ئوسوڵی دزان و فروعاتی پاسەوانان

د. ڕێبین ئەحمەد ڕەشید

2025-06-12

لە هەندێ نوسخەی مەسنەویدا حیقایەتێک هەیە دەڵێت: کابرا پاسەوانی شەوانی بازاڕی دیمەشق بوو، شەوانە بەبازاڕەکەدا ڕاوی جەردە و دزانی نیوە شەوەی دەکرد. شەوێک پیاوێکی گنەڵەی شڕوشێواوی سواڵکەرڕەنگی وێڵگەرد دەبینێت:
-ها کابرا، لە دز ئەچی. چی لە عەرەبانەکەتدایە خێرا لەبەرچاوم هەڵیڕژە.
-قوربان من پیاوێکی هەژاری قەراخ شارم، کوێم لە دز دەچێت؟ شەوانە دێم زبڵ و خاشاکی دیمەشق کۆدەکەمەوە و لەسەر ئەم زبڵە دەژیم.
پاسەوان دەستی بە سمێڵیدا هێنا:
-ئەوە نازانم خێرا چی تێدایە لەبەرچاوم هەڵیڕژە.

بابای سواڵکەر بە لارەملی هەموو ئەوەی پێی بوو هەڵیڕشت و ئەم شتێکی وای تێدا نەبینی لە کاڵای دزیاری بچێت، ئەوەی هەبوو زبڵ و خاشاک و بەرماوەی دیمەشقییەکان زیاتر نەبوو.
چەند ساڵێک حیکایەتی پاسەوان و سوڵکەر بەم شێوەیە بەردەوام بوو. 
هەموو ئەوەی ئەم کۆیدەکردەوە، ئەم شەوانە پێی هەڵدەڕشت و دواتر دەبوو زەبوونانە کۆیکاتەوە. ساڵان هات و چوو پاسەوان لەکارەکەی دوورخرایەوە، شەوێک ڕێی دەکەوێتەوتەوە بازاڕی دیمەشق و کابرای سواڵکەرڕەنگ دەبینێتەوە:

-برادەر تەجرەبەی من دەڵێت تۆ سواڵکەر نیت، بە شەرەفت سوێندت دەدەم خەریکی چیت؟

-ئێستا کە پاسەوان نەماویت با ڕاستییەکەیت پێ بڵێم، من دزم دز، دزێک کە تۆم والێکرد بە فروعاتی زبڵ ئەسڵی ئەوەت بیربچێتەوە کە دەیدزم ، ئەوەی من دەمدزی شەوانە عەرەبانەکان بوون و تۆش لەناو زبڵی فروعات بەشوێن کاڵای دزیاری دەگەڕایت.

ئەم چیرۆکە دەدرێتە پاڵ مەولانای بەڵخی و مۆراڵی چیرۆکەکەش زۆر  لە هی ئەو دەچێت، بەڵام من لەمەسنەوی بەرچاوم نەکەوتووە. گرنگ نییە چیرۆکەکە هی کێیە گرنگ ئەو ئوسوڵەیە کە ئەمڕۆ لێمان دزراوە و ئێمە لە فروعاتێکی ناپێویستدا بەشوێنیدا وێڵین و دەمانەوێت  بیدۆزینەوە. خەڵک ئەسڵی کات و ڕۆح و  ژیان و ژین قوتی ژیانی لێدەدزرێ بەڵام بە فروعاتی کەرامەت و شەرەف و نەچەمینەوە دەخەڵەتێندرێت، دیندارێک تەوەکول و خودا و ئیمان و جوانی و ڕۆحی دینی لێدزارەوە بەڵام لە فروعاتی فیقهی دینی و حەرام و حەڵاڵ و گەڕاندنەوەی خیلافەتی دینیدا وێڵە، قەومییەک هەموو نیشتمانی لێدزاروە بەڵام لە فروعاتی دروستکردنی دەوڵەت و حکومەت و پارلەماندا  لنگەفرتێیەتی، کۆمیونیستێک هەموو ژیانی لێدزراوە بەڵام لە فروعاتی یەکسانی و مافی کرێکار و کۆمیونیزمدا مەلەدەکات، ژنێک دایکایەتی و عیشق و شەفەقەتی لێدزراوە بەڵام خەریکی کەروێشکەمەلەیە لەنێو فێمینیزم و جێندەریزمدا، مناڵێک مناڵی لێدزراوە بەڵام دەیەوێت لە گۆرانی وتن بۆ جیهادی موجاهیدان و هوتافی سیاسی گەورەکان و موهاتەراتی ڕێکخراوەکانی مناڵاندا بیدۆزێتەوە، ڕۆژنامەنووس، ڕۆشنبیر و مونەویر عەدالەتی لێدزراوە، ستەمکاری هەیە بەڵام ئەم دەیەوێت لە بەرنامەی نێو هۆتێلە پێنج ئەستێرییەکان و شاشە گرانبەهاکانی دزەکاندا و لە وروژاندنی زەواجی میسیار و مارەبەجاش و ڤیستیڤاڵی فیلمەکاندا بیدۆزێتەوە. کۆیلەیەکی نەگبەت خودی خۆی لێدزراوە بەڵام دەیەوێت لە فروعاتی وەسف و نەچەمین و شەمائیلی سەرۆک و شێخەمەلاکەیدا بیدۆزێتەوە.  ئێمەش سی ساڵە خودی خۆمان لێدزراوە بەڵام دەمانەوێت لە فروعاتی هەڵبژاردن و نرخی نەوت و کەپکۆ و دەوڵەت وکەرامەت و سۆزی درۆینەی موچە و بودجە و مەعاشدا شەو و ڕۆژ لەدۆزینەوەی بین. خوێنەری هێژا دەزانی هەم دزەکان زۆر شارەزا و  هەم ئێمەی پاسەوان زۆر دەبەنگین؟

لە زانستی دەرمانسازیدا پێکەوەبوونی ئەم دوانە پێی دەوترێت سینەرجیزم Synergism واتا دوو دەرمان پێکەوە بەشێوەیەک هەڵکەن تا بتوانن زیاترین  کارایی و کاریگەری پێویست لەسەر نیشانەو نەخۆشییەک بەجێبهێڵن، قەڵەوی فروعات لای ئێمە و زیرەکی دزەکان لە زانستی ئوسوڵ دەقیق سینەرجیزمی بەهەشتێکی بۆ ئەوان و دۆزەخێکی بێ ئەمانی بۆ ئێمە دروستکردووە.