ململانێ لەسەر غازی هەرێم و کارتەکەی بەغداد

د. کاروان حەمەساڵح

پێشەکی:
ئێران و ئەمریکا چەندین ساڵ شەری سارد و هەواڵگریان کرد لەسەر " تۆوی فستەق"!، بۆیە لەسەر حەوشەی پێشەوەی شیعە لە سیاسەتی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا (عێراق)، لەسەر شەشەم گەورەترین بەرهەمهێنی نەوت لە جیهاندا و پێنجەم وڵات لە زۆری ئیحتیاتی نەوتدا کە هەر عێراقە، لەسەر هەرێمی کوردستانەکەشی کە جگە لە نەوتەکەی، ناوچەیەیەکی چاوتێبڕاوە بۆ غازەکەی دوای قەتەر، بە دڵنیاییەوە ململانێ هەرێمایەتی و نێودەوڵەتیەکانی ئێران و هاوبەشە سیاسیەکانی لەگەڵ ئەمریکا و هاوپەیمانەکانی لەسەر ئەو پێگە سیاسی و ئابوری و جوگرافیایهی عێراق هەروا کورت و ئاسان نابێت.

عێراق بۆ ئێران:
زۆر بە کورتی عێراق بۆ ئێران تەنها پەیوەندی کلتوری و مەزهەبی نایبەستێتەوە، بەڵکو ئەو جوگرافیا گرنگەیە کە بەهۆیەوە بە ئاسانی هاتوچۆی سیاسیی و مەزهەبی و کلتوری و سەربازی دەکات بۆ سوریا و لوبنان.
عێراق سەنگەرێکی ئابوری و سیاسیی ئێرانە بۆ سوککردنی سزاکان لەسەر خۆی.
عێراق بە 42 ملیۆن هاوڵاتیەوە، بازارێکی گەورەی بەکاربەرە کە لە ماستەوە بۆ کارەبا و غاز و کەرتی گەشتوگوزاریی ئاینی و هتد، ڕێک باخێکی سیاسیی و ئابوری و مەزهەبیی ڕازاوەی پێشەوەی ئێرانە.

ئەمریکا و عێراق:

ئەبێت دان بەو ڕاستیەدا بنێین کە ئەمریکا سەڕەرای ئەوەی هێزی یەکەمی سیاسیی و ئابوری جیهانە (تا ئێستا)، تا ئاکتێک بەرامبەر ئێران دەکات بە چەندین فلتەری ئیداریی و ئەمنی و سیاسی و توێژینەوەدا دەڕوات، پاشان بڕیاری لێدەدات، چونکە ووڵاتان جیاوازی لە دروستکردنی بڕیار لە دۆخی "موجازەفە" و دۆخی "ناڕوونیی" باش دەزانن. باش لە بەرژەوەنیەکانی ئێران و هاوپەیمانەکانیشی شارەزان و دەشزانن ئێران سەڕەرای هێزە گەورە سیاسییەکەی، بەڵام بە تەنها نیە. خۆ جیهان بینی کە تەنها بۆ ئەوەی ڕێڕەوی غازی ڕووسیا بۆ ئەوروپا نەگۆڕدرێت، ئێرانیش سەرەڕای وزە، بۆ ئەوەی سنوری مەزهەبەکەی نەشێوێنرێت، بینیمان لەسەر بنەمای بەرژەوەندی هابەش لەگەڵ ڕووسیا، چۆن بەشار ئەسەدیان ڕزگارکرد و سوریاش گەیشت بەو دۆخە!
کەواتە نە ئێران پاروویەکی ئاسانە، نە ئەمریکا و هاوپەیمانە عەرەبی و جیهانیەکانیش بێ ئاگان لەوە.

عێراق لەسەردەمی ترەمپدا

لە سەردەمی ترەمپدا پێکدادانی نێوان ئێران و ئەمریکا گەیشتە لێدانی ڕاستەوخۆ. کە دواجار بە ئامانج گرتنی قاسم سولەیمانی لەلایەن ئەمریکاوە، وە بۆردومانکردنی چەند پێگەیەکی سەربازی و قونسوڵخانەی ئەمریکای لێکەوتەوە لە لایەن ئێرانەوە.
بۆ یادخستنەوە، سولەیمانی دوو ئامانجی ستراتیژی لە عێراقدا بەجێ دەگەیاند؛ یەکەم: مانەوەی حکومەت لە بەڕەی ئێراندا و پاراستنی بەرژەوەندیەکانی.
دووەم: پاراستنی نیمچە یەکگرتوویی نێوان کوتلە شیعەکان. بەڵام لەدوای سولەیمانی، ڕێک ئەو دوو ئامانجە کەوتە مەترسیەوە.

