآن چهره مشعشع تابانم آرزوست
بشنیدم از هوای تو آواز طبل باز
باز آمدم که ساعد سلطانم آرزوست
ئەڵبەتە نامەوێ بڵێم مەولانا مەلامەتگەرا بووە، چونکە هەنێک تێڕوانینی مەولانا بەتایبەت لە هەمبەر حوسەین و ئیسماعیلیەکان زۆر فەتوەتگەرایانەیە، بەڵام لەم شیعرەدا مەلامەتگەرایی زاڵە
لە کاتێکدا هەر ئەم نمونەی فەتوەتگەراییە لای ئیقباڵ بەم شێوەیەی لێدێت
تیر و سنان و خنجر و شمشیرم آرزوست
با من میا که مسلک شبیرم آرزوست
از بهر آشیانه خس اندوزیم نگر
باز این نگر که شعلهٔ در گیرم آرزوست
گفتند لب ببند و ز اسرار ما مگو
گفتم که خیر نعرهٔ تکبیرم آرزوست
لای ئەحمەد هەردی هەردوو قۆناغەکە زۆر ڕوونن، لەسەرەتای تەمەنیەوە، لەو شیعرانەشدا لە هەشتاکاندا لەسەر ڕیتمی شیعرە تەواو نەکراوەکانی بەردەوام بووە، دەچێتە قۆناغی عیشقێکی پاسیڤەوە بۆ نمونە لە شیعری بێ ئارامیدا دەڵێت
ئاخ و داخ و دەرد، لە دەست تەنیایی
پەشێویی بێ حەد، دەردی بێ دوایی
ئەم سەرسامییە
بێ ئارامییە
دڵ ناکامییە
کەی دێ کۆتایی؟
لێرەدا شاعیر وەستاوە تا کۆتایی بێت، چی دەکات بۆ کۆتایی پێهێنانی، هەر وەستاوەو مۆنۆلۆگ دەکات، هەرچی شاعیرە لە شیعری شۆڕشی نا ئومێدیدا نەک ناجوڵێ، بگرە ئومێدیش لەدەس دەدات.
بناغە و چینی دیواری
تەلاری بەرزی دڵداری
بە سەر لانەی دڵا ڕووخا، تەپوتۆزی خەمی هێنا
بەدووی باڵداری ئاواتی، فڕیوی بێ سەر و شوێنا
لە شیعری دڵێکی تێکشکاودا مرۆڤێک دەبینی دەستەو ئەژنۆ دانیشتوە و شریتی عومری خۆی بۆ لێدەدرێتەوە، هەمووی شکست و حەسرەتە
بە سەرسامی لەسەر لووتکەی بڵندی گەنجی وەستاوم
شریتی عومری ڕابردووم وەکوو خەو دێتە بەرچاوم
شریتی چی؟ سەراپا سەرگورشتەی نائومێدیمە
فلیمی پڕ لە ناسۆری هەرەس هێنانی لاویمە
تروسکەی تیا بەدی ناکەم، سەرنجم چەندە لێ داوە
لە تاپۆی نامرادیم و تەمی ناسۆری بەولاوە
ئەوی ئەوساکە ڕووناکیی ئەدا بەم ژینە شێواوە
دڵێکی پڕ لە ئاهەنگ بوو، کە ئێستا پاکی ڕووخاوە
لە قۆناغی شیعری ست فاتیمەوە ـ ناوی شیعرەکە چەپکە گوڵێک بۆ ست فاتیمەیەـ هەستی گۆڕانکاری لە ناخی شیعردا دەرەکەوێت، لێرە بەدواوە ئەحمەد هەردی ڕووبەڕووی واقیع دەوەستێتەوە،
بووکی ڕازاوەی خەیاڵم، گیانەکەم ست فاتمە
تاقە پڕشنگێکی چاوت ئەوپەڕی ئاواتمە
گەرچی دڵداری لە خاکی ئێمەدا ئەفسانەیە
هەر بەتەنیا بۆ کوڕی خاوەن تەلار و عانەیە
گیانەکەم، ئەمما دڵی من لەو دڵە شێتانەیە
بێ ئەوەی هیچ شک بەرێ، کوژراوی ئەو چاوانەیە
دڵێکی شێت دەیەوێ واقیعێک بگۆڕێ، دەیەوێ دڵداری لە ئیحتکارکردنی خاوەن تەلار و عانە وەربگرێتەوە، بیبەخشێتەوە بە دڵ، ئەو پێی وایە ئەوانەی ژن وەک کەرەستە دەبینن گورگن و دەیانەوێ بیچەوسێننەوە، ئەوەی ئەوان پێشکەشی دەکەن لەچاو ئەوەی ئەهلی دڵ دەیانەوێ وەک ئاوی لێڵی کوێرە چەمێکە لەچاو ئاوی ڕووباردا
ـ ئاوی لێڵی کوێرە شیوێ چەشنی هی ڕووبار نییە ـ ئەڵبەتە ئەمەیانی لە شیعری دووجۆر دڵداریدا وتوە.
