هەڵبژاردنەكانی توركیا، ئەردۆغانی کردۆتە گای شێت 

2022-12-29

سەرتیپ جەوهەر

ئەمریكا بەناردنی چەك و مەشقكردن وڵامی روسیاو توركیا دەداتەوە

ــ لەوڵامی توركیا و روسیا، ئەمڕۆ ئەمڕۆ خولێكی بەرفراوانی مەشق لەرەققە دەستی پێكرد
ــ توركیا هاوكاریی دارایی ئۆپۆزسیۆنی بڕیوەو بۆخاتری رێككەوتن فشاری زیاتریش دەكات
ــ دانوستانی توركیاو سوریا، كورد لەبەرەی ئەمریكا یەكلایی دەكاتەوە
ــ ئەگەر هەر رێككەوتنێك بكرێت، گرفت بۆ لێكتێگەیشتنەكانی نێوان دیمەشق و رۆژئاوا دروستدەبێت
ــ روسیا نێوانگری نێوان توركیاو سوریایەو پێدەچێت فشاری زۆر لەئەسەد بكات
 مومكین نییە هیچ رێككەوتنێكی نێوان توركیا و سوریا بەبێ‌ ئەمریكا سەربگرێت

پێدەچێت ئەردۆغان پێویستی بەگەڕێكی دیكەی گرژیی و ئاڵۆزیی بێت لەناوچەكە تاوەكو بتوانێت لەهەڵبژاردنەكانی داهاتوو كەمێك لەدەنگەكانی زیادبكات، روسیاش دەیەوێ‌ لەبەیەكگەیاندنی سوریاو توركیا فشاری زیاتر بخاتە سەر ئەمریكا لەسوریا و ئەمریكا بخاتە مەوقیفێكی ناخۆش و ئاسان نەبێت وڵامدانەوەی. ئەمریكاش بەناردنی چەكی زیاترو دەستپێكردنی مەشق بەهێزەكانی سوریای دیموكرات، وڵامی جموجۆڵەكانی روسیاو توركیای دایەوە.
رێگری ئەمریكا لەتوركیا لەپەلاماردانی رۆژئاوای كوردستان لەماوەی مانگی رابردوو، ئەردۆغان لەپەلاماردان و داگیركردنی بەشێكی دیكەی رۆژئاوای كوردستان بێئومێد كرد، بۆیە ماوەیەكە بەهەماهەنگی و هاوكاری روسیا دەیەوێت لەڕێی سوریاوە فشاری زیاتر بخاتە سەر ئەمریكاو رۆژئاوای كوردستان.
لەچەند هەفتەی رابردوو مەولود چاوش ئۆغلو وەزیری دەرەوەی توركیا سەردانی سوریای كردو هەریەكە لەبەشار ئەسەدی سەرۆكی سوریاو عەلی مەملوك سەرۆكی موخابەراتی سوریای بینی، هەروەك دوێنێ وەزیری بەرگری و موخابەراتی توركیا لەمۆسكۆ چاویان بەوەزیری بەرگری سوریا كەوت.
هەموو ئەو كۆبونەوانەی دەكرێن بەنێوانگری و فشاری روسەكانە لەناوچەكە، بەشار ئەسەد سەرۆكی سوریا لەبارودۆخێكدا نییە رێگری لەداخوازی روسیا بكات، ئەگەرنا لەناوخۆی سوریا بەتایبەتیش لەناو ئەنجومەن و نێو ماڵی عەلەوی روبەرووی رەخنەی زۆر دەبێتەوە بەهۆی ئەو چاوپێكەوتنانە! چونكە پێشتر ئەسەد مەرجی چاوپێكەوتن و هەر دیدارێكی لەگەڵ توركەكان بەستبویەوە بەچۆڵكردنی كشانەوەی توركیا لەناوچە داگیركراوەكانی سوریا لەلایەن توركیاوە.

