کۆنگرەی نێودەوڵەتی ئاستانە و دەرئەنجامەکانی

2022-11-27

شوان جاف
 

وڵاتانی گەرەنتیکاری پڕۆسەی ئاستانە، پابەندبوونی پتەوی خۆیان بە سەروەری و سەربەخۆیی و یەکگرتوویی سووریا و ڕەتکردنەوەی پلانە جوداخوازییەکانیان بە ئامانجی تێکدانی سەروەری و یەکپارچەیی خاکی سووریا دووپات کردەوە، جەختیان لەسەر پێویستی بەردەوامبوون لە بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر و هەڵگرتنی ڕێوشوێنە ئابوورییە زۆرەملێکانی یەکلایەنە کرد.

لە بەیاننامەی وڵاتانی گەرەنتیکەر (ڕووسیا، ئێران و تورکیا) لە کۆتایی نۆزدەهەمین کۆبوونەوەی نێودەوڵەتی سەبارەت بە سوریا بە شێوەی ئاستانە کە ٢٢و٢٣ ئەم مانگە لە پایتەختی کازاخستان بەڕێوەچوو، تێیدا ئاماژە بەوە کراوە کە ئەوان پابەندبوونی پتەوی خۆیان بە سەروەری و سەربەخۆیی سوریا نوێ دەکەنەوە، هەروەها سەبارەت بە بنەماکانی میساقی نەتەوە یەکگرتووەکان، و پێویستی ڕێزگرتن و پابەندبوون بەو بنەمایانە لەسەر ئاستی جیهانی، و ئیرادە بۆ بەردەوامبوون لە کارکردن بۆ بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر بە هەموو فۆرم و دەرکەوتەکانییەوە، وەستانەوە دژی پلانە جوداخوازییەکان کە ئامانجیان تێکدانی سەروەری و خاکی سوریایە یەکپارچەیی، و هەڕەشەکردن لە ئاسایشی وڵاتانی دراوسێ.

لە ڕاگەیەندراوەکەدا ئیدانەی زیادبوونی تەشەنەکردن و هێرشی ڕێکخراوە تیرۆریستییەکان و گروپەکانی سەر بەوان بە ناوی جیاواز لە چەند ناوچەیەکی سوریا کراوە، لەوانە ئەو هێرشانەی کە دامەزراوە مەدەنییەکانی کردۆتە ئامانج، و بووە هۆی لەدەستدانی گیانی بێتاوانەکان.

بەگوێرەی بەیاننامەکە:
١- وڵاتانی گەرەنتیکار بە وردی پێداچوونەوەیان بە دۆخی ناوچەی کەمکردنەوەی ئیدلب کردووە و جەختیان لەسەر پێویستی جێبەجێکردنی تەواوی ڕێککەوتننامەکانی پەیوەست بەو ڕێککەوتنانە کردووەتەوە، هەروەها مامەڵەیان لەگەڵ دۆخی باکوری ڕۆژهەڵاتی سوریا کردووە، هەروەها جەختیان لەوە کردووەتەوە کە ئاسایشی هەمیشەیی و سەقامگیری لەم ناوچەیەدا تەنها لەسەر بنەمای پاراستنی سەروەری و یەکپارچەیی سوریا بەدەست دێت.

٢- ئیدانەی کردەی ئەو وڵاتانەی کرد کە پشتیوانی لە قەوارە تیرۆریستییەکان دەکەن، لەوانەش "دەستپێشخەرییە خۆبەڕێوەبەرییە" نایاساییەکان لە باکووری ڕۆژهەڵاتی سووریا و ڕەتکردنەوەی هەموو هەوڵەکانی بۆ دروستکردنی ڕاستی نوێ لەسەر زەوی بە بیانووی بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر، هەروەها ڕەتکردنەوەی دزینی نەوتی سوریا کە داهاتەکەی بگەڕێتەوە بۆ گەلی سوریا.

