نوێترین وتارى سەڵاحەدین دەمیرتاش لە زیندانەوە 

سەڵاحەدین دەمیرتاش

ئامادەکردنى لەتورکییەوە: شاهۆ عەبدوڵڵا


لەگەڵ نزیکبوونەوەی هەڵبژاردنەکانی ١٤ی ئایار لە تورکیا، گرژییە سیاسییەکان بەرەو هەڵکشان دەچن. گرژییەکە گەیشتووەتە ئاستێک کە چیتر شەمەندەفەرى سەرۆکی فاشیستەکان بەرگەی ناگرن و دەستی کردووە بە وەستان. چونکە ئێستا بە تەواوی ڕوونە کە تەیب ئەردۆغان سەرۆکی فاشیستەکان ناتوانێت لە هەڵبژاردنێکی ئاساییدا، واتە لە هەڵبژاردنێکی دادپەروەر و یەکساندا سەربکەوێت. لەلایەن هەموو کەسێکەوە قبوڵکراوە کە تەنانەت فێڵبازە سنووردارەکانیش ناتوانن ڕێگری لەم شتە بکەن.

چونکە ئەو ڕاستییە بە باشی دەبینێت و تێدەگات، سەرۆکی فاشیستەکان تەیب ئەردۆغان فشار و هێرشەکانی زیاتر دەکات. لەسەر ئەم بنەمایە لە چەند ڕۆژی ڕابردوودا نزیکەی ١٣٠ ڕۆژنامەنووس و هونەرمەند و سیاسەتمەدار و پارێزەری دەستبەسەر کرد. پێدەچێت دەیان کەسی تر دەستگیر بکرێن. لە قۆناغێکی پڕوپاگەندەی پێش هەڵبژاردن و هەڵبژاردندا ئاشکرایە کە سەرۆکی فاشیست نایەوێت جگە لە خۆی کەسی تر پڕوپاگەندە بکات. لەسەر ئەم بنەمایە، بە لاوازکردنی ئۆپۆزیسیۆنی دیموکراسی، هەوڵ دەدات پێش بە کۆتایی تاڵەکەی، واتە داڕمانی خۆی بگرێت.

لەگەڵ نزیکبوونەوەی ١٤ی ئایار، هێرشەکانی فاشیزمی ئاکەپە-مەهەپە زیاتر دەبن. هەرجارێک دەوڵەت باخچەلی فاشیستی سیسیلی  دەمدەکاتەوە خوێن و پیسی دەڕێژێت. تەیب ئەردۆغان، سەرۆکی فاشیستەکان هەموو پڕوپاگەندەی هەڵبژاردنەکانی دەخاتە سەر هێڵی هێرشى دژی تەڤگەری ئازادیی کورد. هەرچەندە ساڵانێکە لە قەندیلەوە بۆ ئۆسلۆ و لەوێشەوە بۆ ئیمرالی دەپاڕێتەوە، بەڵام نزیکە لە هەوڵی قەدەغەکردنی کۆبوونەوەی جەهەپە و هێزە هاوشێوەکانی لەگەڵ پەکەکە.