ئەردۆغان دەیەوێت دژایەتی رۆژئاواو كورد بەكاربهێنێت بۆ دروستكردنی كاریگەری لەسەر دەنگەكانی لەهەڵبژاردنی داهاتوو، روسەكانیش دەیانەوێ‌ لەورێگەیەوە فشار لەسەر ئەمریكا دروستبكەن چ لەناو سوریا یاخود لەئۆكراین.


مەبەستی توركیا لەو دیدارو چاوپێكەوتنانە گەڕانە بەدوای دەریچەیەك بۆ ئەوەی لەڕێی روسیاو سوریاوە بتوانێت پەلاماری رۆژئاوای كوردستان بدات و سیغەیەك بدۆزێتەوە ئەو قەوارەیە بەرتەسك بكاتەوەو فشاری زیاتری بخاتەسەر، تاوەكو بتوانێت لەناوخۆی توركیا بانگەشەی پێبكات و كاریگەری لەسەر دەنگەكانی بكات لەهەڵبژاردنی داهاتوو كە بڕیارە لەناوەڕاستی ساڵی نوێ‌ بكرێت. چونكە چانسی سەركەوتنی زۆر لاوازبووە بۆیە پێدەچێت ئەم هەڵبژاردنە ئەردۆغان (بەپەلێكدا بدات).
روسەكانیش دەیانەوێ‌ لەم دیدارانە، هەوڵی رێككەوتنێك بدەن لەنێوان سوریاو توركیا كەببێتە مایەی فشاری زیاتر لەسەر ئەمریكا، بەتایبەتیش روسیا هەوڵدەدات هێزەكانی سوریا بگێڕێتەوە بەشێك لەناوچەكانی رۆژئاوای كوردستان كە ناوچەی جێ نفوزی ئەمریكایە. گەڕانەوەی هێزی سوریا بەناوی پاسەوانی سنور، یەكسانە بەهەڵكشانی هێزەكانی روسیا بۆ ئەوناوچانە.
جیاواز لەقۆناغەكانی رابردوو كە ئەمریكا كەمتر خۆی لەوڵامی ئاشكرای جموجۆڵ و هەڵسوكەوتەكانی توركیا و روسیا دەدا، ئەمجارە لەگەرمەی پەلاماردانی ئاسمانیی توركیا، بڕێكی زۆری چەكی بۆ رۆژئاوای كوردستان رەوانەكرد كە بەشێك لەوچەكانە لەرووی چۆنایەتیەوە (نوعی) جیاواز بوون، هاوكات دوێنێ كە دیداری وەزیرانی بەرگری توركیاو سوریابوو لە مۆسكۆ، ئەمڕۆ لە رەققە مەشقی هێزەكانی ئەمریكا بەهێزەكانی سوریای دیموكرات لە رققە دەستی پێكرد كە ئەمە بۆخۆی وڵامێكی لەجێ و شوێنی خۆی بوو بۆ روسیاو توركیا. هەروەك بڕیاریشە ئەمریكا سەربازگەیەك یان بنكەیەكی گەروەی سەربازیی لە رەققە دروستبكات و چەند بارەگایەكی كۆنی خۆی لەرۆژئاوای كوردستان نۆژەن و ئاوەدانبكاتەوە لەوانە بارەگای سەرەكیان لە ناوچەی ئیستراحەتی وەزیر لەنزیك حەسەكە.  ئەمانە هەمووی ئاماژەن بەجددی بوونی ئەمریكا لەرێگریكردن لەپەلاماردانی توركیا وڵامدانەوەی جموجۆڵی روسیا لەرۆژئاوای كوردستان.
تائێستا پێناچێت ئەو دیدارو چاوپێكەوتنانەی توركیاو سوریا لێكەوتەی گەورەی بەدواوەبێت، چونكە مومكین نییە هیچ رێككەوتنێك لەسەر بارودۆخی سوریا، یان لانیكەم رۆژئاوای كوردستان لەنێوان وڵاتانی ناوچەكە بەبێ‌ ئەمریكا سەربگرێت.


