ناوەڕۆكی ئەم وتارنامەیە، ترسە لە داهاتووی زمانێك، كە مێژووەكەی بۆ نزیكەی بەرلە ٥٠٠٠ هەزار ساڵ دەگەڕێتەوە، لە ئێستاداو لەسایەی حكومەتی هەرێمی كوردستاندا، خەریكە هەڕەشە و مەترسی ژەهراویبوونی ئەم زمانە بەجۆرێك قوڵدەبێتەوە، ئیدی دەواو دەرمانێك لە قەرەی پاككردنەوەی ئەم ژەهرە نایەت، لە هەموو دونیادا حكومەت سیاسەت و پلانی زمانی بۆ پارێزگاریكردن و بە زیندووهێشتنەوەی زمانەكەی هەیە، وەلێ بەپێچەوانەوە لێرە سیاسەت و پلانی لاوازكردنی زمانی كوردی دركدەكرێت،  ئەوەی لە سایەی شاعیران و ئەدەبدۆستان و كەڵەنووسەرانی ئەم خاكەوە چنراو بەرهەمهێنرا، كە گەشەدان و بەپێتكردنی زمانی كوردی بوو، ئەوا هێدی-هێدی لەپای ئەم حكومەتە خەریكە تاڵە توندوتۆڵە چنراوەكان شلدەبێتەوە.

پاراستنی زمان پێویستە لە پلان و سیاسەتی حكومەتدا بێت، ئەویش بە لەبەرچاوگرتنی ئەو توێژینەوەو لێكۆڵینەوانەی لەمەڕ ترسی لەناوچوونی زمان ئەنجامدەدرێت، بۆ نموونە ترسی زاڵبوونی زمانی دووەم و دووركەوتنەوە لە زمانی دایك چ كاریگەرییەكی لەسەر قسەكەر دەبێت و چ كاراكتەرێكی دیكە بەرهەمدەهێنێتەوە؟ ئەگەر منداڵێك بەر لە تەمەنی ٩ ساڵی فێری زمانی دووەم بكرێت، چ كەسایەتییەكی تێدا دروستدەبێت، ئەو زمانەی لە راگەیاندنەكاندا بەكاردەهێنێرت ئەگەر راست و دروست نەبێت، چ كایەیەك دەخوڵقێنێت؟ نووسینی تابلۆكان بە ئینگلیزی چ بەدبەختییەك بۆ زمانی دایك بەجێدەهێڵێت؟  وەرگێڕانی بەرهەمە بیانییەكان بۆ سەر زمانی دایك بە رستەسازی و داڕشتنی زمانی بیانی چ ژەهرێك دەرخواردی زمانی دایك دەدات؟ چەندان پرسیاری دی كە دەكرێت حكومەتی هەرێمی كوردستان خۆی بە خاوەنی بزانێت؟

 لێرەوە كۆمەڵێك بەڵگەی زانستی بۆ لایەنی پەیوەندیدار دەخەمەڕوو، دەربارەی فەرامۆشكردنی زمان چ كاریگەرییەكی لەسەر دروستكردنی كاراكتەری قسەكەر دەبێت:

بەپێی توێژینەوەیەکی زانای بواری زانستیی دركپێكردن (لیرا بۆرۆدیتسکی)، ئەوە سەلمێنراوە، كە: ١. زمانە جیاوازەکان دەتوانن کاریگەرییان لەسەر بیرکردنەوەی مرۆڤ هەبێت، بەجۆرێك تەواوی بیركردنەوەو هەست و سۆزەكانی بەپێی كۆدەكانی ئەو زمانە بگۆڕێت كە قسەی-پێدەكات، هەروەها لەكوێشدا فەرهەنگەكە بۆ بیركردنەوەی یارمەتیدەرنەبێت دووچاری كێشەی تێڕامان و بیركردنەوە ببنەوە، بۆ نموونە هەندێک زمان وشەیان بۆ دەربڕینی ژمارەکان نییە، بۆیە فێرخوازانی ئەم زمانانە زیاتر کێشەیان لە ژماردن و بیرۆكەی بڕدا دەبێت، ٢. تۆ وەك قسەكەری زمانی دایك، دۆزینەوەی خۆت و هەستە جیاوازەكانت لە دەوروبەرێكی كۆمەڵایەتی و كەلتووریدا پەیوەستە بەو  زمانەوە كە قسەی پێدەكەیت، بۆ نموونە قسەکردن بە زمانێک لە ژینگەیەکی ئاشنادا وەهادەکات لەکاتی بەکارهێنانی ئەو زمانەدا هەست بە ئاسوودەیی زیاتر بکەیت، ئەم سروشتەی زمان وا لە قسەكەر دەكات بەپێی ئەو زمانەی قسەی-پێدەکات، خۆی-نمایشبكات، هاوكات ئەو زەمینە کولتوورییەی، بە زمانەوە گرێدراوە، کاریگەری لەسەر كۆی رەفتار و چۆنییەتی هەستكردنی قسەكەر بە دەوروبەرەوە هەیە. 
