وانەیەک لە کشانەوەی ئەمەریکاوە لە ئەفغانستان

هێزەكانی ئەمریكاو هاوپەیمانێتی ئەتڵەسی لە بنكەی باگرامی ئاسمانی لە ئەفغانستان كشانەوە،كە گەورەترین بنكەی ئاسمانیە و دواین پێگەی هێزەكانیان بوو، بەمەش كشانەوەی تەواوەتی لە ئەفغانستان دەستی پێكرد،كە ئەم كشانەوەیە بووە هۆی دابەزینی مەعنەویانی سوپا و هاوڵاتیانی ئەفغانی ،لەبەرامبەریشدا چەكدارانی بزوتنەوەی تاڵیبان لەماوەیەكی كەمدا پێنج شاری ئەو وڵاتەیان گرتەوە.

ئەمە یەكەم ڕووداوی كشانەوەی ئەمریكا نیە، بەڵكو پێشتریش سوپای ئەمریكا لە رۆژئاوای كوردستان بەبڕیارێكی بەپەلەی دۆناڵد ترامپ سەرۆكی پێشووی ئەمریكا كشانەوە،بەمەش گڵۆپی سەوز بۆ سوپای توركیا و گروپە تیرۆرسیتەكانی سوریا هەڵكرا، كە پەلاماری ڕۆژئاوا بدەن، كە بە كارەسات بۆ ئیدارەی خۆسەر و خەڵكی رۆژئاوا كۆتایی هات.

ئامانج لە باس كردنی ئەم دوو نموونەیە، بۆ ئەوە نیە كە شی كردنەوە بۆ هەردوو ڕووداوەكە بكەین، بەڵكو بۆ ئەوەیە بڵێین ،دەكرێت هێزەكانی ئەمریكا لە هەر سات و وەختێكدا بێت، عێراق و هەرێمی كوردستان بەجێبهێڵن، بەتایبەت كە كشانەوەی لە ئەفغانستان بەهۆی فشار و هێرشەكانی بزووتنەوەی تاڵیبانەوە بوو، لەعیراقیش هەمان هۆكار بوونی هەیە، لەلایەك فشار هەیە، كە هێزە شیعیەكان لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق بڕیاری دەركردنی هێزە بیانیەكان (ئەمریكا)یان دەكردووە، لەلایەكی دیكەشەوە لە ڕێگای میلیشیاكانەوە، هێزەكانی ئەمریكا لە بەغدا و هەولێر دەكرێنە ئامانج، كەواتە دەكرێت هەمان سیناریۆی ئەفغانستان لە عیراق و هەرێمیش دووبارە ببێتەوە.
هەرچەندە كشانەوەی ئەمریكا لە كوردستان، ئەگەرێكی دوور بێت و ڕوودانی ئەستەم بێت، بەڵام ناكرێت بیر لەو ئەگەرە نەكەینەوە و كورد وەتەنی " پشتێنی لێبكەینەوە"

دۆخی ناوخۆ:

بۆ بەهێز بوونی وڵاتی لە دەرەوە، پێویستە لە ناوخۆوە دەست پێبكرێت، چونكە دۆخی ناوخۆی وڵات هاوكار دەبێت، بۆ ئەوەی لە دەرەوەش وڵاتێكی بەهێز و حساب بۆ كراو هەبێت، وەك دەبینین دۆخی ناوخۆی ئێستای هەرێم لە چەندین قەیرانی قوڵی سیاسی و پێكەوە نەگونجان و ململانێی سەپاندنی هەژموندا هەیە، كە بۆتە هۆی ئەوەی دۆخێكی ناتەبا بێتە كایە و هێزە سیاسیەكان،چەندین قەیرانی سیاسی لە نێوانیاندا سەرهەڵبدات،كە بۆتە هۆی دروستبوونی قەیرانی بێ متمانەیی و خراپ بەڕێوەبردن و دەستوەردان لەكاروباری ناوخۆ لەلایەن هێزە هەرێمیەكانەوە، بێگومان لەم دۆخەدا هەرێم بەرگەی هیچ قەیران و كشانەوەیەكی هێزەكانی ئەمریكا ناگرێت،بۆیە گرنگە دۆخی ناوخۆ چاك بكرێت، لەڕووی ڕێزگرتن لە هەموو پارتەكان و گوێ گرتن لە پێشنیار و گلەییەكان، هەروەها بە پێشكەش كردنی خزمەتگوزاری و ڕووبەڕوو بونەوەی گەندەڵی و چاكسازی ڕاستەقینە، هاوڵاتیانی هەرێم لەگەڵ دەسەڵات ئاشت بكرێنەوە، چونكە تەنها هاوڵاتیانی هەرێمن دەتوانن هەرێم بەهێزی بهێڵننەوە، بەڵام لەم نەمانی ئینتیمای نیشتیمانیەدا،چ گرەنتیەك هەیە، هاوڵاتیانی هەرێم بەهەمان گڕوتینی شۆڕشگێڕییەی پێشوو، بەرگری لە هەرێم بكەن.

