سێ جیاوازی سەرەكی هەیە... جەنگی ئەمجارەی نێوان ئیسرائیل و فەڵەستین لە جەنگەكانی پێشووتر جیاوازە

جەنگی دە ڕۆژەی ئەمجارەی نێوان فەلەستینی و ئیسرائیلیەكان، تەواو جیاوازە لە جەنگەكانی پێشووتری نێوان ئەو دوو وڵاتە، چاودێرانیش دووپاتی دەكەنەوە كە چەندین خاڵی جیاواز بەدی دەكرێت، كە لە جەنگەكانی ساڵی ڕابردوودا بەدی نەدەكراو ئاماژە بە سێ جیاوازی سەرەكی دەدەن.
یوسی میكیلبیرگ توێژەرە لە پەیمانگای چاتام هاوسی بەریتانی دەڵێت:

،،

دیارترین جیاوازی ئەوەیە كە حەماس هێرش دەكاتە سەر ئەو شارانەی ئیسرائیل كە قەرەباڵغترین شوێنن، وەك تەلئەبیب و قودس و عەسقەلان

بە وتەی سوپای ئیسرائیل، گروپە فەلەستینەكان زیاتر لە 3 هەزار و 100 موشەكیان لە كەرتی غەزەوە بەرەو ئیسرائیل تەقاندووە، كە ژمارەیەكی زۆرە.
دیپلۆماتكارانی ئەوروپی پێیان وایە، هۆكاری ئەوەی كە حەماس شارەكانی ئیسرائیل دەكاتە ئامانج بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە، كە هاوسەنگی هێز لەناو بزووتنەوەكە گۆڕاوە و دابەش بوونێكی زۆر لەناو سەركردە سیاسی و سەربازییەكانی حەماس لە غەزە ڕوویداوە، دابەش بوونەكەش لە نێوان یەحیا سەنوار و محمد زەیف فەرماندەی سەربازی لە كەرتی غەزەیە، كە سەنوار بەباشی دەزانێت لە ڕێگای سیاسی و دیپلۆماسیەوە كۆتایی بە كێشەكان بهێنرێت و ئاگر بەست ڕابگەیەنرێت.
دیپلۆماتكاران دووپاتی دەكەنەوە، كە زەیف و ئیسماعیل هەنیە، داوای ڕووبەڕووبونەوەی زیاتر لەگەڵ ئیسرائیل دەكەن.

جیاوازی دووەم، ئەوەیە كە یەكەمجارە وڵاتان ئیدانەی هێرشەكانی ئیسرائیل بۆ سەر كەرتی غەزە دەكەن، هەروەها داوای دان بەخۆدا گرتن دەكەن، بەتایبەت دوای ئەوەی كە چەند بورجێكی كەناڵەكانی ڕاگەیاندن لە كەرتی غەزە لەلایەن ئیسرائیلەوە كرانە ئامانج، وەك بورجەكانی شروق و جەلا، كە نوسینگەی دەزگا راگەیاندنەكانی وەك جەزیرە و ئاسۆشەیدتپرێس-ی تێدابوو.
بەریتانیا بە ئاشكرا ڕەخنەی لە ئیسرائیل گرت، وتەبێژی بۆریس جۆنسۆن سەرۆك وەزیرانی بەریتانیا لە بەیاننامەیەكدا ڕایگەیاند" هەست بە نیگەرانیەكی قوڵی راپۆرتێكی نەتەوە یەكگرتوەكان دەكەین، كە باس لەوە دەكات 23 خوێندنگا و 500 ماڵ، هەورەها چەندین وێستگەی پزیشكی و نوسینگەكانی ڕاگەیاندن ڕووبەڕووی خاپور كردن و زیانی گەورە بوونەوە".
دەشڵێت:" پێویستە ئیسرائیل هەموو هەوڵەكانی بخاتە گەڕ، بۆ ئەوەی قوربانی لەنێوان هاوڵاتیانی سڤیلدا نەبێت".

جیاوازی سێیەم، ئەوەیە كە توندوتیژی لە نێوان سنوری ئیسرائیل ڕوویداوە، كە گرژی و ئاڵۆزی چۆتە ناوخۆی ئیسرائیل و هاوڵاتیانی عەرەب لە شارەكانی ئیسرائیل ناڕەزایەتی دەردەبڕن، كە هەفتەی ڕابردوو، هاوڵاتیانی عەرەب چەندین خۆپیشاندانی ناڕەزاییان لەدژی حكومەتی ئیسرائیل دەربڕی، ئەم ڕووداوە لە ساڵی 1948ەوە ڕووینەداوە.
شالوم لیبنەر توێژەر لە دامەزراوەی ئەتلانتیك كاونسڵ و راوێژكاری پێشووی حەوت سەرۆك وەزیرانی ئیسرائی دەڵێت:"ئەوەی ڕوویدا جێگای نیگەرانیە".
ئەو توێژەر ئاماژەبە پێكداهەڵپڕژانەكانی شارەكانی ئیسرائیل دەكات، كە شارەكانی ئەللەد و یافا و عەكای گرتۆتەوە، دەڵێت:" ئەم پێكداهەڵپڕژانە هەرەشە لە پێكەوە ژیانی نێوان ئاینە جیاوازەكانی ئیسرائیل دەكات".

،،

كەسانی دیكەش پێیان وایە، ئەو گرژییەی لە شارەكانی ئیسرائیل ڕوودەدات، لێكەوتەكانی بۆ ماوەی زۆر دەمێنێتەوە، كە كاریگەری لەسەر داهاتووی دەوڵەتی ئیسرائیل دەبێت.

ئارون دیڤید میللەر، توێژەر لە پەیمانگای كارنیگی بۆ ئاشتی نێودەوڵەتی، كە نوسینگەكەی لە واشنتنە و توێژینەوە لە سیاسەتی گشتیدا دەكات، دەڵێت:" ئەو كارە زۆر ترسناكە".
ئاماژە بەوەش دەكات كە" ئەو كارە لە كۆنترۆڵی حكومەتی ئیسرائیل دەرچووە، ئەوەش جێگای نیگەرانیانە".
بۆ یەكەمجار توندوتیژی لە نێوان 1.9 ملیۆن هاوڵاتی عەرەبی لە ئیسرائیل لە ئۆكتۆبەری ساڵی 2000 ڕوویدا، كە ئەو كات ئارێل شارۆن سەرۆك وەزیران بوو، كە لە نزیك مزگەوتی ئەقسا دەستی پێكرد و بەرەو چیای هەیكەل رۆیشت، كە پیرۆزترین شوێنی جووەكانە و دووپاتیان كردەوە كە " خاوەندارێتیەكەی بۆ جووەكان" دەگەڕێتەوە، بەڵام توندوتیژییەكان لە قودس تێپەڕی نەكرد و بەرەو شارەكانی دیكەی ئیسرائیل پەلی نەهاویشت.