عەبدوڵای مەلا نوری
لە ساڵی ١٩٤٥ دا، کۆبونەوەیەک لە نێوان مەلیک عەبدولعەزیز، یەکەم مەلیکی سعودیەو فرانکلین رۆزڤەلتی سەرۆکی ئەمریکا، لە سەر پشتی کەشتیەک، لە نۆکەندی سوێس، ئەنجامدرا.لەو کۆبونەوەدا هەردولا رێکەوتنێکی ستراتیجی ژیانی درێژمەودایان ئەنجامدا، بە جۆرێک سعودییە نەوت و وزە بۆ ئەمریکا دابین بکات، لە بەرامبەریشدا ئەمریکا چەکوچۆڵ و راهێنانی سەربازی و هەواڵگری بۆ دەسەڵاتداری سعودییە دابین بکات و راستەوخۆش حیمایەی خێزانی حکومڕانی سعودییە بکات، چ لە ئاستی مەترسی دەرەکی چ لە ئاستی هەر مەترسیەک، کە لە ناو خۆی سعودیەدا بۆ سەر خێزانی پاشایەتی دروست ببێت.ئەم رێکەوتنەکە لە نێوان دو نیزامی تەواو جیاوازدا ئەنجامدرا، لە لایەک حکومڕانییەکی نادیموکراتی بنەماڵەیی سعودی و لە لایەکی ترەوە حکومڕانی دامەزراوەیی دیموکراتی ئەمریکی!لەم رێکەوتنەدا ئەوەی گرنگی پێنەدرا و لە بەرچاو نەگیرا، پرسی دیموکراسی و مافی مرۆڤ و خۆشگوزەرانی هاووڵاتیانی سعودیی بوو.!دەسەڵاتدارانی هەرێم و بە تایبەت بنەماڵەی بارزانی هەر لە سەرەتای دەرهێنانی نەوتەوە بە ئاڕاستەیەکی هاوشێوەی پلانەکەی خێزانی پاشایەتی سعودیەدا هەنگاویان ناوە.لەم قۆناغەشدا، کە لە کەین و بەینی هەڕاجکردنی غازدان و لە هاتوچۆدان لە گەڵ رژێمە خێزانی و میرنشینە عەرەبیەکاندا، دەیانەوێ ئەوەی بە نەوت بۆیان تەواو نەکرا بە غاز بە دەستی بهێنن.
گەر ئەم خێزانە لە پرۆسەی فرۆشتنی غازدا سەرکەوتن بە دەست بهێنن، ئەوا لە دو ئاستدا هاوپەیمانی بەهێزیان بۆ دروست دەبێت.لە ئاستێکدا دەبنە هاوپەیمان و هاوڕژێم و هاوچارەنوسی خێزانە حکومڕانەکانی تری ناوچەکە.لە ئاستێکی تریشدا چ تورکیاو چ ئەورپاو چ ئەمریکاش لە پێناو دەستکەوتنی غازو نەوتی نیمچە بەلاشی هەرێم هەوڵی پاراستنی دەسەڵاتداری ئەم خێزانە کوردییە دەدەن.لە بەرامبەردا هیچ بەلایەنەوە گرنگ نیە، مرۆڤی کورد ئەگەر لە سایەی حکومڕانییەکی مافیاگەری تاکەڕەویشدا بە برسێتی و بێ کەرامەتی بژی!لەم قۆناغەدا شەڕی ئێستای روسیا-ئۆکرانیا، لە دو ئاستدا بە قازانجی دەسەڵاتداری خێزانی بارزانی شکاوەتەوە.لە ئاستی یەکەمدا ئەو شەڕە وای کرد ئەوروپاو ئەمریکا زیاتر باوەش بۆ تورکیای ئەردۆگانی بکەنەوە، کە مانەوەی تورکیایەکی بەهێز تا ئەم ساتەش بە قازانجی دەسەڵاتدارانی پارتییە.
لە لایەکی ترەوە ئەو شەڕە وا دەکات ئەمریکاو ئەورپا لە بەر خاتری نەوت و غازی هەرێم وەک بەدیلی وزەی روسیا ، دەست بە پارتیەوە بگرن.مایکل کلیر لە کتێبی (خوێن و نەوتدا) باسی ئەو رژێمە نادیموکراسیانە دەکات کە داهاتی زۆری نەوتیان لە بەردەستە، لەوێ پێمان دەڵێت: ئەو رژێمانە لە بەر ئەوەی پارەیەکی زۆریان پێیە، بڕێک لەم پارەیە وەک بەرتیل دەدەن بە خەڵکەکەیان، لە بەرامبەر ئەم بڕە پارەیەدا دیموکراسی و ئازادیان لێ وەردەگرنەوە.
دەبێ ئەوە بزانین، راستە لە ئێستادا هەردو حیزبی حکومڕان لاواز و بێزراون لای خەڵک و متمانەشیان لە ئاستی عێراق و وڵاتاندا لەدەستداوە، بەڵام ئەوەش گریمانەیەکی بەهێزە، نەوت و غازی هەرزان وا لە وڵاتانی چاوچنۆک و سەرمایەداری ناوچەکەو غەرب بکات، بۆ ماوەیەکی تریش دەستیان پێوە بگرن.