سەددام داوای لە مەلا مستەفا کرد کێ کاندید بکات بۆ پۆستی جێگری سەرۆک کۆمار

2023-03-11

دیبلۆماتیک

لە كۆتایی مانگی كانوونی دووەمی ساڵی 1969، ڕۆژنامەی " سەورە"ی زمانحاڵی حیزبی بەعس بەناونیشانی " كیف سبیل حل المسألە الكردیە" زنجیرە وتارێك بڵاو دەكاتەوەو ئەوە دەبێتە دەروازەی دەستپێكردنی گفتوگۆی نێوان سەركردایەتی پارتی‌و حیزبی بەعس.

لە مانگی ئەیلولی ساڵی 1969،" سەرتیپ تاریق" فەرماندەی هێزەكانی عێراق لە بەری ڕەواندز، چوویە لای بارزانی لە " ناو پردان"‌و پەیامی خواستی گفتوگۆكردنی حیزبی بەعسی بە بارزانی گەیاند.

لە كۆتا ڕۆژەكانی ساڵی 1969دا، یەكەمین پەیوەندی فەرمی بۆ دەستپێكردنی گفتوگۆ دروستبوو، كاتێك كە حكومەتی بەعس، " سەمیر نەجم"ی ئەندامی سەركردایەتی حیزبی بەعس‌و " فواد عارف"ی نارد بۆ ناوپردان بۆ لای مەلا مستەفا.

پاش چەند گەڕێكی گفتوگۆ، لەشەوی ۱۰ لەسەر ۱۱ی ۳ی ساڵی ۱۹۷۰ مەلا مستەفای بارزانی‌و سەددام حسێن، لە قوتابخانەكەی ناوپردان ڕەشنووسی ڕێكەوتننامەیەكیان واژۆ كرد، ئەو ڕێكەوتننامەیەی كە بە ڕێكەوتننامەی 11ی ئازار، یان بەیاننامەی ۱۱ی ئازار ناوی دەركرد.

مەسعود بارزانی دەڵێت:" داڕشتنی ماددەكانی ڕێكەوتنەكە لەشەوی ۱۰ لەسەر ۱۱ی ۳ی ۱۹۷۰ تەواو بوو، سەعات یازدەو نیوی شەو بارزانی‌و سەددام هەردوكیان ئیمزای خۆیانیان لەسەر دانا".

بە بۆنەی ڕێكەوتنی 11ی ئازارەوە، خەڵكی عێراق‌و كوردستان دەستیان بەشایی‌و زەماوەند كرد، ڕۆژانی 12و 13و 14ی مانگی ئازاری 1970 كرایە پشووی فەرمی، بۆ پیرۆزباییكردنی ڕێكەوتننامەكە، پارتی بڕیاریدا، لەڕۆژی نەورۆزدا خۆپیشاندانی گەورە لە بەغداد ساز بكەن‌و هەر لقێكی پارتی 100 ئەندامی بەجلوبەرگی كوردییەوە ڕەوانەی بەغداد كرد.

لەمەیدانی تەحریری شاری بەغداد، ئەحمەد حەسەن بەكر، سەرۆككۆماری عێراق‌و سەددام حسێن جێگری سەرۆككۆمارو دكتۆر مەحمود عوسمان‌و سامی عەبدولڕەحمان‌و ئیدریس بارزانی‌و مەسعود بارزانی، پێشوازییان لە جەماوەری خۆپیشاندەری شادو مەسروری ڕێكەوتننامەی 11ی ئازار كرد.

" من لێرە بەناوی پارتی‌و سەرۆكەكەیەوە ڕایدەگەیەنم كە، ئەو چەكەی هەتا دوێنێ لە سینگی یەكتریمان دەكرد، ئەمڕۆ ڕووبەڕووی دوژمنی هاوبەشی دەكەینەوە".
 دكتۆر مەحمود عوسمان، لەمیانی ئەو وتارەدا كە لەوێدا پێشكەشیكردووە وایوتووەو ئەحمەد حەسەن بەكری سەرۆككۆماری عێراقیش داوای لێكردووە، ئەو وتانەی دووبارە بكاتەوە.

ناوەرۆكی ڕێكەوتننامەی 11ی ئازاری نێوان حكومەتی بەعس‌و سەركردایەتی شۆڕشی ئەیلوول، لە 15 بەنددا گەڵاڵە كرابوو، سنوری ناوچەی ئۆتۆنۆمی‌و بونیادی بەڕێوەبردنی ناوچەی ئۆتۆنۆمی‌و پەیوەندی نێوان مەركەزو ناوچەی ئۆتۆنۆمی، سێ لە تەوەرە بنەڕەتییەكانی ڕێكەوتنەكە بوون.