دوای ترەمپ و لەسەردەمی بایدندا؛ ستراتیژی نوێ ئەمریکا بوو بە شەری ناڕاستەوخۆی سیاسی و ئابوری لەگەڵ ئێران و هاوپەیمانەکانی بە ڕوسیاشەوە.
ڕاستە ئێران لە زەمەنی شەری داعش لە عێراقدا، وە چەند ساڵێکیش دوای ئەوە گەیشتە لوتکەی بەهێزیی پێگە، کە بە هۆی پێشوازیی هاوڵاتی عێراقیی بوو لە هاوکاری سەربازیی ئێران و دواتریش بەهێزبوونی هێزە سەربازیە عێراقیەکانی سەر بە ئێران. بەڵام لە دوای 2018 ەوە، بەتایبەت لە دوای خۆپیشاندانەکانی تشرینی 2019 ەوە دۆخەکە بە دڵی ئێران نەبووە. لە سەنگەری ئەمریکا و سعودیە و ئیمارات و تورکیاوە هەمیشە فشار کراوە بۆ لاوازکردنی پێگەی ئێران و حەلیفەکانی لە عێراق. تا ڕادەیەکیش وەبەرهێنانی سیاسیی و ئابوری و کلتوری ئەو ووڵاتانەش بەرەو هەڵکشان چووە (نموونە: قەتەر ڕایگەیاندووە ئامادەیە بۆ دابینکردنی غاز وکارەبا بۆ عێراق بە نرخی کەمتر لە ئێران. وەبەرهێنانی ئیماراتی و تورکی لە عێراقدا زیادی کردووە، هاوپەیمانە حیزبی و سیاسیەکانیان زیاتر لە جاران پشتیوانی و هاوکاریی دەکرێن). بەڵام ئێرانیش تا ئێستا بە هاوکاری هاو-بەرژەوەندیەکانی "بە بێ سولەیانیی" لەبەرگری سەختدایە، ئەگەر چی تا ئێستا مستەفا کازمی سەرۆک وەزیران، لەم گرم و گاڵەدا ویستویەتی پەیوەندیە دەرەکیەکانی عێراق لەسەر بنەمای هاوسەنگی لە نێوان ئەمریکا و ئێران و سعودیە و ئیمارات و تورکیا بونیاد بنێت.

لێرەوە هاو- بەرژەوەندیەکانی ڕووسیا کە ئێران و چینن دێنە سەر خەت! چونکە هەر ڕووسیا نیە کە غاز هەناردە دەکات.!

غازی هەرێمی کوردستانیش وەک شمشێرێکی سێ سەرە بە گشتی لەم ڕووانەوە زیان بە ئێران و ڕووسیا، وە سوود بە بەرەکەی تر دەگەیەنێت.

غازی هەرێمی کوردستان
1- دەتوانرێت لە ڕێی تورکیاوە هەناردەی ئەوروپا بکرێت، کە ئەمه دژ به خواستی ڕووسیایە. (بۆ نموونە وڵاتانی ئەوروپی وەک؛ ئەڵمانیا بە ڕێژەی لەسەدا 65، ئیتاڵیان لەسەدا 43، فەرەنسا لەسەدا 16، وە سلۆڤاکیا و هەنگاریا بە نزیکەیی لە سەدا 100 پشت بە غازی ڕووسیا دەبەستن، وڵاتانی تری ئەوروپیش بە ڕێژەی جیاواز).

2- هەروەها غازی هەرێمی کوردستان دەتوانێت تا ڕادەیەکی باش پێویستی وزەی تورکیا بە غاز پربکاتەوە، کە لە ئێستادا تورکیا کڕیاری غازی ئێرانە و نرخەکەی بە بەراورد بە غازی هەرێم، گرانتر دەکەوێت.

