کوردی
عربي
English
سیاسی
ئابووری
توێژینەوە
کولتور
فۆتۆستۆری
مەڵتی میدیا
بەرنامەکان
پۆدکاست
بیرووڕا
English
عربي
وتار
ململانێی هیندستان و پاکستان لەسێبەری چین و ئەمەریکا
بەهروز حاجی
2025-05-10
ئەوەی لە نێوان هیندستان و پاکستاندا دەگوزەرێت تەنها هەڵکشانی سنوورەکان نییە شەڕێکی بە وەکالەتی چین و ئەمریکایە!
هیندستان ئەمریکای لە پشتەوەیە، لە ڕووی سەربازی و هەواڵگرییەوە پشتگیری لێدەکات. ئەوەی لە جیۆپۆلەتیک تێبگات پەنجەمۆری سی ئای ئەی دەبینێت.
لە لایەکی ترەوە پاکستان بە شێوەیەکی هەڕەمەکی وەڵام ناداتەوە،چین لەپشتییەوە وەستاوە ، وەک ئامرازێکی فشار بەکاری دەهێنێت لە شەڕە درێژخایەنەکەی لەگەڵ واشنتۆن.
ئەمەش واتە ئێمە لەبەردەم زەمینەیەکی نوێی تاقیکردنەوەداین لە نێوان دوو زلهێزدا، هەردووکیشیان چەکی ئەتۆمییان هەیە!
هەر بۆیە ئەمجارە جیاوازە لە هەموو کاتەکانی تر چونکە جەمسەرە نێودەوڵەتییەکان چڕتر نمایشی خۆیان لەڕێی وەکالەتەکانیانەوە دەکەن.
کاتێکیش وەها خۆیاننیشان دەدەن کە زمانی دیپلۆماسی بەکاردەهێنن و لەبەردەم کامێراکاندا باسی ئاشتی دەکەن،بەڵام لەواقیعدا، وجودێکی تریان هەیەو شەڕی بەرژەوەندییەکانیان بەو دوو چەکە قورسە دەکەن.
چین و ئەمریکا وەک لایەنی ناڕاستەوخۆ لە شەڕەکەدا دەردەکەون.
بەڵام بوونی ئەوان لە پاشخاندا ئاڕاستەی ناکۆکییەکە دەکات و هەندێکجاریش دەیسازێنن.
کاریگەریان لەسەر ئەگەرەکانی هێوربوونەوە یان تەقینەوە هەیە، بەهۆی تێکەڵبوونی بەرژەوەندی و هاوپەیمانیەکانیان لە ناوچەکەدا.
چین لەپێشتر و بەئێستاشەوە لەگەڵ پاکستان وەستاوە، کە ئەویش بەچەند هۆکاری ستراتیژی و جیاواز، لەوانە:
هیندستان بەهێزترین ڕکابەری ئابوورییە لە ناوچەکە ،
بۆیە ئەمریکا هیندستان بەکاردەهێنێت بۆ کۆنتڕۆڵکردنی کاریگەرییە ئابوری و جوڵە سیاسیەکانیشی.
هۆکارە ئابوورییە زەقەکەشی ، وەک پڕۆژەی ڕێڕەوی ئابووری چین-پاکستان (CPEC)،
کە بەناو خاکی کێشە لەسەری کشمیردا تێدەپەڕێت، نوێنەرایەتی ملیارەها دۆلاری وەبەرهێنان دەکات کە گەرەنتی دەستڕاگەیشتن بە چین بە زەریای هیندی دەکات.
هەر بۆیە چین پێی وایە سەقامگیری لە کشمیر دەبێت لە پاکستانەوە بێت نەک لە هەژموونی هیندستانەوە.
چین چەندین جار ڤیتۆی خۆی لە ئەنجوومەنی ئاسایش لە دژی ئەو بڕیارانەی کە ڕەخنە لە پاکستان دەگرێت بەکار هێناوە.
چین ناڕەزایی دەربڕی بەرامبەر بە بڕیارەکەی هیندستان بۆ هەڵوەشاندنەوەی پێگەی تایبەتی کشمیر لە ساڵی ٢٠١٩ دا.
جگە لەوەش چین ناکۆکی ڕاستەوخۆی سنووری لەگەڵ هیندستان هەیە.
چین بە کردەوە هەرگیز لە ڕووی سەربازییەوە دەستوەردانی لە ململانێی کشمیردا نەکردووە.
بەڵام ئەم پرسە وەک کارتی فشار لەسەر هیندستان لە کاتی قەیرانەکاندا بەکاردەهێنێت.
ئەمەش لە زیاتر لە بۆنەیەکدا دیار بووە، وەک کاتێک بەرەیەکی سنووری نوێ لەگەڵ هیندستان لە لاداخ کرایەوە دوای پەرەسەندنی کشمیر، کە لەو کاتەدا وەک هۆشدارییەکی پەردەپۆشکراو بۆ هیندستان لێکدرایەوە.
سەبارەت بە ئەمریکاش ئێستا لە جاران لە هیندستان نزیکترە.
ئەم پەیوەندییە بەهۆی بەرزبوونەوەی نفوزی چینەوە بەهێزتر بووە.
هیندستان وەک بەشێکی سەرەکی ستراتیژی ئەمریکا بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی پەکین لە ناوچەکەو و زەریای هێمن ماوەتەوە.