٣- وڵاتانی گەرەنتیکار ئیرادەی خۆیان بۆ وەستانەوە لە دژی ئەجێندا جوداخوازیەکان لە ناوچەی جزیرە نوێکردەوە کە ئامانجیان تێکدانی یەکڕیزی سوریا و هەڕەشەکردنە بۆ سەر ئاسایشی وڵاتانی دراوسێ، نیگەرانی قووڵی خۆیان لەو بارەوە دەربڕی سەبارەت بە زیادبوونی دوژمنایەتییەکانی گروپە جوداخوازەکان لە دژی خەڵکی مەدەنی، لەوانەش سەرکوتکردنی خۆپیشاندانەکان، ناچارکردنی سەربازی و پراکتیزەکردنی جیاکاری.لە بواری پەروەردەدا.

٤- لە بەیاننامەکەدا ئیدانەی هێرشە دووبارەکانی ئیسرائیل بۆ سەر خاکی سوریا، لەوانەش بۆ سەر ژێرخانی مەدەنی، کە پێشێلکردنی یاسا نێودەوڵەتییەکان، یاسای مرۆیی نێودەوڵەتی، سەروەری سوریا و یەکپارچەیی خاکی سوریا، ناسەقامگیرکردن و توندکردنەوەی گرژییەکانی ناوچەکە، شەرمەزار کرا، هەروەها جەختی لەسەر پێویستی پابەندبوون بەوەوە کردەوە لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی بڕیارە یاساییە دانپێدانراوەکان هیچ کاریگەرییەکی یاسایی نییە.

٥- وڵاتانی گەرەنتیکار دووپاتیان کردەوە کە هیچ چارەسەرێکی سەربازی بۆ قەیرانی سوریا نییە و پێویستی پابەندبوون بە پێشخستنی ئەو پرۆسەیە سیاسییەی کە لەلایەن سوریاییەکانەوە سەرکردایەتی و خاوەندارێتی دەکرێت و لەلایەن نەتەوە یەکگرتووەکانەوە کارئاسانی بۆ دەکرێت، بەپێی بڕیارنامەی ٢٢٥٤ی ئەنجومەنی ئاسایش، بە ئاماژەدان بەگرنگی ڕۆڵی لێژنەی گفتوگۆی دەستووری لە ئەنجامی بەشداریی گرنگی وڵاتانی گەرەنتیکار لە پرۆسەی ئاستانەدا.وە بۆ بەهێزکردنی بڕیارەکانی کۆنفرانسی وتووێژی نیشتمانی سوریا.

٦- وڵاتانی گەرەنتیکار داوایان کرد خولی نۆیەمی لیژنەکە بۆ گفتوگۆکردن لەسەر دەستوور بە زووترین کات بە ڕێبازێکی بنیاتنەر، و بەبێ هیچ ئاستەنگێک یان دەستوەردانێکی دەرەکی و خشتەی کاتی سەپێنراو لە دەرەوە، دووپاتکردنەوەی پشتیوانی خۆیان بۆ کاری لیژنەکە لە ڕێگەی کارلێکی بەردەوامەوە لەگەڵ لایەنە سوریاییەکان و نێردەی تایبەتی سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان لە سوریا، گەیر پێدەرسن.وەک ئاسانکارێک بە مەبەستی دڵنیابوون لە کارە بەردەوامەکانی.

٧- دەوڵەتانی گەرەنتیکار لە بەیاننامەکەیاندا نیگەرانی قووڵی خۆیان لە دۆخی مرۆیی سوریا و ڕەتکردنەوەی ڕێوشوێنە ئابوورییە زۆرەملێیە تاکلایەنەکان دەربڕی کە پێچەوانەی یاسا نێودەوڵەتییەکان، یاسای مرۆیی نێودەوڵەتی و میساقی نەتەوە یەکگرتووەکانن، لەوانەش هەر ڕێوشوێنێکی جیاکاری لە ڕێگەی لێخۆشبوونێکەوە کە بە هەندێک کەس دەدرێن ناوچەکان لە خزمەت ئەجێندای جوداخوازیدا کە زیان بە یەکێتی سوریا دەگەیەنن.