وەهمەکانی عەقڵیەتی فاشیستی شێتانە هەر بەوەوە کۆتایی نایەت. وەک ئەوەی تورکیا موڵکی باوکی بێت، هەرکەسێک دژایەتی تەیب ئەردۆغان بکات بە 'خائین' دەناسێنێت. دەشڵێت ئەگەر لە حکومەت بکەوێت و ئۆپۆزسیۆن بێتە سەر دەسەڵات، ئەوا دەیان هەزار کەسی کە خستبوویتە زیندانەکانەوە ئازاد دەکرێن، دەیان هەزار ڕۆشنبیر و سیاسەتمەدار کە ناچاری کردبوو بۆ دەرەوەی وڵات ڕایانکردبوو، دەگەڕێنەوە، ئەوانەی لە ناو زیندانەکاندا و ئەوانەى لە شاخەکانن دادەبەزن و دەست دەکەن بە سیاسەت لە شاردا! 
ئەو ئەوەندە قەناعەتی بەوە هەیە کە تورکیا موڵکی خۆیەتی، پێدەچێت لەبیری کردبێت کە نزیکەی هەموو ئەم کەسانە لە تورکیا لەدایک بوون و بەقەد ئەو مافەکانیان لە تورکیا هەیە. بە گوتەی ئەو، نیشتمان و دەوڵەت یەکسانن بە ڕەجەب تەیب ئەردۆغان. ئەم بیرکردنەوە هێندە درێژی ئەکاتەوە کە دەڵێت "دەتوانرێت هیچ وڵاتێک بۆ ئەوان جێبهێڵرێت؟" ئەو سیگناڵانە دەدات کە هەوڵ دەدات دەستبەرداری دەسەڵات نەبێت تەنانەت ئەگەر لە هەڵبژاردنیشدا شکستی هێنا. ئەوەی دواتر دەزانرێت؛ بیرکردنەوە لەم کۆتاییە تاڵە تەنانەت پێش ئەوەی ڕووبدات، دڵی سەرۆک فاشیست ئەردۆغان، لەکار دەکەوێت. 

کەواتە دۆخەکە چۆن دەبێت؟ لەگەڵ نزیکبوونەوەی ١٤ی ئایار لە تورکیا چی ڕوودەدات؟ دیارە هەڵبژاردنی 14ی ئایار هەڵبژاردنێکی ئاسایی نییە و هەموو شتێک بەو شێوەیە نابێت لەکاتی پڕۆسەی هەڵبژاردندا. هەروەها زۆر باسمان لە گرنگی هەڵبژاردنی ١٤ی ئایار و ماناکانی لە دەرەوەی ئاسایی کرد. لە نزیکەوە هەمووان ئەم دۆخە دەبینن و بە ڕوونی دەریدەبڕن. سەرەتا پێویستە هێزە شۆڕشگێڕ و دیموکراسیەکان زۆر باش ئەم ڕاستییە ببینن و هەرگیز لەبیری نەکەن.

یەکەم: تەنها یەک هەڵبژاردن لە ١٤ی ئایاردا نییە. ئەم هەڵبژاردنە وەک ئەڵقەیەکی زۆر گرنگ لە بەرخۆدانی دژە فاشیستی کە ساڵانێکە بەڕێوە دەچێت سەرهەڵدەدات. لەسەر ئەم بنەمایە، زەمینە بۆ ڕووخاندنی فاشیزمی ئاکەپە-مەهەپە خۆش دەکات. هەروەها بەباشی دەزانرێت کە ڕووخانی فاشیزم ڕووداوێکی ئاسایی نییە و بە مانای شۆڕشی دیموکراسی دێت. کەواتە، ئێمە تەنها لە ١٤ی ئایار هەڵبژاردن ئەنجام نادەین، هەنگاوێک دەنێین کە ئەنجامێکی بەردەوام لە خەباتی شۆڕشی دیموکراسی دژە فاشیستیدا دروست بکات کە ساڵانێکە بەردەوامە. سەرەتا پێویستە بە تەواوی ئاگاداری مانا و گرنگییەکەی بین.

دووەم: هەموو ئەمانە لە سەدەمین ساڵیادی دامەزراندنی کۆماری تورکیادا ڕوودەدەن. کەواتە سەدەی یەکەم کۆتایی دێت و سەدەی دووەم دەست پێدەکات. کەواتە ئەم سەدەی دووەم چۆن دەبێت؟ ئایا دیکتاتۆری فاشیست-ئۆلیگارشیک ڕەگ دادەکوتێت و دەمێنێتەوە، یان ئەم دیکتاتۆریەت دەڕووخێت و سیستمێکی دیموکراسی جێگەی دەگرێتەوە؟ خەباتی ساڵی ٢٠٢٣ بە هەڵبژاردنی ١٤ی ئایاریشەوە وەڵامی ئەم پرسیارە دەداتەوە. ئەمەش هۆکارێکی تری بنەڕەتییە کە هەڵبژاردنی ١٤ی ئایار گرنگ دەکات.