بە تایبەتی لەناو هاوپەیمانی کواد کە ژاپۆن و ئوسترالیاش دەگرێتەوە.
ئەمریکا ڕێککەوتنی بەرگری و تەکنەلۆژیای لەگەڵ هیندستان دا هەیە
وە پشتگیری لە هەڵوێستی خۆی دەکات لە ڕووبەڕوو بوونەوەی گروپە چەکدارەکان لە کشمیر.
بەڵام سەرەڕای هاوبەشی بەهێزی لەگەڵ هیندستان، ئەمریکا دەرگا لەسەر پاکستان دانەخستووە بەو پێیەی هێشتا کەناڵە ئەمنی و هەواڵگرییەکانی لەگەڵ ئەو وڵاتەدا دەپارێزێت و ڕۆڵی "بەڕێوەبەری قەیران" دەبینێت کاتێک گرژییەکان دەگەنە لێواری شەڕ.
ئەگەر سەیرێکی مێژووی نزیکی پەیوەندی نێوان ئەمریکاو پاکستان بکەین، بۆنمونە لە سەردەمی قەیرانی کارگیل لە ساڵی ١٩٩٩(کەشەڕێکی سەربازی بوو لەنێوان هیندستان و پاکستان،لەهەرێمی کشمیر) کاتێک کلینتۆن سەرۆکی ئەوکاتی ئەمریکا فشاری خستە سەر پاکستان بۆ کشانەوە، هەروەها دوای هێرشی پولواما لە ساڵی ٢٠١٩، کاتێک واشنتۆن وەک پەیوەندییەکی ناڕاستەوخۆ بۆ کۆنتڕۆڵکردنی گرژییە ئەتۆمییەکانی نێوان هەردوولا کاری کرد.
.
لە کۆتاییدا دەڵێین نە ئەمریکا و نە چین ناچنە ناو شەڕێکی ڕاستەوخۆ لەسەر کشمیر، بەڵکو هەر لایەنێک هەوڵدەدات ململانێکان بە ئاراستەیەکدا ببات کە خزمەت بە بەرژەوەندییەکانی بکات.
بەڵام ململانێی هیندستان و پاکستان چیتر تەنیا ناکۆکییەکی ناوچەیی نییە، بەڵکو گۆڕەپانی کارلێکی نێوان دوو زلهێزی جیهانییە کە هەوڵی دیاریکردنی هاوسەنگی هێز لە ئاسیا دەدەن.
لەگەڵ هەر پەرەسەندنێکی نوێدا، شوێن پەنجەی واشنتۆن و پەکین، بەڕوونی لەناوچەکەدا دەردەکەون.
زیاتر بخوێنەرەوە
هەردی شەفیق
ئەو ڕۆژە خەڵەتێنراین
توانا عوسمان
داوا لە سەرکردایەتی سیاسی دەکەم بێ قەیدوشەرت بەهەموو مەرجێکی بەغدا ڕازیبن بەڵام دوو دەرس وەربگرن
شاهۆ سەعید
ئایا کاتی پێکدادانی نێوان حیزب و خێڵە؟
محمد خۆشناو
مولحیدی ئایینی ، مولحیدی نیشتیمانی !!
پێشڕەو محەمەد
شاگەشکەبوون بە خێڵ پاڵنەرە خێڵگەرییەکانی شادیی خەڵک بۆ جەنگی خێڵ
رێبوار حەمەلاو ئەحمەد
قوربانیانی بەپاڵەوانکردنی مەسرور بارزانی!
هیوا ئهحمهد
ڕۆڵی دیپلۆماسییەتی نێچرڤان بارزانی لە پاراستنی كوردستان دا
د. ڕێبین ئەحمەد ڕەشید
کوردستان: ڕابردوو، ئێستا و داهاتوو!
محمد خۆشناو
پێکهاتن و یەکلاکردنەوە بۆ چارەسەری جەنگ و ناکۆکیەکان !
بەهروز حاجی
حیساباتی ئەمریکا، لەشەڕی نێوان ئیسرائیل و ئێراندا؟
ئەمانەش ببینە
هەڕەشەی کوشتن لە د.شێرکۆ جەودەت دەکرێت
چیرۆکی ئەو پیاوەی داوای رووناکی دەکرد و ناردیان بۆ گۆڕستان
شەوی سووری بەرپرسانی كورد لە قومارخانە گەورەكەی لوبنان
٤٨ كاتژمێری یەكلاكەرەوە... چارەنوسی موچە چی دەبێت؟ زانیاری ورد و گرنگ
ئەم خوێندکارە خاوەن پێداویستی تایبەتە و دەڵێت: لەبەر لاوازی دەستەکانم دەبێت واز لە خولیاکانم بێنم
راستەوخۆ….. ئەمڕۆ لە بانكەكانی سلێمانی،هێزە ئەمنیەكان هەژماری من پڕ دەكەنەوە
×
زمانەکان
کوردی
العربیة
English
بابەتەکان
سیاسی
ئابووری
توێژینەوە
کولتور
فۆتۆستۆری
مەڵتی میدیا
بەرنامەکان
پۆدکاست
بیروڕا
ئەرشیف
ئێمە کێێن
دەربارە
پەیوەندی
تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان
© 2025 Diplomatic Magazine