لە پاش ڕاگەیاندنی بەیاننامەی 11ی ئازار، هەرسێ پارێزگای سلێمانی‌و هەولێرو دهۆك دەكەوێتە ژێر دەسەڵاتی پارتییەوەو " عەلی عەبدوڵڵا دەبێتە پارێزگاری سلێمانی و عەبدولوەهاب ئەتروشی‌ پارێزگاری هەولێرو "هاشم عەقراوی"یش دەبێتە پارێزگاری دهۆک.

بەپێی ڕێكەوتنەكەش لە حكومەتی عێراقیدا، پێنج وەزیر بە كورد دەدرێت، سامی عەبدولڕەحمان، وەزیری كاروباری باكورو فائیز جەلال، وەزیری كشتوكاڵ و ساڵح یوسفی، وەزیری دەوڵەت و نوری شاوەیس وەزیری ئەشغاڵ‌و ئاوەدانكردنەوە و ئیحسان شێرزادیش دەبێتە وەزیری شارەوانی.

هەر بەپێی بەندی دوازدەی ڕێكەوتنەكە، دەبوو جێگری سەرۆككۆماری عێراق كورد بێت، لە هەشتەمین كۆنگرەی پارتیدا كە لە 10- 7- 1970 لە گەڵاڵە بەسترا، كۆنگرە "حەبیب محەمەد كەریم" كە سكرتێری پارتی بوو بۆ ئەو پۆستە دەستنیشان كرد، بەڵام بەبیانووی ئەوەی كە حەبیب ئێرانییە، لەلایەن سەرانی حیزبی بەعسەوە ڕەتكرایەوەو داوایان كرد كە مەلا مستەفا خۆی، یان ئیدریسی كوڕی ئەو پۆستە وەربگرن.

کریس کۆچێرا، لە کتێبی " کورد لەسەدەی نۆزدەو بیستەمدا" باسلەوە دەکات کە ڕەتکردنەوەی " حەبیب محەمەد کەریم" بۆ جێگری سەرۆککۆماری عێراق لە لایەن حیزبی بەعسەوە، یەکەمین لەمپەرو دەمەبۆڵەی لە نێوان کوردو بەعسییەکاندا سەبارەت بە ڕێکەوتنەکە دروست کرد.

کریس کۆچێرا دەڵێت:" بەعسییەکان دەیانوویست کورد جەنەڕاڵ بارزانی یان بەلای کەمەوە ئیدریسی کوڕی بۆ ئەو پۆستە کاندید بکەن، بەڵام کۆنگرەی گەڵاڵە سکرتێری گشتی حیزب، واتە حەبیب محەمەد کەریمی هەڵبژارد، سەرانی بەغس بە بیانووی ئێرانیبوونی نەژادی حەبب کەریمەوە، هەڵبژاردنی ئەویان بەجۆرە هاندانێک دەزانی و لە هەیڤی ئەیلوولدا ڕەفزیان کرد".

مەسعود بارزانی لە بەرگی سێیەمی کتێبی " بارزانی و بزوتنەوەی ڕزگاریخوازی کورد"دا دەڵێت:" ئەحمەد حەسەن بەکر و سەددام حسێن و ئەوانیتر لە سەرکردایەتی حیزبی بەعس و دەوڵەتدا، جەختیان لەسەر ئەوە دەکرد کە ئیدریس ببێ بەجێگری سەرۆککۆمار، بەڵام باوکم قایل نەبوو هیچ یەکێک لە کوڕەکانی پلەیەک لە دەوڵەتدا وەربگرن، بۆیە حەبیب محەمەد کەریمی پاڵاوت، بەڵام حکومەت ئەوی نەویست بەبیانووی ئەوەوە کە حەبیب بە بەبنەچە ئێرانییە، ئەم پۆستە هەروا بە چۆڵی و بێکەسی مایەوە تا پاش دەستپێکردنەوەی شەڕ لەساڵی ۱۹۷٤دا، ئەوکاتە " تەها محێدین مەعروف" کە کوردێکی شاری سلێمانبی بوو لەلایەن حکومەتی عێراقییەوە  کرا بە جێگری سەرۆک کۆمار.