کەواتە چۆن لەم پرۆسەیە و هەڵبژاردن نزیک ببینەوە؟ پێش هەموو شتێک نابێ وەک ڕووداوێکی ئاسایی و هەڵبژاردنێکی ئاسایی سەیری هەڵبژاردنی ١٤ی ئایار بکەین. بە بینینی مانا و گرنگی ئێستای، پێویستە بەو پێیە هەڵوێست و ڕێبازێک بگرینەبەر. هەر لەبەر ئەم هۆکارە دەبێت بچینە سەر سندوقەکانی دەنگدان و دەنگ بدەین و هانی هەموو لایەک بدەین بۆ دەنگدان. بە بەکارهێنانی دروستی دەنگەکان نابێت ڕێگە بدەین یەک دەنگ بەفیڕۆ بدرێت، هەروەها نابێت ڕێگە بدەین هۆکاری سادە لە ڕێگەی دەنگدان بوەستن.

لە لایەکی ترەوە پێویستە ئامانجمان ئەوە بێت کە ڕەجەب تەیب ئەردۆغان شکست پێبهێنین و پارتی چەپی سەوز لە هەڵبژاردنی ١٤ی ئایاردا سەربخەین. لە کاتێکدا ئێمە دەنگ دەدەین و کاری هەڵبژاردن بەڕێوە دەبەین، پێویستە هەمیشە ئەم ئامانجە لەبەرچاو بگرین و بە هیچ شێوەیەک لێی لا نەدەین. بە گرتنەبەری ڕێبازی تاکگەرایی و گرووپگەرایی، نابێت پەرە بە ڕەفتار و هەڵوێستی پێچەوانەی گرنگی مێژوویی لەناوبردنی فاشیزمی ئاکەپە-مەهەپە لە تورکیادا پەرە پێبدەین. ئەگەر هەڵوێستی پێچەوانە وەربگرین و ناڕاستەوخۆ پشتیوانی فاشیزم بکەین، ئەوا مێژوو لێمان خۆش نابێت.

دیسانەوە نابێت هەڵوێستی چەپگەرایی منداڵی بگرینەبەر و هەڵوێستی وەک 'بایکۆت' پەرەپێبدەین. کەی شۆڕشگێڕان بایکۆتی هەڵبژاردن دەکەن؟ تەنها ئەوەیە کە ئەوان لە ڕاپەڕینێکی جەماوەریدان و هەڵبژاردن لەبەردەم ئەم ڕاپەڕینەدا قورسە.

تەنها لە قۆناغێکی وادا بایکۆتکردن ڕاستە، ئەگەر بە هەبوونی ڕاپەڕینی جەماوەری ناتوانی فاشیزم لەناو ببەیت، بەپێچەوانەوە بایکۆتکردنی هەڵبژاردن واتە چوونە دەرەوە خەباتی سیاسی. هەر لەبەر ئەم هۆکارە هەرگیز نابێت هەڵوێستى وەک بایکۆتەوە وەریگرین. جگە لەوەش پێویستە زۆرترین بەشداری لە هەڵبژاردندا بکرێت و یەک دەنگ بەفیڕۆ نەچێت.

بێگومان سەلامەتی سندوقی دەنگدانیش گرنگە لە بەرامبەر هەموو جۆرە فێڵێک. ئەم دۆخە کە ماوەیەکە باسی لێوە دەکرێت و هەوڵی پەرەپێدانی ڕێوشوێنی جۆراوجۆر دراوە، نابێت بە کەم سەیر بکرێت. جگە لەوەش بە بینینی ئەوەی کە هەر ڕۆژێک لە پێشەوە ڕۆژێکی چڕبوونەوەی خەباتە، پێویستە ئامادە بین بۆ بەرەنگاربوونەوەی هەر جۆرە هێرشێکی فاشیستی. ئەو دەستبەسەرکردن و دەستگیرکردنانەی لەم ڕۆژانەدا ئەزموون دەکرێن لەسەر ئەم بنەمایە پەرەدەسێنن و دەبنە بەشێک لەو هێرشە فاشیستیانەی کە وردە وردە زیاتر دەبن.

