بۆچی تاکو ئێستا ڕووخانی ڕژێمی سیاسی ئێران یەکێک نییە لە ئامانجەکانی ئیسرائیل و ئەمریکا؟




سەرەڕای تێپەڕبوونی پێنج رۆژ بەسەر دەستپێکردنی شەڕی راستەوخۆی نێوان ئیسرائیل و ئێران، بەڵام تاکو ئێستا ڕووخانی ڕژێمی سیاسی ئێران نەبووەتە یەکێک لە ئامانجەکانی ئیسرائیل و ئەمریکا؛  ئەوەش بە تێگەیشتنی ئێمە دەگەرێتەوە بۆ چەند هۆکارێک لەوانە:

١. نەبوونی جێگرەوە:
کێشەی سەرەکی ئەوەیە ئەگەر ڕژێمی ئێستای ئێران بڕوخێت، کێ جێگەی دەگرێتەوە؟ لەکاتێکدا:
- لە ئێراندا کۆمەڵگای مەدەنی (Civil Society) نییە.
- چینی ناوەڕاست (Middle Class) لاوازە.
- ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی بەهێز بوونی نییە.
- گروپە نەیارەکانی ئێران پەرت و بلاون و یەکگرتوو نین
لەبەر ئەوە لەئەگەری روخان یان گۆڕینی رژێمی سیاسی ئەوا رەنگە دەرئەنجامەکەی بریتبێت لە:
- ئێرانێکی پارچە پارچە کراو (وەک عێراق و سوریا...). بەو پێیەیی چەندین نەتەوەی جیاواز لە ئێراندا هەن، لە ئەگەری ڕوخان، هەر نەتەوەیەک هەولدەدات لە ناوچەیەک باڵادەستبێت و جۆرێک لە خۆ بەرێوەبردن بۆ خۆی مسۆگەر بکات. ئەمەش دەرگای دەستێوەردان بەڕووی دەولەتانی خاوەن بەرژوەندی جیاواز لە ئێراندا دەکاتەوە (بەتایبەت تورکیا و ڕوسیا)، ئەوکات بەدیهێنانی ئاسایش و جێگیری سیاسی کارێکی ئاسان نابێت. 

- یان ڕەنگە ڕوخانی رژێم ڕێگە خۆشکەر بێت بۆ دروست بوونی دیکتاتۆرێکی نوێ (وەک ميصر ٢٠١٣)
- یان لە باشترین حالەتدا ببێتە وڵاتێکی شکستخواردوو (وەک یەمەن، لیبیا، عێراق .. )

 ٢. ترسی بەرپرسیارێتی (Ownership of Risk):
کاتێک وڵاتێک حکوومەتی وڵاتێکی تر دەڕوخێنێت، یاخود سیستەمە سیاسییەکەی بەتەواوی دەگۆڕێت، ئەوا بەرپرسیار دەبێت لە هەموو ئەوەی دواتر ڕوودەدات.
- بۆنمونە لە ئەفغانستان (2001) و عێراق دوای ڕووخاندنی سەدام حوسێن(2003)، ئەمریکا ناچار بووە بۆ ماوەی زیاتر لە ٢٠ ساڵ  سەرقاڵ بێت بە کێشەکانی ئەو دوو دەولەتەوە، کەچی نە ئەفغانستان و  نە عێراق نەبوون بەو دوو دەولەتەی کە ئەمریکا ئامانجی بوو، سەرئەنجام عێراق لە ژێر هەژموونی ئێراندا مایەوە، ئەفغانستانیش تەسلیم بە تاڵیبان کرایەوە.

لەبەرئەوە ئەمریکا نایەوێت جارێکی دیکە بۆ ماوەی دەیان ساڵ بەرپرسیاری ئێرانیش وەک عێراق و ئەفغانستان هەڵبگرێت. 

 ٣. کێشەی ئاسایشی وزە:
- ئێران بەنزیکەیی 10% لە نەوتی جیهان و ١٧% لە گازی جیهانی هەیە، ئەم سامانە بۆ ئاسایشی وزەی جیهان گرنگە، ڕۆژاوا پێویستی بە ئاسایشی وزەیە. ئێرانی لاواز باشترە بۆ بازاڕی نەوت و ئاسایشی وزە، تاکو ئێرانێکی بێ نیزام و ناسەقامگیر، چونکە ڕووخان دەتوانێت نرخی نەوت بگەیەنێتە دوو ئەوەندەی ئێستا.
٤.دەستگەیشتنی گروپە توندرەوەکان بە چەک و جبەخانەکانی ئێران:
ئێران ژمارەیەکی زۆر چەک و جبەخانە و مووشەکی دورهاوێژی هەیە، کاتێک رژێم بڕوخێت، ئەم چەکانە لەوانەیە بکەونە دەستی گروپە توندڕەوەکان، چەک لە دەستی گروپە توندڕەوەکان  هەڕەشە و مەترسی دەبێت لەسەر ئاسایشی هەرێمی و نێودەولەتی.

٥. دانیشتوانی ئێران بەنزیکەیی (90 ملیۆن) کەسە، ڕووخانی رژێم لە ئێران شەپۆلێکی دیکەی پەنابەری دروستدەکات و بە ملیۆنان هاوڵاتی ئێرانی دەبنە پەنابەر. دروستبوونی شەپۆلێکی دیکەی پەنابەری دەوڵەتانی رۆژئاواو ناوچەکەش رووبەڕووی قەیرانێکی دیکەی پەنابەری دەکاتەوە، کە لەخۆ گرتنیان ئاسان نابێت. 

 - چارەسەر لاوازکردنە لە بری روخاندن:
ئەمریکا لە ڕێگەی سیاسەتی "ئەو پەڕی گوشار" ەوە، ستراتیژیەتی "کۆنترۆڵکردن بەهێواشی" واتە بە هێواشی لاوازی بکە، بەڵام لەناوی مەبە بەرامبەر بە ئێران جیبەجێ دەکات. 
ئەویش  لە ڕێگەی :
- سزای ئابووری لەسەر بانک، نەوت، تەکنەلۆژیا
-  پشتیوانی لە ناڕەزایەتی مەدەنی، بەڵام بێ هاندانی شۆڕش
- لەدواجاریشدا لە ناوبردنی توانا تەکنیکەکان و ژێرخانەکەی، بەبێ دەستبردن بۆ گۆڕینی رژێمەکەی. 

 ئەنجام:
 ئەمریکا و ئیسرائیل ئامانجیانە ئێران لاواز بێت، نەک بڕوخێت، بەڵام دەبێت بەشێوەیەک  بمێنێت کە چیتر نەتوانێت مەترسی بۆ سەر بەرژەوەندییەکانیان دروست بکات. بۆ ئەوەش دەبێت ئێران هەمیشە لە ژێر کۆنترۆڵی ئەواندا بێت. 
"وەک منداڵێک تەمبێی بکەیت، باشترە لەوەی بەیەکجاری لە ماڵەوە دەریبکەیت"