دۆخی دەرەوە:

پێویستەهەرێمی كوردستان لە پەیوەندییەكانی دەرەوەیدا،پەیوەندییەكی هاوسەنگ لەسەر بنەمای بەرژەوەندی گشتی هەرێم نەك حزبی لەگەڵ وڵاتانی هەرێمی و نێودەوڵەتی دابمەزرێنێت، ڕاستە ئەمریكا لە ساڵی (1991)وە، هاوپەیمانی كوردە و لەچەندین دۆخی نەخوازراودا پاڵپشتی كردووە، بەڵام ناكرێت هەموو هێلكەكان بكرێتە سەبەتەی ئەمریكاوە،بۆیە گرنگە لەگەڵ وڵاتانی دەرەوە بە تایبەت دراوسێكان پەیوەندییەكی پتەو هەبێت، بۆ ئەوەی لە ئەگەری كشانەوەی هێزەكانی ئەمریكا دۆخی هەرێم تێكنەدەن.
لەگەڵ ئەمەشدا گرنگە بابەتەكە تێكەڵاو نەكرێت و هەر وڵاتە بەپێی تایبەتمەندی و مێژووی كاركردنی و هاوسۆزی بۆ خەڵكی هەرێم قەبارەی خۆی پێبدرێت،بۆ ئەوەی دۆستەكانی ڕابردوو لە بیر نەكرێن، چونكە بێگومان هەر دۆستەكانی ڕابردوون هاوكارو پاڵپشتیش دەبن لە داهاتوودا،بەڵام ئەوەی ئێستا زۆرترین قازانج بە لایەنی توركیا و ڕوسیا لە فرۆشتنی نەوت دەدرێت،ئەمە كارێكی هەڵەیە،چونكە ئەم دوو وڵاتە لەلایەك بەدرێژایی مێژوو هاوسۆزی كورد نەبوون، لەلایەكی دیكەشەوە نەیاری ئەمریكان،بەمەش هەم ئەمریكا نیگەران و توڕە دەكەین و هەمیش جێگای متمانە نین، بۆیە لە دروستبوونی هەر قەیرانێكدا هەرێم لەم كاتەدا بە تەنیا دەمێنێتەوە،كەواتە پێویستە بزانین چ وڵاتێك دەكەینە دۆست و زۆرترین بەرژەوەندی پێدەدەین،لەگەڵ ئەمەشدا گرنگە سیاسەتی دەرگا كراوەیی پەیڕەو بكرێت و زۆرترین دۆست كۆبكرێتەوە.

ئابوری:

بەهێزی ئابوری، واتای بەهێزی مانەوەی وڵات، هیچ وڵاتێك ناتوانێت لە سایەی ئابورییەكی خراپدا بەهێز بێت، چونكە ئابوری شادەماری مانەوەی وڵاتە، بەڵام وەك دەبینین لە دۆخی ئابوری هەرێم لە خراپترین دۆخیدایە، سەرباری ئەوەی خاوەن داهاتێكی زۆری سروشتیە و داهاتی ناوخۆش زۆر زیادی كردووە ،

ئاسایش و ئەمنیەت:

بەهۆكارێكی دیكەی بەهێزی و مانەوەی وڵات دادەنرێن، چونكە بەبێ ئەمنیەت نە وەبەرهێنان دەكرێت و نە ئابوری پێشدەكەوێت و نە هاوڵاتیانیش دەتوانن بە ئاسودەیی بژین، ئەمە جگە لەوەی بوارەكانی دیكەی وەك سیاسەت و پەیوەندی و خوێندن و پێشكەش كردنی خزمەتگوزاری بەبێ ئەمنیەت فەراهەم نابن، بۆیە گرنگە لایەنی ئەمنی هەرێم پتەو بكرێت، بۆ ئەوەی ئەو هۆكارانەی كە لەسەرەوە ئاماژەمان پێكرد، بتوانرێت جێبەجێ بكرێن.
ئەمانەی كە ئاماژەمان پێكردن، كۆمەڵێك كاری گرنگ و پێویست بوون، بۆ خۆ ئامادەكردن بۆ ئەگەری دەستبەرداربوونی هاوپەیمانان لە هەرێم، یان بۆ بەرگە گرتن لە هەر قەیرانێكی سیاسی و ئابوری و ئەمنی كە ڕووبەڕوی كوردستان دەبێتەوە، چونكە سیاسی لێهاتووی خەمخۆر و ڕاستگۆ، خۆی بۆ هەموو ئەگەرێك ئامادە دەكات، بەبێ ئەوەی گوێ بەوە بدات، ئەگەرە ڕوودەدات یاخود نا.