پەروەردە لە هەرێمی کوردستان ناتەبایی و دژایەتیەکی توندی تێدایە: لە کاتێکدا ڕاهێنانی مامۆستایان لەسەر شێوازی بونیادگەراییە مۆدێرنەکانە، چوارچێوەی سەرپەرشتیکردن پابەندە بە بنەما ڕەفتارگەراییە تەقلیدییەکانەوە. ئەم ناتەبایی و دژایەتییە تەنیا مەسەلەیەکی ئاسایی ئیداری نییە، بەڵکو دەرخەری ململانێیەکی بنەڕەتیە لە نێوان فەلسەفە پەروەردەییە مۆدێرنەکان و پراکتیکە بیرۆکراتییە چەسپاوەکاندا. 
بونیادگەرایی لە ڕاهێنانی مامۆستادا: ئایدیاڵێکی پێشکەوتنخوازانە
بونیادگەرایی، وەک لەلایەن زانایانی وەک ژان پیاجێ و لیڤ ڤیگۆتسکی بانگەشەی بۆ دەکرێت، ڕێبازێکی پەروەردەییە کە تێیدا خوێندکاران لە ڕێگەی کارلێککردن و بیرکردنەوە و ڕەنگدانەوەی تێگەیشتنەکانیان بنیات دەنرێن. لە هەرێمی کوردستان لە ڕووی تیۆرییەوە، بەرنامەکانی ڕاهێنانی مامۆستایان ئەم فەلسەفەیەیان گرتۆتەبەر، ئەویش بە ئامانجی پێشخستنی فێربوونی چالاک و هاندانی مامۆستایان بۆ دروستکردنی ژینگەی فێربوونی کارلێککار و دینامیکی. هەروەها پەرەپێدانی بیرکردنەوەی ڕەخنەگرانە و هەوڵدان بۆ پەرەپێدانی تواناکانی خوێندکاران لە شیکاری و چارەسەرکردنی کێشەکان، ئەمە جگە لە پشتگیریکردن لە فێربوونی کەسی و گونجاندنی شێوازەکانی فێرکردن بۆ دابینکردنی پێداویستییەکانی هەر خوێندکارێک بۆ باشترکردنی فێربوونی کەسی. 
لە کاتێکدا ئەم ئامانجانە لەگەڵ باشترین پراکتیزە پەروەردەییە مۆدێرنەکاندا یەکدەگرنەوە، بەڵام بەکارهێنانی پراکتیکی ئەم مۆدێلە بەهۆی زاڵی سەرپەرشتیکردنی ڕەفتاری باوەوە ڕووبەڕووی سنووردارکردنی زۆر دەبێتەوە.
ڕەفتارگەرایی لە سەرپەرشتیکردندا: ڕێبازێکی کۆن
ڕەفتارگەرایی کە لەسەر کارەکانی سکینەر و جۆن واتسۆن  و پاڤلۆڤ و زۆری تر وەستاوە، سەرنجیان لەسەر ڕەفتارە چاودێرکراوەکان و بەهێزکردن یان سزادانی دەرەکییە. لە هەرێمی کوردستان، سەرپەرشتیکردن پابەندی ئەم مۆدێلەیە بەتایبەتی ئەوەی لەم دواییانەدا لە کۆنفرانسێکدا دەنگیان لەسەرداوە! گرنگترین ڕاسپاردەکان کە لەم مۆدێلە وەرگیراوە بۆ سەرپەرشتیکردن ئەمانەن: لێپرسینەوە لە سەرپەرشتیاران لە پابەندبوونی قوتابخانەکان بە ستانداردە دامەزراوەکانەوە، هەروەها سەپاندنی سزا بەسەر سەرپەرشتیاران ئەگەر قوتابخانەکان نەتوانن ستانداردە دیاریکراوەکان بەدەست بهێنن. 
ئەم ڕێبازە ڕەفتارییە، هەرچەندە پێوەرە ڕوونەکانی هەڵسەنگاندن دابین دەکەن، بەڵام کەموکوڕییەکی بەرچاو دەخەنە ڕوو کە ئامانجە بونیادگەراییەکانی ڕاهێنانی مامۆستایان تێکدەدەن.
مامۆستایان لەسەر شێوازەکانی وانەوتنەوە بونیادگەراییەکان ڕادەهێنرێن، بەڵام مۆدێلێکی سەرپەرشتیکردنی ڕەفتار کە جەخت لەسەر پابەندبوون و سزاکان دەکاتەوە دەتوانێت توانای مامۆستایان بۆ جێبەجێکردنی ئەم شێوازانە بە شێوەیەکی کاریگەر سنووردار بکات. دەرئەنجامەکەی ململانێیەکە کە پراکتیزە پەروەردەییە پێشکەوتووەکان بەهۆی میکانیزمە بەسەرچووەکانی سەرپەرشتیکردنەوە دەخنکێنرێن.
