لەماوەی ساڵانی (2013 بۆ 2018) ئابوری نەوتی هەرێمی كوردستان ڕووبەڕووی سێ‌ سەكتە بووەتەوە:
یەكەم، دابەزینی نرخی نەوت، دووەم، بەهەدەرچونی داهات لە بۆڕی نەوتی كەركوك- جەیهانی توركی بەهۆی داخستنی كاتی و شەڕی داعش و بارودۆخی سیاسی لەدوای (16ی ئۆكتۆبەری 2017) ەوە، سێهەمیان، گرفتی مەترسیدار ڕووبەڕووی یەدەگی نەوتی هەرێمی كوردستان لەلایەك و كۆمپانیاكانی كاركردن لەلایەكی تر بۆتەوە.

بۆ زانینی زانستیانەی ئەوەی دۆخی ووزەی هەرێمی كوردستان لەكوێی بازاڕی ئابوریی جیهانەوە ڕێ ئەكات، پێویستە دڵنیابین لە یەدەگی ڕاستەقینەی نەوت و غازی سروشتی هەرێمی كوردستان، بۆ ئەمەش ئەبێت لەڕێگەی كێڵگە نەوتیەكانی هەرێمەوە لە توانا هایدۆركاربۆنیەكان ئاگاداربین. هەروەها گرنگە سۆراخی ئەوە بكەین كە نەوت لە كوێوە هەرێمی كوردستانی تووشی كورتهێنانی گەورە كردووە لە بودجەدا (huge budget deficits).

 

  

یەك: یەدەگ و سەرچاوەی نەوت و غاز لە هەرێمی كوردستان:
پێش هەموو شتێك تێكەڵ و پێكەڵیەك هەموو جارێك دروست ئەبێت لە زانینی ڕاستەقینەی ئەو یەدەگەی باس ئەكرێت، هۆكارەكەی لێك جیا نە كردنەوەی (سەرچاوە- Resource) یە لە (یەدەگ – Reserve)، مەبەست لە "سەرچاوە" كانی نەوت و غاز یان خەڵوز بریتی یە لە هەموو ئەو ماددە سەرەتایی و كانزایانەی كە دۆزراونەتەوەو نەدۆزراونەتەوە (سەرچاوەی سەرەتایی زانراو و نەزانراوە لە ژێر زەوی) كە ئەشێت لە ڕووی ئابورییەوە بەكاربخرێت یان نا، بە پێچەوانەوە "یەدەگ" سەرچاوەی زانراوی ووزەیە لە هەر كێڵگەیەكدا دوای ئەوەی بە فلتەری ڕێككارە ئەندازەیی و جیۆلۆجیەكاندا تێپەڕیوە.

جا بۆ ئەوەی "سەرچاوە" ببێتە "یەدەگ" چوار فاكتەری سەرەكی هەمیشە ئەو ڕۆڵە دیاری ئەكات، ئەوانیش لایەنی تەكنیكی، جیۆلۆجی، ئەمنی، وە هەڵگەڕانەوەی نرخ (تقلب الاسعار- Price Volatility) ە.

لایەنی تەكنیكی بۆ نمونە، عێراق ووڵاتێكە لە ڕووی نەوتەوە دەوڵەمەندە، بەڵام هەمیشە لەڕووی تەكنیكیەوە پشت بە كۆمپانیا ئێرانیەكان یاخود ئەمریكی و بیانییەكان ئەبەستێت، ئەوەش وایكردووە زۆرجار ملكەچیان بێت. لایەنی جیۆلۆجی بۆ نمونە هەندێكجار نەوتی خاوی قورس (Heavy Crude Oil) چڕییەكەی بەپێی ستانداردی (API) نییە كە ئینستیوتی پیترۆلیۆمی ئەمریكی بە (20) پلە دای ناوە (نابێت كەمتر بێت) بەڵام ڕەنگە ئەم كێڵگەیە تووشی داخوران یاخود ئاوی تێكەڵ بێت، یان ووشك بێت، بۆ نمونە: كێڵگەی كێوە چرمەلە –Kewa Chirmila ووشك بوە لە هەرێمی كوردستان، بەپێی ڕووماڵی ساڵانەی نەوت و غاز لە ئینستیوتی مێدیتریانە بۆ توێژینەوەی هەرێمایەتی- MIRS لەو تەوەرەی پەیوەستە بەكێڵگەكانی هەرێمی كوردستانەوە، دەرئەكەوێت كە لە ( بلۆكی تازە) ەدا كۆمپانیای Oil Search Ltd نەیانتوانیوە نەوت بەدەستبهێنن و بڕی (393.3) ملیۆن دۆلار زیانیش بەر كۆمپانیای ناوبراو كەوتوە، لە (كێڵگەی بەردە ڕەش) بەهەمان شێوە یەدەگەكە زۆر كەمبویەوە .

