دزی ناو به‌فر و ئه‌شكه‌وته‌كه‌!

2022-05-07

د. دڵشاد زاموا

چواردە ساڵێک لەمەوبەر و لە ڕۆژێکی گەرمای هاویندا، گەشتێکم کرد بۆ ئەشکەوتێکی شوێنەواری تۆمارنەکراو کرد، شوێنەکەیم بەتەواوەتی نە ئەزانی، له‌به‌ر ئه‌وه‌ چوم بۆ نزیکترین لادێ، لە دێی ...، دوانیوه‌ڕۆ بوو، گه‌رما بوو كه‌م كه‌س به‌ده‌ره‌وه‌بوو، مناڵێك له‌ ده‌رگه‌یه‌كه‌وه‌ ملی ده‌رهێنا، وتم باوكت له‌ماڵه‌، مناڵه‌كه‌ ڕایكرده‌وه‌ ژوور و پاش كه‌مێك باوكی هات، پیاوێكی باڵا به‌رزی ڕێك و پێك، وتی فەرموو میوان بە منیش وتم، ئه‌مەوێت بچین بۆ ئه‌شكه‌وتی...ئه‌ویش وتی بابڕۆین.
وه‌ك شاره‌زا و ڕێ نیشانده‌ر پێشم كه‌وت، كه‌ چوین بۆ ئه‌شكه‌وته‌كه‌ سه‌رقاڵی وێنه‌گرتن و تۆماركردنی زانیاری و كۆكردنه‌وه‌ی ئامرازی به‌ردین بووم، بینیم پیاوه‌كه‌ چووه‌ به‌رده‌م ئه‌شكه‌وته‌كه‌ و له‌سه‌ر به‌ردێك لەو گەرمایە دانیشت، پاش ماوه‌یه‌ك بینیم كابرا خه‌یاڵی ڕۆیی بوو، منیش ویستم هه‌ندێ پرسیاری لێ بكه‌م، چوم له‌سه‌ر به‌رده‌كه‌ له‌ ته‌نیشتییه‌وه‌ دانیشتم، وتم ببوره‌ به‌م گه‌رمایه‌ تۆمان بۆ ئێره‌ هێنا، وتی نا په‌یوه‌ندی به‌گه‌رماوه‌ نییه‌، من كه‌ دێمه‌ ئێره‌ سه‌رما و سه‌ختییه‌كی زۆری ژیانم بیردێته‌وه‌، وتی لێره‌ یاده‌وه‌رییه‌كی زۆر به‌ ئازارم هه‌یه‌ با بۆت بگێڕمه‌وه‌: وتی: كاتی گرانییه‌كه‌ی ساڵانی نه‌وه‌ده‌كان بوو، زستانێكی سه‌خت بوو، نان و خواردن له‌ ماڵماندا نه‌ما، پاره‌مان نه‌بوو، ئیش نه‌بوو، منیش وتم ئافره‌ت ئه‌چم بۆ ڕاو، ماڵ و مناڵم به‌جێهێشتن، یه‌ك دوو شه‌و له‌م ئه‌شكه‌وته‌دا بەو بەفر و کڕێوەیە مامەوە و ده‌وروبه‌ری خۆم حه‌شاردا تا ئاژه‌ڵێك ڕاو بكه‌م، به‌ڵام هیچم نه‌دی تا ڕاوی بكه‌م، له‌ڕووم نه‌ده‌هات به‌ده‌ستی به‌تاڵ بگه‌ڕێمه‌وه‌ بۆ ماڵه‌وه‌،به‌ر لە شه‌وی كۆتایی بڕیارمدا بچم دزی بكه‌م! ڕۆیشتم بۆ پشتی شاخه‌كه‌ بۆ دێكه‌ی دراوسێمان، له‌وێ له‌ یه‌كێك له‌ گه‌وڕه‌كاندا گسیكێک(بزنێكی یه‌ك ساڵه‌)م دزی و خستمه‌ سه‌ر شانم و هێنامه‌وه‌ بۆ ئه‌شكه‌وته‌كه‌ و له‌ناو ئه‌و به‌رفر و سه‌رمایه‌دا ئاگرێكم كرده‌وه‌ و گیسكه‌كه‌م كه‌وڵكرد و سه‌ر و قاچ ولولاقەکانیمبرد و له‌ چاڵێكدا شاردمه‌وه‌ و گۆشته‌كه‌م كرد به‌ چه‌ند پارچه‌یه‌كه‌وه‌ و به‌و به‌فرو کڕێوەیە به‌ تاریكی شه‌و خۆم كرد به‌ ماڵه‌وه‌دا و ژنه‌كه‌م خەبەری بووەوە و زۆر دڵخۆشبوو كه‌ نێچیرێكی باشم هێناوه‌ته‌وه‌ و هه‌ر ئه‌و شه‌وه‌ له‌به‌ر زۆپای داردا ده‌ستمان به‌ گۆشت برژاندن کرد، ژنەکە‌م سفره‌ی داخست و مناڵه‌كانی به‌خه‌به‌رهێنا، هه‌موو له‌ ده‌وری سفره‌ كۆبوونه‌وه‌، و منیش وتم زۆر هیلاكم ده‌خه‌وم، وتیان له‌گه‌ڵمان نان بخۆ، به‌ڵام من وتم هه‌ر له‌ ئه‌شكه‌وته‌كه‌ به‌شی خۆمم خواردووه‌، ئه‌وان ده‌ستیان به‌گۆشت خواردن كرد، منیش چوومه‌ ژووره‌كه‌ی ئه‌ودیو به‌تانییه‌كه‌م به‌سه‌رمدادا و تێر گریام، هه‌تا یه‌ك هه‌فته‌ خۆم نەخۆش خست، و ماڵ و مناڵ له‌ گۆشتی گیسكه‌ دزراوه‌كه‌یان خوارد و منیش ده‌مم لێنه‌دا و تا ئێستاش ئه‌و دزییه‌ كه‌س پێی نه‌زانیوه‌و و ماڵ و مناڵیشم نازانن باوكیان گۆشتی گیسک(بزن)ێكی دزراوی بۆ هێنابوونه‌وه‌):.

