هه‌رێمی كوردستان به‌دۆخێكی قورسی دابینكردنی بژێوی و گرانیه‌كی گه‌وره‌دا تێپه‌ڕ ده‌بێت، به‌ڵام ئه‌وه‌ی وایكردوه ئه‌م دۆخه به‌شێوه‌یه‌كی ئاشكرا ده‌رنه‌كه‌وێت، فێڵی حكومڕانه‌كان و بونی كه‌ره‌سته و پێداویستیه‌كانه به‌ڵام به‌نرخێكی خه‌یاڵی.
زۆرینه‌ی خه‌ڵكی كوردستان ژیانیان له‌سه‌ر موچه‌یه و به‌تایبه‌تیش موچه‌ی كه‌رتی گشتی (حكومی)، هه‌رێمی كوردستان كه دانیشتوانه‌كه‌ی 6 ملیۆن كه‌سه، یه‌ك ملیۆن و 250 هه‌زار كه‌س موچه له حكومه‌ت وه‌رده‌گرن، به‌وپێیه‌ش بێت به‌ده‌گمه‌ن خێزانێك ده‌دۆزیته‌وه كه موچه‌خۆرێكی حكومه‌تی نه‌بێت، كه‌واته له‌كوردستان ژیان له‌سه‌ر موچه‌یه، ئێستا كه موچه له دوو لاوه لێی ده‌برێت، چی؟!
چۆن به بڕیارێكی حكومه‌تی عێراق و به لێبڕینی موچه‌ی حكومه‌تی هه‌رێم خه‌ڵكی كوردستان كرا به‌ژێر باری قورسی ژیان و هه‌ژاری و نه‌دارییه‌وه؟!
،،
ببینن تەنها لە ماوەی دوو مانگی ڕابردوودا زۆرینەی كەرەستە سەرەكیەكانی ژیان لە خواردن و سوتەمەنی و پۆشاك، بەڕێژەیەكی بەرچاو نرخەكانیان بەرزبۆتەوە
كە بەشێكیان بە ڕێژەی لە سەدە 20 زیاترە، هۆكاری ئەمەش بۆ بەرزبوونەوەی بەهای دۆلار و سود وەرگرتن لەم گۆڕانكارییە لەلایەن بازرگانەكانەوە بۆ قازانجی زیاتر دەگەڕێتەوە.
لێرەدا بۆ كۆمەڵێك بەراورد كاری لە نێوان كەلوپەلە سەرەكیەكان دەكەین بۆ ئەوەی خوێنەرانمان بەرچاو ڕوونییان زیاتر بێت.
هەندێك بابەت هەیە، تەنها بەهۆی بەرزبوونەوەی بەهای دۆلارەوە گران بوون، وەك ئەو كەرەستانەی كە لە دەرەوە هاوردە دەكرێن( وەك نەستلە و بسكیت و خۆراكیەكان)ئەم شمەكانە بە ڕێژەی لەسەدە 20 گران بوون، بۆ نموونە بسكیت بە 750 دینار بوو، ئێستا بووە بە 1000 دینار هەروەها هەندێك بابەتی دیكە هەیە، جگە لەوەی بەهای دۆلار گرانی كردووە، خۆیشی گران بووە، پێشتر دەبەیەك زەیتی یەك لیتری ئاسایی بە هەزار و 500 دینار بوو، ئێستا بووە بە 3 هەزار، واتە نرخەكەی بووە بە دوو هێندە، هەروەها رۆنی پیو(بەستو) یش لە دە هەزارەوە بووە بە 14 هەزار.