بەڵام لە شیعری تانگۆی کوردیدا شاعیر پاسیڤ نیە، بەڵکو هەنگاو دەنێ، دەجوڵێ، شۆڕش دەکات و دەڵێت
تاقانە خونچەکەی باخی ژیانم
زیندووکەرەوەی ئاواتی بێ گیانم
ڕۆشنکەری ڕێگای ژین و مانم
با لە دەستی ژینی پەستی شار و دێ، شارو دێ
ڕاکەین و ڕوو بکەینە چۆڵ و هەردێ، ناو هەردێ
تەنیا، وەک ئاسکۆڵەی کۆسار
ڕوو بکەینە قەدشاخ و ناو گوڵزار
لە شیعری تەپڵی بەتاڵدا شاعیرێک نابینی مژۆڵ بەدوای خاتونێکدا کەوتبێ، لێرەدا ڕۆحی ئەحمەد موختار جاف کە دەڵێ
شاعیرانی کورد بەسە، بەس باسی زوڵف و چاو بکەن
کەم خەیاڵی پەرچەم و کاکۆڵی ئاڵۆزاو بکەن
لابدەن کەم باسی سونبول یا لقی لاولاو بکەن
ئێوە تەدبیرێکی حاڵی قەومی دڵسووتاو بکەن
زووبەزوو تا ئیش لەدەس دەرنەچوە سا هەوڵێ بدەن
ئێوە تەعریفی مەی و پیاڵە و گوڵ و سەهبا ئەکەن
دائیمەن هەر باسی لەنجە و قامەتی ڕەعنا ئەکەن
سەرخۆشی خۆشە وە یا سەربەستی؟ بۆ چی وا ئەکەن
تاکوو کەی ئێوە قسەی وا پووچ و بێ مەعنا ئەکەن
لە قەڵەمەکەی هەردیدا دێتە زار و دەڵێت
پاکانە ئەکەیت بۆ هەوەسی نەوسن و برسیت؟!
گوایا کە لەبەر خزمەتی گەل عاشقی کورسیت؟
کورسیت کە هەبێ دادی گەلی لێوە ئەپرسیت؟
قوربان! بە چ ڕەنگ پێت ئەکرێ خزمەتی کونجێ
تا سوودی لەگەڵ سوودی سەری گەورە نەگونجێ
لەم قۆناغەدا ئیتر هەردی خاوەنی عیشق پاسڤ نیە، عیشقێکی ئەکتیڤە، گلەیی لە قەدەر ناکا و دەڵێ
بە دەستی خۆت کە جامت خستە سەر لێوت غەشیمانە
ئەگەر زەهریشی تێدا بوو، گوناهی خۆتە بیزانە
هەڵە یا خود گوناهت کرد، لە کاتێکا کە بێهۆشی
سزا و تاڵاوی هەرچی بێ، ئەبێ وەک بادە بینۆشی
ئەگەر پیاویت و ئەیزانی، کە وا ئۆباڵی کردارت
لە ئەستۆی وردی خۆتایە، ئیتر بێسوودە هاوارت
ئەم دوو قۆناغەی هەردی لای هەنێک لە مرۆڤەکان دوو جۆر مرۆڤن، مرۆڤێکی پاسیڤ و مرۆڤێکی جوامێر، هەیە عەشق دەستی دەبەستێ و هەشە عەشق گڕی تێبەردەدا، هەیە عەشق دەیکاتە گۆشەگیرێکی دوورەپەڕێزی خواناس، هەشە عەشق دەیکاتە مرۆڤێکی کۆنتڕۆڵ نەکراو.