3- دواجاریش دەتوانرێت هەناردەی باشوور و ناوەڕاستی عێراق بکرێت کە بەکاربەری غاز و کارەبای ئێرانە.
(چونکە عێراق سەڕەرای ئەوەی دەوڵەمەندە بە غاز، بە هۆی پشتن بە غازی ووڵاتانێکی دراوسێی وەک ئێران، غازەکەی بەناچاریی دەسوتێت بێ سوود، کە دووەم ووڵاتە لە جیهاندا بۆ بەفیڕۆدانی غاز).

ئەمە سەڕەڕای دەسکەوتە سیاسیەکانی بۆ بەرەی ئەمریکا و لاوازکردنی کارتی غازی ڕووسیا، کە وەک کارتێکی سیاسیی چەندین دەیەیە بەرامبەر بە ئەوروپا و ئەمریکا بەکاریدەهێنێت، هەندێک جار بە هۆکارێکی هەڵاوسانی نرخ و سووکە قەیرانی ئابوری ئەوروپا لیکدەدرێتەوە.

جا هەرێمی کوردستانیش لەسەر بنەمای دەوڵەمەنیەکەی بە سەرچاوەکانی ووزە، دەتوانرێت ئەو چاوەڕوانیەی لێ بکرێت. چونکە پێشبینی دەکرێت توانای بەرهەمهێنانی غازی لە ساڵی 2035 بگاتە 40 ملیار مەتر سێجا، لەو لاشەوە ئێران خۆیشی گرێبەستی غازی لەگەڵ تورکیا لە ساڵی 2026 کۆتایی دێت.

جا لە دۆخێکی وادا، ئایا ڕوسیا و ئێران ڕێ دەدەن بە ئاسانی ئەو ئامانجانە بێنە دی لە ڕێگای هێدی هێدی گەشەپێکردنی غازی کوردستانەوە؟ وەڵامەکەی ڕوونە.

ڕوانین لە بڕیارەکەی دادگای فیدڕاڵی لەسەر بنەمای ئەو ڕاستیانەی سەرەوە:

چونکە بەدەر لەوەی کارتێکی سیاسیە بە ڕووی هەر جوڵەیەکی سیاسیی ناوخۆ (بە پشتیوانی ووڵاتانی دراوسێ بێت یان جیهانی!)، بۆ کەرتکردنی نێوماڵی شیعە و پاشان حکومەتی زۆرینەی دوور لە خواستی ئێران، (بە پۆستی سەرۆک کۆماریشەوە) و لاوازکردنی پێگەی ئێران لە عێراقدا و خستنە مەترسی بەرژەوەندیەکانی ( لە ڕووی سیاسیی و ئابوری و ووزە و هتد). لە ڕووی ووزە و ئەگەری جەنگی نوێی ووزەوە، کارتێکە بە ڕووی پێکهێنەران و پشتیوانانیی هاوکێشەی نوێ ووزە، بە تایبەت تورکیا و ئەمریکا و دوحە و ئەبوزەبی، کە بیانەوێت بەڕە لە ژێر پێی ئێران و ڕووسیا دەربهێنن، کە لە لایەکەوە سەرچاوەیەکی نوێی غاز بۆ ئەوروپا دابین بکرێت، وە تورکیا بکرێتە ترازێتێکی تری غاز، وە لە لایەکی ترەوە بەکاربەرانی وەک عێراق و تورکیا لە ژێر چنگی ئێران دەربهێنرێت.

ماوەتەوە لە کۆتایشدا ئەو ڕاستیە بڵێین، کە ئێران و ڕوسیاش دەرک بەوە دەکەن کە لە قازانجیان نیە کە بێ شەراکەت، نەوت و غاز و سیاسەتی عێراقی بەڕێوە ببەن، بەڵام ئێران و ڕوسیاش گەر شەریکەکەکانیان زیاد پێ ڕابکێشن بۆ کەنارخستنیان، دوور نیە ئێرانیانە و ڕووسیانە نەکەونە خۆیان، کە بە پشت بەستن بە زانیاریەکان، گەر فشاری زیاتر بکرێت، ئەوا بڕیارەکەی دادگای فیدڕالی تەنها ئاماژەیەکە بۆ هەنگاوی تر.