٨- وڵاتانی گەرەنتیکار جەختیان لەسەر پێویستی لابردنی ئاستەنگەکان و زیادکردنی هاوکارییە مرۆییەکان بۆ هەموو سوورییەکان لە سەرتاسەری وڵات بەبێ جیاوازی و بەسیاسیکردن و مەرجی پێشوەختە کردەوە، داوایان لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و نەتەوە یەکگرتووەکان و دەزگا مرۆییەکانی کرد کە هاوکارییەکانیان بۆ سوریا بە پاڵپشتیکردنی پڕۆژەکانی چاکبوونەوەی پێشوەختە بەرزبکەنەوە ، لەوانەش بنیاتنانەوەی ژێرخانی سەرەتایی (ئاو و کارەبا).پاک و تەندروستی، تەندروستی، پەروەردە، قوتابخانە و نەخۆشخانەکان، هەروەها کاری مرۆیی پەیوەست بە لابردنی مین، بەگوێرەی یاسای مرۆیی نێودەوڵەتی، بە شێوەیەک کە بەشداربێت لە باشترکردنی دۆخی مرۆیی لە سوریا و پێشکەوتن لە پرۆسەی چارەسەری سیاسیدا.

٩- لە بەیاننامەی دەوڵەتانی کەفیلدا ئاماژەی بە پێویستی ئاسانکاری بۆ گەڕانەوەی سەلامەت و شکۆمەندانە و خۆبەخشانەی پەنابەران و ئاوارەکانی سوریا بۆ شار و شارۆچکە و گوندەکانیان بە پابەندبوون بە یاسا مرۆییە نێودەوڵەتییەکان و پابەندبوونی کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بۆ دابینکردنی پێداویستییە پێویستەکان بۆیان هاوکاری، دەربڕینی ئامادەیی دەوڵەتانی کەفیل بۆ بەردەوامبوون لە کارلێککردن لەگەڵ هەموو لایەنە پەیوەندیدارەکان، لەوانەش نووسینگەی کۆمیساریای باڵای نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کاروباری مرۆیی.

١١- وڵاتانی گەرەنتیکار بڕیاریاندا بیستەمین کۆبوونەوەی نێودەوڵەتی بە شێوەی ئاستانە سەبارەت بە سوریا لە نیوەی یەکەمی ساڵی داهاتوودا بەڕێوەبچێت و ئاماژەیان بەو بڕیارە کرد کە لە بەیاننامەی هاوبەشی لوتکەی سێ قۆڵی سەرۆکی وڵاتانی گەرەنتیدەر لە تاران لە ١٩ی تەمموزدا هاتووە بۆ ئەنجامدانی لوتکەی داهاتوو لە ڕووسیا.

شایانى باسە، وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی کازاخستان، ئایبک سەمادیارۆڤ، ڕایگەیاند: ئەلێکساندەر لاڤرێنتیڤ، نێردەی ڕووسیا بۆ کاروباری سوریا، سەرۆکایەتی شاندی ڕووسیا بۆ دانوستانەکانی ئاستانە سەبارەت بە سوریا دەکات.

ئاماژەی بەوەشکرد، سەلجوک ئۆنال بەرپرسی کاروباری سوریا لە وەزارەتی دەرەوەی تورکیا نوێنەرایەتی ئەنقەرە لە دانوستانەکاندا دەکات و شاندی ئێرانیش بە نوێنەرایەتی عەلی ئەسغەر حەجی یاریدەدەری وەزیری دەرەوە بۆ کاروباری سیاسی، ئەیمەن، جێگری وەزیری دەرەوەی سوریا دەبێت سۆسان بە نوێنەرایەتی دیمەشق، و ئەحمەد تۆما بە نوێنەرایەتی ئۆپۆزسیۆنی سوریا.
ژمارەیەک شاند بە نوێنەرایەتی نەتەوە یەکگرتووەکان، ئوردن، لوبنان و عێراق بەشداریی دانوستانەکان دەکەن، کە لە ڕۆژانی ٢٢-٢٣ی ئەم مانگە لە ئاستانەی پایتەختی کازاخستان بەڕێوەچوو.
ئەمە نۆزدەهەمین کۆنفرانسی نێودەوڵەتییە سەبارەت بە قەیرانی سوریا کە بە "فۆرمۆلەی ئاستانە" ناسراوە.
شوان جاف
شرۆڤکارى سیاسى