هەر پەیوەست بەم بابەتە، بەپێی توێژینەوەیەکی ساڵی ٢٠٠٦ كە لەلایەن نایران رامیرێز ئیسپێرازا - یاریدەدەری مامۆستای دەروونناسیی کۆمەڵایەتی لە زانکۆی کۆنتێکتیکۆت، سەرپەرشتیكرابوو، ئەوەی سەلماندووە، كە چۆنییەتی هەستکردنمان بە کەلتوری زمانەکە کاریگەری لەسەر رەفتارەکانی قسەكەر دەبێت.
رامیرێز ئیسپێرازا بۆ توێژینەوەكەی سودی لەو جووت-زمانە ئەمریکییە مەکسیکییانە بینی، كە بە هەردوو زمانی ئینگلیزی و ئیسپانی قسەیاندەکرد، بۆ تاقیكردنەوەكەش  هەندێ خەسڵەتی وەك (كەسێتیی كۆمەڵایەتی، رازیبوون، کراوەیی، ویژدان و دەمارگیری ) كردە پێوەری تاقیكردنەوەكە، ئەنجامەكەش بەو شێوەیە بوو كە تاقیكراوەكان لە تاقیکردنەوەی ئینگلیزیدا نمرەی بەرزتریان لە (كەسێتیی كۆمەڵایەتی و رازیبوون و ویژدان)، بەدەستهێناوە. پێشبینیدەکرێت ئەم ئەنجامە لە خەسڵەتی (كەلتوری تاكگەرایی ئەمریکا) كە لە کولتوری مەکسیکی زیاترە فەراهەمكرابێت، كە جەخت لە دڵنیایی و دەستکەوتەکانی مرۆڤی ئەمریكی و دۆستایەتیی رووکەش دەکاتەوە.
 بەمپێیە زمان و کەلتور وابەستەی یەكن، قسەكەر لەڕێگەی بەها کەلتورییەکانی ئەو زمانەی قسەی-پێدەکات، لە خۆی دەڕوانێت و گوزارشت لە دونیا دەكات، بۆیە كە فێری زمانێکی دیكە دەبیت، پێدەچێت لەخۆوە لە کولتوورەکەدا نوقمببێت و ئەزموون و بیرۆکە و بیروباوەڕی نوێ هەڵبگریت، ئەمەش دواجار کاریگەری لەسەر رەفتارەکانی دەبێت، چونكە قسەكەر وێنەیەکی دیاریکراو بۆ ئەوانی تر پرۆژەدەكات و کاریگەری لەسەر كەسێتیی خۆی بەهۆی چۆنییەتیی روانینی لە کەلتوری زمانێکەوە، دروستدەكات، بۆیە کاتێک قسەكەر بە زمانە جیاوازەکان قسەدەکات، وەڵامە رەفتاری و مەعریفی و سۆزدارییەکانی بەپێی ئەو چوارچێوە کولتوورییە دەگۆڕێت، کە بە زمانەکەوە دەیبەستێتەوە.