كێڵگەی نەوتی تەق تەق یەكێكی ترە لەو كێڵگانەی كە نزیك بۆتەوە لە هەرەسهێنان، لە (683) ملیۆن بەرمیلی ساڵی (2011) ەدا كە بەرهەمی هێناوە گەیشتۆتە (356) ملیۆن بەرمیل لەساڵی (2015) ەدا، هەروەها لەسەرەتای (2018) ەدا ڕۆژانە (14000) چواردەهەزار بەرمیل نەوتی بەرهەمهێناوە، لەكاتێكدا پێشوو تر (140000) سەت و چل هەزار بەرمیل بەرهەمی هەبوە لە ڕۆژێكدا.

 

 

 
فاكتەری ئەمنی، بەهەمان شێوە ڕۆڵی گرنگ ئەگێرێت لە دیاریكردنی یەدەگی نەوت و غازدا، بۆ نمونە "مینا" كانی جیهان هەمیشە جێگەی مشتومڕو ناكۆكییە هەرێمایەتی و نێودەوڵەتیەكانن، كۆنترۆڵكردنیان هۆكاری جەنگەكان بووە، " مینای عەقەبە لە ئوردون وەك تاكە دەروازەی ئاوی"، مینای "سیفاستوبول لە دورگەی قرم" كە ڕووسیا هەیمەنەی هەیە بەسەریدا، "مینای حەیفا لە ئیسرائیل"، لە سوریا "تەرتوس"، لە قوبرس تازە دەست بە دۆزینەوەو دەرهێنانی غاز كراوە لە لیماسول و لارناكا، لە توركیا "جەیهان"..

 لە هەرێمی كوردستان دوو كێڵگەی هەرە سەرەكی نەوت و غاز بەردەوام لە ژێر مەترسیدان كە كێڵگەكانی "كۆرو مۆر-Kor Mor" و "خورمەڵە- Khurmala" یە بەهۆی ئەوەی لەڕووی جوگرافییەوە ئەكەونە ناوچە تەماسییەكانی نێوان حكومەتی هەرێم و حكومەتی مەركەزیی لەلایەك، ئێران و توركیاش لەلایەكی تر، ئەمەش وا ئەكات لە ناكاو یەدەگێكی زۆر لەدەست دەربچێت.

  هەروەها لایەنێكی تری مەترسی ئەمنی بریتی یە لە ترانزێتی بۆڕییەكان كە بەخاكی توركیادا تێپەڕ ئەبێت (ئەمە ئەچێتە خانەی جیۆپۆڵەتیكی ووزەوە كە ئاكامەكەی لەدوو ئەگەر تێپەڕ ناكا: یان هاریكاری هەرێمایەتی یاخود ناكۆكی)، جاری وا هەیە لەناوخۆدا هەندێ‌ جار هێڵەكانی بۆڕیی تووشی مەترسی جۆراوجۆر ئەبنەوە...

