مێخەك، لە ملوانكەوە بۆ جادوویەكی دژە كۆرۆنا

لە گەڵ زۆرتر بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسی كۆرۆنا لە هەرێمی كوردستان، مێخەك بوویە پادشای نێو گژوگیاو ڕووەكە سروشتییەكان‌و بایەخێكی گەورەو فراوانی پەیدا كرد.

هاووڵاتیان بەشیوەیەكی بەرفراوان ڕوویان لە بەكارهێنانی ئەم ڕووەكە كرد كاتێك یەكێك لە شارەزایانی گژوگیاو ڕووەكە سروشتییەكان، مێخەكی بە دژە ڤایرۆسی كۆرۆنا ناوبردو ڕایگەیاند:" مێخەكێك بخەرە ناو دەمتەوەو ماوەیەك بیهێڵەوەو بچۆرە ناو سەدان نەخۆشی كۆرۆناوەو لە تووشبوون مەترسە".
لەگەڵ هاتنی شەپۆلی دووەمی كۆرۆنادا، نەك هەر بوویە پڕ فرۆشترین گژوگیاو ڕووەكە سروشتییەكان، بەڵكو مێخەك لە بازاڕدا ئاگری كردەوە، بە وتەی یەكێك لەو فرۆشیارانەی كە گژ‌وگیاو ڕووەكە سروشتییەكان وەكو چارەسەر لە سلێمانی دەفرۆشێت، تەنها لەماوەی دوو ڕۆژدا پەنجا كیلۆ مێخەكی فرۆشتووە، ئەمەش بە بەراورد بە كێشی مێخەك، ڕێژەو بڕێكی گەلێك زۆرە.
بەكارهێنانی گژوگیاو ڕووەكە سروشتییەكان لە كۆمەڵگەی كوردیدا وەكو چارەسەر، مێژوویەكی دێرینی هەیەو لە دێر زەمانەوە لە كاتی نەخۆشی‌و ئازاردا پەنای بۆ براوەو بەكار هاتووە.

داری مێخەك، دارێكی هەمیشە سەوزی ئاسیاییە، بەرزی دارەكە 10 بۆ 12 مەتر دەبێت، گوڵەكانی بۆنێكی خۆش‌و تاڕادەیەك تیژی هەیە، بەری داری مێخەك وەك بزمار وایەو تۆوەكەی لەسەرەتاوە ڕەنگی سوورەو دواتر دەگۆڕدرێت بۆ قاوەیی.

هەر لە كۆنەوە، لەناو كورددا، مێخەك بۆ خاوەێنكردنەوەی دەم‌و ددان‌و زۆر نەخۆشی‌و ئازاری وەك ددان ئێشەو هەڵامەت‌و هەناسە توندی‌و كۆكەو ئازاری سییەكان بەكار براوە، بەشێوە هاڕاوەیی‌و وەكو ئاڵەت لەگەڵ هەندێك خواردەمەنیدا بەكارهێنراوە، ئەمە سەرباری ئەوەی كە بەهۆی بۆنە خۆشە بەردەوامەكەیەوە، بۆ جوانكاری بەتایبەتی بۆ دروستكردنی ملوانكەی ئافرەتان بەكارهێنراوەو هەر لێرەشەوە مێخەك چووەتە ناو هۆنراوەو گۆرانی كوردییەوە.
لەو ڕوانگەوە كە سیستمی بەرگری لەش بەهێز دەكەن‌و دژە ڤایرۆسن، لەگەڵ گەشتنی ڤایرۆسی كۆرۆنا بە هەرێمی كوردستان، سیرو پیازو بیبەری تون‌و نەعنا، ڕەواجی زۆریان پەیدا كرد، بەڵام هیچیان نەگەشتنە ئاستی مێخەك.

لەپاڵ ئەوەی كە وەك چارەسەرێكی دژە ڤایرۆس‌و دژە كۆرۆنا ناوی مێخەك بڵاوبوویەوە، هاوكات سوودە زۆرو زەوەندەكانی مێخەك، ئەو سوودانەی كە شارەزایانی گژوگیاو ڕووەكە سروشتییەكان لەسەر بنەمای ئەزموونكردن بانگەشەی بۆ دەكەن بەشێوەیەكی فراوان بڵاو كرایەوەو لە میدیاكان‌و تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانەوە، بانگەشە بۆ دەیان سوودی تەندروستی مێخەك كرا، مێخەك تا ئەو ئاستە برا كە تەنها ناتوانێت مردن بگەڕێنێتەوە.

" دژی بەرزبوونەوەی تایە، هەرسكەرێكە بەهێزە، هەوكردن‌و ئازاری ددان ناهێڵێت، پاككەرەوەی گەدەیە، هەناسە تەنگی ناهێڵێت، ڕێژەی شەكر لە خوێندا ڕێك دەخات، بەهۆی بوونی ڕێژژەیەكی زۆر لە ڤیتامین سی بەرگری لەش بەهێز دەكات، ڕۆڵی كاریگەر دەگێڕێت لە پاككرنەوەی جەستە لە ماددە ژەهراوییەكان‌و بەكتریا، بۆ چارەسەری سەر ئێشە بەسوودە، یارمەتی پاراستنی تەندروستی سییەكان دەدات، توانای لەناوبردنی ئەو بەكتریایانەی هەیە كە دەبنە هۆی گرژبوونی ماسوولكە‌و ماندووبوون ناهێڵێت، یارمەتیدەرە بۆ توانەوەی چەوری لەش، بۆنی ناخۆشی ناودەم ناهێڵێت، چارەسەرێكی باشە بۆ هەڵئاوسانی گەدەو نەخۆشی قورحە، بەهۆی بوونی بڕێكی زۆر لە پێكهاتەی ڕیشاڵییەوە مرۆڤ لە قەبزبوون دەپارێزێت، لە زستنادا مرۆڤ لە تووشبوون بە ئەنفلەوەنزا دەپارێزێت، ئێسك لە پوكانەوە دەپارێزێت، ماددەیەكی هێور كەرەوەیەو یارمەتی كەمبوونەوەی ئازاری لەش دەدات، مەترسی شێرپەنجە كەم دەكاتەوە بەتایبەتی شێرپەنجەی قۆڵۆن‌و سییەكان، بەكتریا زیان بەخشەكان فڕێدەداتە دەرەوەی لەش‌و جەستە لەژەهر خاوێن دەكاتەوە، یارمەتی توانەوەی چەوری لەش دەدات‌و كێشی لەش دا دەبەزێنێت، چارەسەری لاوازی چاوەكان دەكات".

نەك هەر ئەم سوودە سیحراوییانە، بەڵكو واوەتر لەمەش مێخەك وەك چارەسەر بۆ نەخۆشییە دەروونییەكان ئاماژەی پێدرا كە توانای نەهێشتنی خەمۆكی هەیەو بێتاقەتی‌و تەنبەڵی ناهێڵێت‌و سیستمی خەوك ڕێكدەخات‌و دژی نەخۆشی لەبیرچوونەوەیەو باری دەروونی ئاسایی دەكاتەوەو مرۆڤ لە قەلەقی‌و دوو دڵی ڕزگار دەكات".