کەواتە، بەو مانایەیە کە تەنیا هەڵبژاردن نییە، بەڵکو بەرخۆدانێکی فرەلایەنەی دژە فاشیست، بە هەڵبژاردنیشەوە. ئەم ڕاستییە هەرگیز نابێت لەبیر بکرێت و پشتگوێ بخرێت. ئێمە لە بەرامبەر هەموو جۆرە هێرشێکی فاشیستیدا بەرخۆدانێکی شۆڕشگێڕانە و دیموکراسی فرەلایەنە بەڕێوە دەبەین. هەموو چاکە و جوانییەک لە ڕێگەی بەرخۆدانەوە بەدەست دەهێنین. ئێمە بەو بەرخۆدانەی کە بە دانی باجی قورس پەرەمان پێدا، هەموو شتێکمان بردەوە، لەمەودواش بە بەرخۆدان سەردەکەوین. بە کورتی ئێمە بە بەرەنگاربوونەوە سەردەکەوین؛ ئەم ڕاستییە هەرگیز نابێت لەبیر بکرێت.

جگە لەوەش هێرشی فاشیستی ئەمڕۆش لە شێوەی هەندێک دەستبەسەرکردن و گرتن بەردەوامە. سبەی ڕەنگە شێوازی ئەم هێرشانە بگۆڕێت و ڕەشبگیرى زیاد بکات. لە ڕاستیدا لە ١٤ی ئایار کۆتایییەکی یەکلاکەرەوە بۆ ئەو خەباتەی کە باسی لێوە دەکرێت، سەرەتایەکی نوێ دەبێت. هێشتا ڕوون نییە فاشیزمی ئاکەپە-مەهەپە دوای ئەوەی لە ١٤ی ئایاردا لە سندوقی دەنگدان شکستی هێنا، چی دەکات. بۆ ئەوەی لە دەسەڵات دەرنەچێت، بیەوێت هێرشى نوێ بکات لەلایەن ئەو باندە فاشیستانەی کە ساڵانێکە ڕاهێنانی پێکردووە و ڕێکیان خستووە. پێویستە پێشتر ئەم ئەگەرە ببینرێت و لەبەرچاو بگیرێت و بەو پێیەش ئامادەکاری بکرێت.
  
کەواتە، هەڵبژاردنی ١٤ی گوڵان دەنگێکی سادە نییە، بەڵکو خەباتێکی شۆڕشگێڕانەی دیموکراسی دژە فاشیستی زۆر گرنگە و ئەم خەباتە لە ١٤ی ئایار کۆتایی نایەت، بە پێچەوانەوە بە شێوەی نوێ بەردەوام دەبێت. بە پێی میتۆدەکانی هێرشی کاردانەوەی فاشیستی، میتۆدەکانی بەرخۆدانی شۆڕشگێڕانە – دیموکراتیک سەرهەڵدەدەن. پێویستە لە ئێستاوە خەریکی بەرخۆدانێکی دژە فاشیستی لەم شێوەیە بین و هەمیشە خۆمان بۆ بەرخۆدانی گەورەتر ئامادە بکەین. چونکە فاشیزم تەنیا بە بەرخۆدانی شۆڕشگێڕانە-دیموکراسی لەناو دەچێت. فاشیزمی ئاکەپە-مەهەپە بە بەرخۆدانێکی لەو شێوەیە لەناو دەچێت. ئێمە فاشیزمی ئاکەپە-مەهەپەمان لەرزۆک کردووە، کە بە یەکگرتوویی و بە میتۆدی داهێنەرانە بەرخۆدانی دژە فاشیستمان پەرەپێداوە و لەسەر ئەو بنەمایە تووشى داڕووخانیان دەکەین. هیچ هێرش و فشارێک، هەڕەشە و ڕەشبگیری، هۆشیارکردنەوە و بێهۆشکردن فاشیزمی ئاکەپە-مەهەپە لە داڕمان ڕزگار ناکات.

2023-05-04