كۆتا فاكتەر (تقلب الاسعار) كە مەترسی و نادڵنیاییە لەوەی (نرخ) ی كاركردنی كۆمپانیاكانی كار لە بواری ئاماژە پێدراودا وا دەرنەچێت، مەسەلەن كۆمپانیایەك لە قۆناغی یەكەمدا لە چوارچێوەیەكی بەرفراوان دا دەست ئەكات بە: گەڕان و پشكنین و پاشان كە ئەگاتە (دەرهێنان) نرخی نەوت دائەبەزێت، ئیتر كێڵگەكە بەجێ ئەهێڵێت یان هەر ڕێككارێكی تر بە پێی جۆری گرێبەستەكان، كە لێرەدا گرێبەستەكانی حكومەتی هەرێم بەگشتی گرێبەستە لەسەر شێوازی (بەشداری وەبەرهێنان - Producing Sharing Contract) كە تێیدا بەرپرسیارێتی یاسایی و دارایی و ژینگەیی ئەكەوێتە سەر حكومەتی خانە خوێ‌ (هەرێمی كوردستان).

 

1.1. یەدەگی ڕاستەقینەی هەرێمی كوردستان:

لە بەر ڕۆشنایی پێدراوەكانی سەرەوەدا، دەرئەكەوێت گومان و مەترسی لەسەر یەدەگی ڕاستەقینەی نەوت و غازی سروشتی هەرێمی كوردستان هەیە.
سەرەڕای ئەوەش سێ‌ سەرچاوەی سەرەكی و فەرمی هەیە كە هەریەكەیان داتایەكی جیاواز لەسەر یەدەگی هەرێمی كوردستان ئەدەن بەدەستەوە، ئەوانیش وەزارەتی سامانە سروشتیەكانی حكومەتی هەرێم و، ئاژانسی ووزەی جیهانی (IEA) ، وە دەستگای ڕووپێوی جیۆلۆجی ئەمریكی (USGS) ە كە یەدەگی نەوت بە (41) ملیار بەرمیل و غازیش بە (54) تریلیۆن پێ‌ سێجا مەزەندە ئەكات. سەرچاوەی دیكەش هەن هەندێكیان لەگەڵ عێراق دا باسی ئەكات، هەندێكیشیان بە "ناوچەو زنجیرەكانی زاگرۆس" ناوی كوردستان دێنێت، كە زیاتر لە (65%) ی زاگرۆس ئەكەوێتە دیوی ئێران (كوردستانی ڕۆژهەڵاتەوە).

كاتێك ساڵی (2006) وەزارەتی سامانە سروشتییەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان (MNR) دامەزرا، لەسەر بنەمای ئەوەی كۆی یەدەگی نەوت لە ناوچەكانی ژێر دەستەڵاتی هەرێم (45) ملیار بەرمیل نەوتە دەستی بەكارەكانی كرد، لە ساڵی (2011) ئەم یەدەگە زیادیكردو، وەزارەت بە (70) ملیار بەرمیل مەزەندەیان كردووە.

 

 

 

لە كۆنفڕانسی یەكەمی ووزەی عێراق لە شاری سولەیمانی كە ئینستیوتی مێدیتریانە ڕێكی خستبو لە (11ی ئۆكتۆبەری 2017) دكتۆر بێوار خەنەسی ڕاوێژكاری پێشوی ئەنجومەنی ئاسایشی هەرێم بۆ ووزە بە (60) ملیار بەرمیل یەدەگ نەوتی هەرێمی كوردستانی لێكدایەوە، كە ئەمە ئەكاتە (4.5%) قەبارەی یەدەگی جیهان، كە هەموو جیهان یەدەگەكەی (1138) ملیار بەرمیلە، ژمارەی دانیشتوانی هەرێم (5ملیۆن و 755 هەزارو 43 كەسە) بەم پێوانەیە هەر هاونیشتیمانیەك خاوەنی (8800 بۆ 12000) هەزار بەرمیل نەوتە لە هەرێم.