منیش وتم کاکە وەرە با لەو خەمە ڕزگارت بکەم، ئه‌گه‌ر ڕازی ئه‌بیت وه‌ره‌ با بچین بۆ نزیك‌ لادێكه‌ی دراوسێتان له‌ دووره‌وه‌ ئه‌و ماڵه‌م نیشان بده‌، من خۆم ئەچم ئه‌ڵێم كاكه‌ ساڵی گرانییه‌كه‌ كه‌سێك گیسكێكی ئێوه‌ی بردووه‌ چه‌ند پاره‌تان ده‌وێ و گیسك بایی چه‌نده‌ پاره‌كه‌تان ئه‌ده‌مێ به‌س گه‌ردنی ئازاد بكه‌ن، ئه‌ویش وتی نانا، به‌خوا ئه‌وان له‌ عه‌شیره‌تی ....ین، به‌خوا ئه‌مان كوژن. منیش وتم ده‌ی خوا به‌خشنده‌یه‌ و تۆش دیاره‌ له‌ دڵی خۆتدا په‌شیمانیت ئیشه‌ڵڵا خوا لێت خۆش ده‌بێت.

ڕۆژان هات و ڕۆیی ئێستا ئه‌و پیاوه‌ كه‌سایه‌تییه‌كی دیاری ناوچه‌كه‌یانه‌ و له‌وانه‌شه‌ ئه‌و نووسینه‌ ببینێت، من ناوی ئه‌و به‌ڕێزه‌ و لادێكه‌ی ناڵێم، چونكه‌ ئه‌وه‌ ئه‌مانه‌تێكه‌ تایبه‌ته‌ به‌ كه‌سایه‌تی مرۆڤێكه‌وه‌، هه‌رچه‌نده‌ دزی ڕێگه‌ چاره‌ نییه‌

،،

به‌ڵام له‌ كاتی گرانی و برسێتی و ناچاریدا، ته‌نانه‌ت لەگەڵ ئەوەی حوكمی ئیسلام سزای دزی زۆر توند كردووه‌ و ده‌ست بڕینه‌وه‌یه‌، به‌ڵام بۆ نمونه‌ له‌كاتی گرانییه‌كه‌ی سه‌رده‌می عومه‌ری كوڕی خه‌تابدا دزه‌كان ئەوانەی بۆ نانی مناڵەکانیان دزییان دەکرد سزا نه‌ده‌دران.

له‌ كوردستاندا نمونه‌ی ئه‌و پیاوه‌ دزه‌ هه‌یه‌، كه‌ چیرۆكه‌كه‌ی، دزه‌كه‌مان لا خۆشه‌ویست ده‌كات، به‌ڵام له‌به‌رامبه‌ریشدا، هه‌زاران دز و بندیوار هه‌ن كه‌ به‌شی خۆیان به‌زیاده‌وه‌ وه‌رده‌گرن و به‌شی دەیان هەزار خێزانی ئه‌م نیشتیمانه‌ش ده‌دزن، کۆشکەکانیان بە پاسەوانی ملپانی دابەستە دەورەدراوە، قافڵەی سەیارە جام ڕەشەکانیان نابڕێتەوە کە هەمووی بە پارەی دزی پەیدایان کردووە، به‌ڵام بۆ ساتێكیش دڵیان وه‌ك دڵی ئه‌م پیاوه‌ جوانه‌ نییه‌ و خۆیان به‌ دز بزانن.

ئەوەتا ئەم جەژنە دەیان هەزار خێزان بێ موچەکراون و مافی کاروماندووبوونی دەوامی خەڵک بردراوە بۆ ماڵە بەرپرسەکان و لە بانقەکانیشدا نین، کەچی بۆ ئێوارەی جەژن، بەرپرسی ملپانی دز یەک لە دوای یەک لە ژێر نووس و سەرنووسی هەواڵەکانی تەلەفزیۆن پەیامی پیرۆزبایی جەژن بۆ خەڵکی دەنێرن و هیوای ئەوەیان بۆ ئەخوازن هەموو رۆژێکیان جەژن بێت، جەژنێک چ جەژن، وەک جەژنی ماڵە بەرپرس نا، کە هەموو رۆژێکیان جەژنە، بەڵکو جەژنی مەنجەڵ و کەندوو و گیرفانی بەتاڵ.