تۆماس ماساریك دەڵێت: "چەندە زمان بزانیت، ئەوەندە مرۆڤیت."  گەرچی ئەمە گوتەیەكی فەلسەفییە، وەلێ توێژینەوەیەکیش کە لەلایەن توێژەرانی زانکۆی ویسکۆنسنەوە ئەنجامدراوە، زانستێتیی ئەم گوتەیەی سەلماندووە، بەجۆرێك توێژینەوەكە تایبەت بە ژنانی جووت-زمانی ئیسپانی كرابوو، كە خاوەنی دوو کولتووریش بوون، بەپێی توێژینەوەكە بەشداربووان، کاتێک زمانەکەیان گۆڕیوە، بێئاگاییانە کەسایەتی خۆیاشیان گۆڕیوە، چونكە زمان شێوازی هەستکردنی قسەكەر بە دەوروبەر لە قاڵبدەدات، بە واتایەکی تر؛ دەشێت زمانێک شێوازی تێگەیشتن لە كەتوار/ واقیع بگۆڕێت، چونكە چۆنییەتیی هەستکردنی مرۆڤ بەپێی کات و دووری و فەزا و رەنگ و شتەکانی ئەو زمانە دەگۆڕێت، ئەمەش تەواوی ئەو كەتوارەیە کە دەتوانرێت بەبێ هیچ ئامێرێک لێی-تێبگەین، بۆ نموونە زمان هۆكارو پێوەرە بۆئەوەی لەوە تێبگەین، كاتێك منداڵ زمانی دەگۆڕێت لە هەمانكات دەتوانێت کەسێتیی خۆی بگۆڕێت، تەنانەت گەورەساڵێکبش هەرکات دەست بە فێربوونی زمانێکی نوێ دەكات، فێربوونەكە تەنها لە رێزمان و فەرهەنگدا چڕناكرێتەوە، بەڵکو لەسەر بنەمای زمانەکە زۆر شتی تریش دەگۆڕێت، بۆ نموونە لە زمانێکی وەک زمانی چینیدا، یازدە بە دە- یەک گوزارشتدەكرێت، یان (کات) لە زمانی هیندیدا، هەمان وشە بۆ دەربڕینی بیرۆكەی (دوێنێ و سبەی) بەكاردەهێنێرێت، هەروەها دیاریكردنی فەزا لە ئینگلیزیی ستاندارددا، رەنگە ئاڕاستە فەزاییەكان بە چەپ یان راست بێت، بەڵام ئوسترالی هەریەك لە ئاڕاستەی باکوری رۆژهەڵات یان باشوری رۆژئاوا بەكاردەهێنێت، ئەمەش وایانلێدەکات زیاتر لەڕووی فەزاییەوە ئاگادارو شارەزابن، كەواتە کاتێک قووڵتر دەچینەنێو فێربوونی زمانێکی نوێوە، ئەوا زۆرجار دووچاری لایەنە کەلتورییەکانی قسەكەر دەبینەوە، بەو واتایەی کاتێک هەوڵدەدەین بە زمانێکی دیکەی جیاواز دەست بە بیرکردنەوە لە شتێک بکەین، ئەوا تەواو دەكەوینە ژێر كاریگەریی كەلتوری ئەو زمانەوە كە قسەی پێدەكەین، بەمەش لۆژیكی بیركردنەوەمان بەپێی كۆدەكانی ئەو زمانە دەگۆڕێت، کە پرۆسەی بیرکردنەوەشمان گۆڕا، دیدگا کەلتورییەکان و شێوازی رەفتاركردنیشمان دەگۆڕێت، دواجارو لە ئەنجامدا كەسێتێمان دەگۆڕێت، لێرەوە ئەو پرسیارە دەوروژێت كە بۆچی  هندییەك سەرەڕای ئەوەی بە  زمانی دووەم قسەدەكات، بەڵام بیركردنەوەو كەلتورو لۆژیك و كەسێتی نەگۆڕاوە، چونكە (هیندی) بە توندی دەستی بە كەلتوری زمانەكەیەوە گرتووە و لە بنەڕەتەوە بە قوڵی بە زمانەكەیان پەروەردەو گۆشدەكرێن، بەمەش هندییەك هندستانی لە هەموو شوێنێك لا پیرۆزترە.