 
هەروەها لە تێڕوانینی حكومەتی هەرێمدا كۆی یەدەگی غازی سروشتی بە (200) تریلیۆن پێ‌ سێجا (لە نێوان 3.5 – 6 تریلیۆن مەتر سێجا) دایە، بەدیاریكراوی وەزارەتی سامانە سروشتیەكان بە (5.7) تریلیۆن مەتر سێجا باسی ئەكات، ئەمە لەكاتێكدا كۆی یەدەگی غازی هەموو جیهان (186 تریلیۆن م3) یە.

  كەواتە هەرێمی كوردستان (3%) قەبارەی غازی جیهان پێك ئەهێنێت، كە لە (57) بلۆكدا هەرێم مامەڵەی جۆراوجۆری لەسەرئەكات، ئێ‌ بەڵام ئەم بڕە ئەگەر لەسەر ئاستی گەورەترین كێڵگەكان وەریبگرین، كێڵگەی كۆرمۆر (70%) ی بۆ پێداویستی بەرهەمهێنانی كارەبا لەناوخۆدا بەكار ئەهێنرێت، تێبینی ئەوە بكەین كە وەزارەتی كارەبا و سامانە سروشتیەكان لە یەك بەروار و ساڵدا دامەزراون.

  لە هەرێمی كوردستان ڕێژەی بەكاربردنی كارەبا نا سروشتی زیادیكردووە، خاوەنی گەورەترین پێشانگە بۆ فرۆشتنی مۆلیدات و ووزەی كارەبایی "ئەردەوان موحسن مموندی" بۆ تۆڕی ڕووداو ئەڵێت: ساڵانە (500000) پێنج سەت هەزار مۆلیدە دێتە هەرێمی كوردستانەوە. ڕاوێژكاری وەزارەتی كارەبا لە هەرێم "حەمە ئەمین هەورامی" دەریخستووە هەرێمی كوردستان ڕۆژانە (11000000) یانزە ملیۆن لیتر سوتەمەنی پێویستە بۆ وێستگەكانی كارەبا كە ئەمە تێچووەكەی زۆرە، ئەشڵێت هەوڵدراوە كە غازی سروشتی بەكار ببەین و بتوانرێت ڕۆژانە (2600) مێگاوات كارەبا بە (420) ملیۆن پێ‌ سێجا غاز بەرهەم بهێنین، ئەمەش بۆ هەرێمێك بە پێی ژمارەی دانیشتوان كەم بێت و، ژمارەی كارخانە گەورەكانی پیشەسازیشی سفر بێت. بێگومان پێویستی بە پێداچونەوەیە.

 

 

دووەم: كورتهێنانی دارایی هەرێمی كوردستان:
جۆن ڕۆبێرت (John Roberts) لە ئامادەكردنی " ڕاپۆرتی پێشهاتەكانی غازو نەوتی كوردستانی عێراق" دا بۆ " ئەنجومەنی ئەتلەنتیك" ئەڵێت " ساڵی (2015) وەزیری سامانە سروشتیەكانی هەرێم " د.ئاشتی هەورامی" لە (20ی نۆڤەمبەری 2015) لەمیانەی لوتكەی ئابوری و ووزەی ئەنجومەنی ئەتلەنتیكدا لە ئیستانبوڵ وتویەتی" ئێمە تووشی كورتهێنانێكی گەورەی دارایی بوینەتەوە، بەهۆی ئەوەی تەوەقوعاتەكانمان هەڵە بوون، لە نیوەی یەكەمی (2015) ەدا ئێمە بەنیازی (7) ملیار دۆلار بوین، كەچی تەنها (2) ملیار دۆلارمان بەدەستهێناوە، بۆیە ناتوانین مانگانە (1.4) ملیۆن دۆلار بۆ خزمەتگوزارییە گشتیەكان دابین بكەین".

 لەمیانەی سەردانی جێگری سەرۆكی حكومەتی هەرێم بۆ واشنتگتۆن " قوباد تاڵەبانی" بۆ پرسی ئاسایش و كۆمەكی دارایی لە (14 ی ئەپریڵی 2016) وتویەتی " ئێمە مانگانە 400 ملیۆن دۆلار كورتهێنان مان هەیە لە سێكتەری نەوت دا".