دەكرێت بڵێین لێكەوتەی ئەم دیدارانە یان هەر رێككەوتنێك لەنێوان سوریاو توركیا بەمشێوەیە دەبێت:
یەكەم: گفتوگۆو دیداری نێوان رۆژئاوای كوردستان و سوریا روبەرووی گرفتی زۆر دەبێتەوەو هەر رێككەوتن یان لیكتێگەیشتنێكیان لەنێوان هەبێت یان هەڵدەوەشێتەوە یان جێبەجێناكرێت، بەتایبەتیش ئەوەی پەیوەندی بەبڵاوەپێكردن و دووبارە رێكخستنەوەی باری ئەمنیەوە لەناوچەكانی مەنبەج و كۆبانیی و چەند ناوچەیەكی دیكەی نزیك عەفرین كە بەمدواییە بەنێوانگری روسەكان كراوە.
دووەم: روسیا پاڵ بەكاربەدەستانی رۆژئاوای كوردستانەوە دەنێت زیاتر بەلای ئەمریكادا بڕۆن و لەگفتوگۆی دیمەشق دووربكەونەوە كە چەندین گەڕی دانوستان لەنێوانیاندا بووە،  واتە روسیا كورد لەسەر ئەمریكا ساغدەكاتەوە. هەروەك هەر رێككەوتنێكی نێوان سوریاو توركیا پەیوەندییەكانی نێوان دیمەشق و رۆژئاوا ئاڵۆز دەكات و دوور نییە لێكەوتەی هەبێت لەسەر باری ئەمنی لەوناوچانەی كە بە (مربع)ی ئەمنی ناسراوە لەقامیشلی و حەسەكە.
سێیەم: توركیا هاوكاریی و پشتیوانیی لەو گروپانەی بەناوی ئۆپۆزسیۆن (تیرۆرست) كەمبكاتەوەو كەمێك پەراوێزیان بخات لەبەرخاتری سوریا، یان بۆماوەیەك جموجۆڵی چەكدارییان لەناو خاكی سوریا رابگرێت  بۆ دڵنیاكردنەوەی سوریا.
بەپێی زانیاریی سێ‌ رۆژ دەبێت بەهۆی ئەو دانوستان و پێشكەوتنانەوە توركیا ئیئتیلافی ئۆپۆزسیۆنی سوریا (سەر بەتوركیا)ی ئاگاداركردۆتەوە كە چیتر ناتوانێت هاوكاریی مانگانەیان بكات كە بڕەكەی 250 هەزار دۆلارەو بۆ موچەخۆرو چەكدارەكانیان
سەرفدەكرد چ لەناو توركیا یاخود لەوناوچانەی لەژێر كۆنترۆڵی ئۆپۆزسیۆنە لەناو سوریا. پێی راگەیاندوون كە ئەوەی دەتوانێت خۆبەخش كاربكات، ئەوەیشی ناتوانێت دەتوانێت توركیا جێبهێلێت.
بەكورتی روسیاو توركیا بەرژەوەندییەكانیان دەخوازێت بەیەكەوە هەوڵی رێككەوتنێك بدەن لەنێوان توركیاو سوریا هەریەكەیان بۆ بەرژەوەندی تایبەتی خۆی. ئەردۆغان دەیەوێت دژایەتی رۆژئاواو كورد بەكاربهێنێت بۆ دروستكردنی كاریگەری لەسەر دەنگەكانی لەهەڵبژاردنی داهاتوو، روسەكانیش دەیانەوێ‌ لەورێگەیەوە فشار لەسەر ئەمریكا دروستبكەن چ لەناو سوریا یاخود لەئۆكراین. لەونێوانەشدا رژێمی سوریا رۆڵێكی ئەوتۆی نییەو پێناچێت هیچی لێ دەستكەوێت. كوردیش تەنها پەناو پشتیوانیی ئەمریكایە كە ئەگەر بەناچاریش بێت دەبێ‌ دەستی پێوەبگرێت چونكە هیچ دەریچەو دەرگایەكی دیكەی نییە رووی تێبكات