فشاری بەردەوامی ڕێوشوێنی سزادان ورە و داهێنانی مامۆستایان دەشێوێنێت. مامۆستایان لەوانەیە هەست بە ناچاری بکەن کە سەرنجیان لەسەر بەدەستهێنانی پابەندبوون و جێبەجێکردنی پێوەرەکانی ئەدای کارکردن بێت نەک خۆیان بە پراکتیزە بنیاتنەرەکانەوە سەرقاڵبکەن. ئەم ژینگەیە ڕێگری لە داهێنان و ئەزموونی نوێی فێرکردن دەکات.
گرنگیدان بە ڕەفتار لەسەر ئەنجامە چەندایەتییەکان دەتوانێت ببێتە هۆی ڕێبازێکی ڕووکەش بۆ بەدەستهێنانی ستانداردەکان. لەوانەیە قوتابخانەکان پابەندبوونی کورتخایەن لە پێشینە دابنێن بۆ ئەوەی لە سزاکان دوور بکەونەوە نەک هەوڵبدەن بەرەو باشترکردنی پەروەردەیی ڕاستەقینە و درێژخایەن بچن. ئەمەش دەبێتە هۆی جۆرێک فێرکردنی کورت و پابەندبوون کە شکست دەهێنێت لە چارەسەرکردنی پێداویستییە پەروەردەییە قووڵەکان.
ناتەبایی بنەڕەتی نێوان ئامانجەکانی ڕاهێنانی مامۆستای بونیادگەرانە و پێداویستییەکانی سەرپەرشتیکردنی ڕەفتارگەرانە ئاماژەیەکی ڕوونە بۆ نەبوونی دیدێکی پەروەردەیی یەکگرتوو، ئەمەش دەبێت هانمان بدات کە بیر لە ڕێبازێکی یەکگرتوو بکەیەنەوە کە هەردوو ڕاهێنان و سەرپەرشتیکردن بەیەکەوە کۆبکاتەوە. 

بۆ چارەسەرکردنی ئەم دژایەتییە، پێویستە ڕێبازە جیاوازەکانی ڕاهێنان و سەرپەرشتیکردنی مامۆستایان ئاشت بکرێنەوە. ئەویش لە ڕێی:
١. یەکخستنی بنەما بونیادگەراییەکان لە سەرپەرشتیکردندا: پراکتیکەکانی سەرپەرشتیکردن دەبێ پەرەبسەنن بۆ ئەوەی ڕەنگدانەوەی بنەما بونیادگەرییەکان بن، لەگەڵ جەختکردنەوە لەسەر پێشکەشکردنی فیدباک و پشتیوانی پیشەیی نەک ڕێوشوێنی سزادان. ئەمەش چوارچێوەیەکی هاوسەنگتر دروست دەکات کە هاوتەریب بێت لەگەڵ ئامانجە پێشکەوتووەکانی پەروەردەی مامۆستایان.
٢. دامەزراندنی سیستەمی فیدباکێکی هاوبەش لە نێوان سەرپەرشتیاران و مامۆستایان دەتوانێت ژینگەیەکی پشتیوانی پەروەردە بکات. پێویستە فیدباکێکی بنیاتنەر بەکاربهێنرێت بۆ باشترکردنی پراکتیکەکانی وانەوتنەوە نەک تەنها هەڵسەنگاندنی پابەندبوون.
٣. پەرەپێدانی پێوەر و ستانداردی ئەدای ئاڵۆزتر کە کوالیتی فێرکردن و فێربوون لەبەرچاو بگرن نەک تەنها دەرئەنجامە چەندایەتییەکان، ئەمەش دەتوانێت یارمەتیدەر بێت لە پڕکردنەوەی بۆشایی نێوان ڕێبازە بونیادگەرایی و ڕەفتارگەرییەکان.
ناتەبایی نێوان ڕاهێنانی مامۆستایانی بونیادگەرانە و سەرپەرشتیکردنی ڕەفتارگەرانە لە هەرێمی کوردستان دەرخەری تەحەددایەکی گرنگە لە دژی پێشکەوتنی پەروەردەیی. بە چارەسەرکردنی ئەم جیاوازییە، کوردستان دەتوانێت بەرەو سیستەمێکی پەروەردەیی یەکگرتووتر و کاریگەرتر هەنگاو بنێت کە پشتگیری لە هەردوو وانەوتنەوەی داهێنەرانە و سەرپەرشتیکردنی بەهێز بکات. پڕکردنەوەی ئەم بۆشاییە زۆر گرنگە بۆ دروستکردنی ژینگەیەک کە مامۆستایان بتوانن تێیدا گەشە بکەن و خوێندکاران سوودمەند بن لە ئەزموونێکی پەروەردەیی بەڕاستی پێشکەوتوو و پشتیواندا.