وەزارەتی سامانە سروشتیەكان لە پێگەی فەرمی خۆی لە ساڵی (2007) ەدا بڵاوی كردۆتەوە (تا ئێستاش لەسەر پێگەكە هەیە) كە " پلانی حكومەت وایە لە كۆتایی (2015) ەدا ڕۆژانە (1) ملیۆن بەرمیل نەوت هەناردە بكات و، لەساڵی (2019) شدا هەناردەی نەوتی هەرێم بگەیەننە (2) ملیۆن بەرمیل نەوت/ لەڕۆژێكدا.

  ئەمە لەكاتێكدا لە نیوەی یەكەمی (2018) دا (مانگی ئایاری 2018) هەرێمی كوردستان ڕۆژانە (326.774) سێ سەت و بیست و شەش هەزارو حەوتسەدو حەفتاو چوار بەرمیلی هەناردە كردووە، لەم كاتەدا یەك بەرمیل نەوت بە (78) دۆلار بووە، هەرێم بە (8) دۆلار كەمتر فرۆشتویەتی، كۆی مانگەكە داهاتەكەی كردویەتیە (709.100.000) حەوتسەت و نۆ ملیۆن و سەت هەزار دۆلاری ئەمریكی(9)، ئەم بڕە نزیكەی لەوەی مووچەی تەواوەتی فەرمانبەرانی هەرێمی پێ‌ دابین بكرێت، بەڵام چونكە سیاسەتی ئابوریی نەوتی هەرێم لەسەرەتاوە شكستی هێناوەو (توقع- Expectation) ەكانی هەڵەبووە، بۆیە بەشێكی ئەو داهاتەی بەدەستدێت بۆ پڕكردنەوەی كورتهێنانی پێشوتر ئەچێت.

 

سێهەم: ووزە لە چەرخێكی نوێدا (Renewable Energy)
مەبەست لە ووزەی نوێ‌ (گاقە المتجددە- Renewable Energy) بە گشتی تێپەڕاندنی نەوت و غاز و كاربۆهێدرایتەكانی ترە، خۆی لە زانستی فیزیادا هەر شتێك لە گێتی (گەردون) دا بۆ شاییەك داگیربكات پێی ئەڵێن "ماددە"، جا بۆ ئەوەی ئەم ماددە "تەن" یان ماتریالە بجوڵێت پێویستی بە ووزەیەكە، كەواتە "ووزە" سەرچاوەی جووڵەیە نەك لە زەوی دا بەڵكو لە گەردوون دا، كەواتە ئەگەر ووزە نەمێنێت جووڵە نامێنێت، ئێ‌ لەسەردەمی هاتنی پیشەسازییەوە هەتا ئەم سەدەی (21) هێشتا نەوت و غاز و خەڵوز سەرچاوەی سەرەكی ووزەن.
بە پێی ڕاپۆرتی پێشبینیەكانی ئابوریی جیهانی (World Economic Outlook ) پشت بەستن بە ( ئاڕاستەی با، ئاو، خۆر) بۆ بەرهەمهێنانی ووزە زیادی كردووە، بۆ ئەوەش زۆربەی ووڵاتانی پێشكەوتوو پلانیان هەیە سەرچاوەی نوێی ووزە بەگەڕبخەن كە پێداویستیەكانیان بە ڕێژەی (20%) پڕبكاتەوە بۆ ساڵی (2020). ئینجا بەپێی كۆنگرەی كیتۆ لە یابان سەرۆكی ووڵاتە پێشكەوتوەكان ڕێككەوتون لەسەر ئەوەی دووەم ئۆكسیدی كاربۆن كەم بكەنەوە لە ساڵانی ئایندەدا؟. بۆ دووركەوتنەوە لە هەڕەشەكانی: گەرمبون، پیسبوون...تادوایی.