 لەم بنەما زانستییانەی سەبارەت بە گۆڕانی دیدگاو بیركردنەوەی مرۆڤ پەیوەست بە زمانەوە خرایەڕوو، ئاوڕێك لە بێنازی زمانی كوردی دەدەینەوە و دەپرسین سەبارەت بە  كوردێك، كە رەچاوی هیچ بنەمایەكی زانستی لە فێربوونی زمانی دووەمیدا ناكرێت، چی بەسەر بەها مۆراڵییەكانی ئەو منداڵەدا دێت، بۆ نموونە تا چەند خاك و نیشتمان بۆ ئەم منداڵە گرنگە، تا چەند پەیوەستەگی بۆ كۆمەڵ و كۆمەڵگاكەی دەبێت، تا چەند دڵسۆز دەبێت بۆ ماڵەكەی، ...هتد، با لەمە بگەڕێین و بپرسینەوە، رۆژنامەنووسێك تا چەندە پابەندە بە رێساكانی نووسینی زمانی كوردییەوە، یان بێژەر/ پێشكەشكار، تا چەند پەیڕەوی لە ئەكسێنتی زمانی كوردی دەكات، هەڵبەت كەم نین ئەو بێژەر/ پێشكەشكارانەی، بە ئەكسێنتی زمانی بیانی وەك عەرەبی و ئینگلیزی وشەكان دەردەبڕین، هەروەك ئەو بێژەرەی لە كەناڵێكی فەرمی ئاسمانی حزبێكی باڵادەستەوە پەتاتەی بە (پطاطە) دەردەبڕی! یاخود رۆژی دەیانجار لەبری (سەدان)، وشەی (سەتان) دەدرێت بە گوێی وەرگردا، ئایا حكومەت زانیاریی بەوە هەیە كە دەكرێت زمان بەهۆی ئەكسێنتێكی بیانییەوە داگیربكرێت؟ وردەوردە بەهۆی ئەم قۆرخكاریی زمانییەوە، زمانەكە خەسڵەتە سروشتییەكانی خۆی لەدەستبدات؟
ئایا حكومەت چاودێری ئەو لێشاوە بەرهەمە بیانییەی بۆ سەر زمانی كوردی وەردەگێڕێت دەكات؟ كە بەهۆی وەرگێڕانی رستەی دەقاودەقی زمانی ئینگلیزی یان عەرەبی، ژەهری زمانی بە زمانی كوردی دەدرێت؟ وەرگێڕ هەیە بە بیانووی (هەناسەكورتی) دەستكاری یاسا و رێسای رستەی كوردی دەكات، ئایا لە دونیادا قسەكەر/ نووسەر توانیوێتی بەو بیانووە دەستكاری یاسای زمانەكەی بكات ؟!
ئایا ئەو هەموو تابلۆیانەی بە زمانی ئینگلیزی لەسەر شەقام و گەڕەكەكان رۆژانە چەندینجار دەبینرێتەوە، حكومەت ئاگایی بەوە هەیە، كە چۆن كاریگەری لەسەر بینین و یادگەی وەرگر دادەنێت؟!
چەندین پرسیاری دیكە، كە زمان و پاشان بەهۆیەوە كەسێتیی تاكی كورد بەرەو گۆڕان دەبەن، دواجاریش كاریگەری لەسەر خاكێك دەبێت كە بە كوردستان ناوزەددەكرێت!! ئایا حكومەتی هەرێمی كوردستان پلانی بۆ چاككردنەوەی ئەم برینە هەیە كەلەسەر جەستەی زمانی كوردی دروستدەكرێت؟؟