سوتەمەنی: لەگەڵ بەرزبوونەوەی نرخی نەوت، نرخی سوتەمەنیش گران بووە، تەنها لە ماوەی یەك مانگدا 100 دینار چۆتە سەر هەر لیتری بەنزینێك و بەشێوەیەكی گشتی 200 دینار بۆ هەر لیترێك گران بووە،واتە بۆ هەر دە لیترێك شۆفێر ئێستا دەبێت 2 هەزاری زیادە بدات. بەرزبوونەوەی نرخەكان، هەموو كاڵە و شمەك و پێداویستیەكی گرتۆتەوە، تا گەیشتوە بە نرخی دانەوێڵە و ئارد، بۆ نموونە نرخی یەك تەن گەنم لە 380 هەزارەوە بۆ 500 هەزار دینار بەرزبۆتەوە، هەروەها جۆش لە 280 هەزارەوە بۆ 400 هەزار بەرزبۆتەوە، بەم هۆیەوە كێشی نان لە نانەواخانەكان كەم كراوەتەوە.
كێ سودمەندە و كێ زەرمەندە؟
ئەوەی زیان لەم دۆخەی ئێستای بازاڕ دەكات، زۆرینەی خەڵكی هەرێمی كوردستانن، چونكە خەڵكی داهاتیان بە دینارە، واتە هیچ لە داهاتیان زیادی نەكردووە، تا كاریگەر نەبن، بەم دۆخەوە، هەروەها چینی موچەخۆریش دوو جار زیان لەم دۆخە دەكەن، بەوەی جارێك حكومەت بەڕێژەی لە %21 موچەكانیان دەبڕێت و بازاڕیش بەڕێژەی لە%20 بەرزبۆتەوە،ئەگەر ڕوونتر ئەم بابەتە شی بكەینەوە و پشت بەڕێژەی لێبڕین و گران بوونەوەكە ببەستین
،،
دەبینین كە هەر موچەخۆرێك لە %41ی موچەی پێشووتری وەردەگرێت
بۆنموونە ئەگەر كەسێك موچەكەی 800 هەزار دیناری وەرگرتبێت، ئەوا ڕاستەوخۆ 328 هەزار دیناری لێدەبڕێت، بەمەش موچەكەی بۆ 472 هەزار كەمی كردووە. هەروەها زەرەرمەندانی كەسانی دیكەش، ئەوانەن كە دووبارە داهاتیان بە دینارە،بەڵام مامەڵەیەكی قورس دەكەن كە ڕاستەوخۆ بە دۆلارە، وەك كڕینی خانوبەرە و ئۆتۆمبێل، بۆ نموونە موچەخۆرێك یان كرێكارێك بیەوێت یەكێك لەو جۆرە مامەڵانە بكات، ئەوە بەبێ زیادبوونی داهاتەكەی دەبێت، بڕێكی زۆر زیاتر لە جاران پارە بدات. چینێكی دیكەی زەرمەندی ئەم دۆخە، خاوەنی دووكان و ماركێتەكانن، چونكە ئەوان لەلایەك ناتوانن هەموو كاڵاكانیان گران بكەن و لەلایەكی دیكەشەوە فرۆشیان كەم بۆتەوە، لەم نێوەندەدا قازانجیان كەمی كردووە و فرۆشیشیان وەك پێشووتر نیە.
سودمەندی ئەم دۆخە:
جگە لەو چینانەی كە لەسەرەوە باسمان كردن، چینەكانی دیكە قازانج لەم دۆخە دەكەن، ئەمانیش زیاتر كەسانی دەست ڕۆیشتوو و خاوەنی كۆمپانیان، ئەوان مامەڵە بە دۆلار دەكەن ، بەڵام لەگەڵ كارمەندانی خۆیان مامەڵە بە دینار دەكەن، بۆ نموونە ئەگەر كارمەندێك موچەیەكی 600 هەزاری هەبوبێت، پێشووتر 500 دۆلاری پێدەدا، بەڵام ئێستا تەنها 400 دۆلاری پێدەدات، ئەمە لە كاتێكدایە دۆخەكە بۆ ئەوان هەر وەك خۆیەتی، هەروەها حكومەتیش سودمەندی ئەم دۆخەیە، چونكە نەوت بە دۆلار دەفرۆشێت و موچە بە دینار دابەش دەكات.