 لەلایەكی ترەوە بە پێی ڕاپۆرتی (WEO) ئەو تەكنیك و تەكنۆلۆجیایەی لە بەرهەمهێنانی ووزە بە ڕێگەی خۆر و با "الریاح" بەكاردێت تێچووەكەی كەمترە، لە نێوان (2010) بۆ (2017) بە ڕێژەی (70%) تێچووی بەرهەمهێنان كەمتر بۆتەوە، كە لە ساڵی (2017) ەدا (65) دەوڵەت پلانیان لەسەر بەرهەمهێنانی ووزە هەبووە بەم ڕێگەی نوێیە(10). (واتە دوور لە سەرچاوەی كلاسیك).

 

چوارەم: تیۆریزەكردنی ووزە لە هەرێمی كوردستان:
یەكێك لە خەوشەكانی ئابوریی و سیاسەت لە كوردستان بەگشتی، ئەوەیە هەر شتێك بە بێ‌ پشت بەستن بە (نەزەریە- بیردۆز-Theory) ێك ئەڕواتە ڕێوە، كەواتە هەر ئاكت و چالاكیەك نازانستیە، بە بابەتێك ئەوترێت زانستی یە یانی "ئیختیباركراو"ە بە پێی میتۆدێك كە بارگاوی بووە بە چەندین تیۆر و بە فلتەردا ڕۆیشتووە.

 

 

ئەگەر فڕۆكە بە میتۆدێكی زانستی ئیختیباركراودا تێ‌ نەپەڕی بێت چۆن سەدان مرۆڤ لە چركەیەكدا چارەنووسی خۆیانی ڕادەست ئەكەن!؟.

 نەوت و غاز بابەتێكە، زیاتر ئەچێتە ناو چوارچێوەی زانستێكی نوێوە لە پەیوەندییە نێودەوڵەتییەكان پێی ئەوترێ‌ (پەیوەندییە ئابورییە نێودەوڵەتیەكان- International Political Economy) ئەگەر پەیوەندییە نێودەوڵەتیەكان ئاماژە بێت بۆ تاتوێ‌ كردنی جۆرو ڕێبازی پەیوەندییەكان لەنێوان "فاعل-ئەكتەر" ە نێودەوڵەتیەكاندا، ئەوە پەیوەندییە ئابورییە نێودەوڵەتیەكان بریتی یە لە پەیوەندی نێوان حكومەتی دەوڵەتەكان لەگەڵ بازاڕی جیهانی دا. پرسیارەكە ئەوەیە: ئایا پەیوەندی دروستكەرانی بڕیار لەهەرێمی كوردستان یاخود سێكتەری نەوت و غازی هەرێمی كوردستان لەگەڵ بازاڕی جیهانی دا چییە و چۆنە؟.

 
تا هەنوكە یەكێك لە بەهێزترین تیۆرییەكان لە پەیوەندییە نێودەوڵەتیەكاندا (ریالیستەكانن- الواقعیون-Realists)، ئەمانە لایانوایە سروشتی بەشەریەت بەدو خراپە، بەهێزترین ئەكتەرێك هەبێت كە لە سیستەمی نێودەوڵەتی دا ڕۆڵ بگێرێت "دەوڵەت" ە، پەیوەندییە ئابورییەكانیش لەنێوان دەوڵەت یان یەكەكاندا لەسەر بنەمای هاریكاری نییە بەڵكو بریتی یە لە "كێبركێ‌ كردن" لە پێناو بەدەستهێنانی هێزی زیاتردا، بۆیە ئەبێت پەیوەندییەكی ڕاستەوخۆ لەنێوان هێزی سیاسی و سامانی ئابوری دا هەبێت.

 یەكێك لە پێشەنگەكانی ئەم قوتابخانەیە "فریدریچ لیست –Friedrich List" ە ساڵی (1841) لە ئەڵمانیا كتێبی (The National System of Political Economy) نووسی، باس لە سیستەمێكی نیشتیمانی ئەكات لە ئابوریی سیاسی دا، لەبارەی ئەوەی چۆن نەتەوە- نیشتیمانێك ئەتوانێت ئاستی سامان و هێزی خۆی بەرزبكاتەوە؟.، بانگەشەی ئابورییەكی كۆزمۆپۆلیتی ئەكات (كۆزمۆپۆلەتیك یانی ئایدۆلۆجیایەكە كە هەموو مرۆڤایەتی بە ڕابردوو، بە ئایندەكەیەوە، بە هەر نەتەوایەتی و ناسنامەیەكی جیاوازەوە ئینتیمایان بۆ یەك كۆمەڵگەو یەك بازنە هەبێت، بەمانایەكی تر هەموو ئەخلاقیاتێك لەیەك سەرچاوەوە بێت.

  بە كورتیەكەی سەرمایەداری بەهای هاوبەشە ئابوری ئەبێت لەناوخۆدا گرێ‌ نەدرێ‌ بە باج ەوەو قازانجی ئابوری بۆ هەموو كۆمەڵگەی بەشەرییە). لەسەر ئەمە ئەڵمانیا زیندانی كردو ناچاریان كرد واز لە ناسنامەكەی بهێنێت.

 

فریدریچ لیست، زۆر هێرش ئەكاتە سەر لیبراڵیستەكان، ناسیۆنالیزمی ئابوری گرێ ئەدا بە مانیفاكتۆر " وەرشەی بچووك" ەوە، بەجۆرێك ئەگەر دەوڵەت یان كۆمپانیا ناوخۆییەكان بوون بە خاوەنی كەرەستەی بچوكی خۆیان یان پیشەسازییەكی سەرەتایی ئیتر ئەتوانن خۆیان بەهێز بكەن و كێبڕكێ‌ بكەن لەگەڵ ئەوانی تردا، بۆ ئەمەش ئەكرێ‌ بەریتانیا وەك لانكەی شۆڕی پیشەسازی وەرشە و پیشەسازی بچووك هەناردەی ئەڵمانیا بكات، ئەڵمانیەكانیش خۆیان بەهێز بكەن و كێبڕكێی ئەوانی تری پێ بكەن!...دوای جەنگی دووەمی جیهانی، واقعییەت كەوتە خۆی لە فۆڕمی جیاجیادا، یابان بوو بە ووڵاتێكی گەشەكردوو، بەو ئایدیایەی كە "حكومەت پاڵپشتی سێكتەری مانیفاكتۆر" كرد، یابان بوو بە ووڵاتێكی پیشەسازی.

هەرێمی كوردستان، پێگەیەك نییە بۆ پیشەسازی و، هەموو كەرەستە سەرەتاییەكانی لەدەرەوە هاوردەئەكات، هەموو كرێیەكی وەبەرهێنان خۆی ئەیدات، نەیتوانیوە سێكتەری ووزە و پیشەسازی نەوت و غاز لە چوارچێوەی سیستەمێكی نیشتیمانی دا بەرجەستەبكات.

سەرئەنجام:

یەدەگی نەوتی هەرێمی كوردستان لە (45) ملیار بەرمیل نەوت تێپەڕ ناكات و، ئەو بڕەش لەبەردەم مەترسیدایە، ئەكرێت بوترێت "ئابوری" لەهەرێمی كوردستان نییە، چونكە سیستەمێكی دارایی نییە و، دەستگایەكی نیشتیمانی سێكتەری نەوت و غازی سروشتی ئاڕاستە ناكات. لێرەدا بە پێویستی ئەزانین سەرنجتان ڕابكێشین بۆ ڕووماڵی ئینستیوتی مێدیتریانە بۆ توێژینەوەی هەرێمایەتی www.mirs.co كە بە هەر سێ‌ زمانی ئینگلیزی، عەرەبی، كوردی، تەوەقوعاتی ساڵانەی نەوت و غازی جیهان و كوردستان بڵاوئەكاتەوە، تیایدا نادڵنیایی، ئاڕاستەكان، ئاڵنگارییەكانی كەرتی ووزەی هەرێم ڕوون كراوەتەوە. بەم نزیكانە بڵاوئەبێتەوە.