کوردی
عربي
English
سیاسی
ئابووری
توێژینەوە
کولتور
فۆتۆستۆری
مەڵتی میدیا
بەرنامەکان
پۆدکاست
بیرووڕا
English
عربي
وتار
کوشتنی سەدام، ڕزگارکردنی سەدامیزم
مەریوان وریا قانع
2023-12-31
حەڤدە ساڵ لەمەوبەر و لە ڕۆژێکی وەک ئەمڕۆدا ھەواڵی لە سێدارەدانی سەدام حوسەین لەلایەن ھێزە عێراقییەکانەوە، بڵاوکرایەوە. دوای بڵاوبونەوەی ھەواڵەکە من لە یەکێک لە کەناڵە تەلەفیزیۆنیەکانی ھۆڵەندا میوانبووم بۆ شیکردنەوەی ڕووداوی لە سێدارەدانەکە و ئەگەری گۆڕانکارییەکانی دوای نەمانی ئەو دیکتاتۆرە. ئەو ڕۆژەش کە سەدام حوسەین لە حەشارگەکەی خۆیدا گیرا و سەربازە ئەمریکییەکان بەبەرچاوی کامێراکانەوە ئامێرە پزیشکیەکەیان بەناو دەمی سەدام حوسەیندا دەگەڕاند و ئەمری دەمکردنەوە و دەمداخستینیان بەسەردا دەکرد، دیسانەوە من لە تەلەفیزیۆن لە ھۆڵەندا میوانبووم و لەسەر ئەو دەستگیرکردنە، قسەمدەکرد.لە ھەردوو ساتەکەدا پێشکەشکارە ھۆڵەندییەکە لێی پرسیم: من وەک یەکێک لە قوربانیەکانی دەستی ڕژێمەکەی سەدام حوسەین، ھەست بە چی دەکەم؟ منیش لە وەڵامدا ووتم ”لە قوڵاییدا ھەست بە ئیھانەکردنێکی گەورە دەکەم“. ڕستەکەم زیاتر شیکردەوە و بە پێشکەشکارەکەم ووت: ”ئەم پیاوە کە ئێستا لە بەردەمی سەربازە ئەمریکیەکاندا بە زەلیلیەوە وەستاوە و ئەو سەربازانە بە کەیفی خۆیان دەمی پێدەکەنەوە و دەمی پێدادەخن، بەینی ددانەکانی و زمان و پوکەکانی دەپشکنن، ھەمان ئەو پیاوەیە کە ژیانی ملیۆنان مرۆڤی لە عێراقدا وێرانکرد و جەھەنەمێکی گەورەی بۆ زیاد لە نەوەیەک لەو وڵاتەدا داخست“.
”ئەمە هەمان ئەو پیاوەیە بە درێژایی ٣٥ ساڵ حاکمی تاقانەی عێراق بوو، کێی دەویست دەیگرت و کێی دەویست ڕاودەنا و کێشی بویستایە، دەیکوشت“. ”ئەمە ئەو دیکتاتۆرەیە سامانی وڵاتەکەی لە چەندان جەنگی گەورەدا بە فێڕۆدا و دەوڵەتی عێراقی گۆڕی بۆ موڵکی خێزان و ھاوڕێ و دۆستە نزیکەکانی“. ”ئەمە ئەو پیاوەیە کە ئەو ھەموو جەنگ و کوشتن و بڕین و ماڵوێرانیەی ئەنجامدا، لە ھەموو قوژبنێکی وڵاتەکەدا پاسەوان و ڕاپۆرتنوس و بڕێکی گەورە ترسی چاندبوو.
ملیۆنان عێراقیی لەو وڵاتەدا نەمانتوانی بەری پێبگرین، ژیانی زیاد لە نەوەیەکی کرد بە جەھەنەم، کەچی ئێستا لەبەردەم چەند سەربازێکی ئەمریکیدا تەواو زەلیل و بێبایەخ و ئیھانە کراوە.
“ساتی لە سێدارەدانەکەشی بەھەمان شێوە ساتێکی تاریک و ناخۆش بوو. ئەو ڕۆژەش دیسانەوە من لە تەلەفیزیۆنی ھۆڵەندیی میوانبووم و لەسەر ئەو ڕووداوە قسەمدەکرد. لای من کێشەکە لە خودی لە سێدارەدانەکەیدا نەبوو، ئەم پیاوە دەستی بە خوێنی ملیۆنان مرۆڤی عێراق سووربوو، ھەم دوژمن و ھەم دۆست و ھەم ھاوڕێکانی خۆیشی دەکوشت، سزای دەستەجەمعی بەسەر دەیان ھەزارکەسدا پیادەدەکرد. جینۆسایدی ئەنجامدابوو، بەشێکی زۆری وڵاتەکەی ڕوخاند، تەعەدای لە سروشتی وڵاتەکە دەکرد. ھۆڕەکانی وشکدەکردەوە و کانیاو و گوندەکانی دەڕوخاند. کێشەکە لەوەدا بوو ئەم دیکتاتۆرە خوێناوەیە لەسەر یەکێک لە تاوانە ھەرە بچوکەکانی لەسێدارە درا. لەباتی ئەوەی داوەریکردن و سزادانەکەی بکرێت بە داوەریکردن و سزادانی قۆناغی دەسەڵاتدارێتییە خوێناویەکەی، داوەریکردن و سزادانی فەرھەنگ و کولتوری بەعسیزم خۆی، داوەریکردن و سزادانی مۆدێلی حوکمڕانیی و دەوڵەتداریی و چۆنیەتی مامەڵەکردنی بەعس بۆ کۆمەڵگا و چۆنیەتی بەفیڕۆدانی ئابوریی وڵاتەکە و شێوازی مامەڵەکردنی سەربازییانەی منداڵان و گەنجان و ھتد...لەباتی ئەوەی داوەریکردن و سزادانەکەی ببێت بە داوەریکردن و سزادانی ئەو دونیا مادیی و رەمزییە ترسناکەی کە سەدام و بەعس لەماوەی نزیکەی سێ دەیەدا دروستیانکردبوو، کەچی لەسەر ڕووداوێکی بچووکی ناو شارۆچکەیەکی بچووکی ناو عێراق، بەراورد بە تاوانەکانی تر، لە سێدارە درا.
زەلیلیی و بچووکیی سەدام حوسەین لەبەردەم بێگانەدا و بێڕەحمیی و دڵڕەقیی و خوێناویبوونەکەی بەرامبەر بە میلەت و کۆمەڵگاکەی خۆی، ئەو ئاکار و عەقڵیەت و سایکۆلۆژیا باڵادەستەیە کە لای زۆرێک لە سەرکردە سیاسییەکانی ناوچەکە بەخەستیی ئامادەیە، بەوانەی لای خۆشمانەوە. قبووڵکردنی ھەموو سوکایەتییەک لە کەسانی بیانیی و ئەنجامدانی ھەمان سوکایەتیی بەرامبەر بە ھاونیشتیمانییانی خۆت، کۆڵەکەی سەرەکیی ئەو سایکۆلۆژیا و ئەخلاقە سیاسیی و تەکنیکی حوکمڕانییەیە، کە ئەم مۆدێلە لە سیاسیی و سەرکردەی سەدامیانە دەجوڵێنێت.
سەدام لەو ڕۆژە تایبەتەی کۆتاییەکانی ساڵی ٢٠٠٦دا کوژرا بەڵام سەدامیزم لە چەندان شێواز و مۆدێلی تازەدا بە زیندوویی هێڵدرایەوە و گەشەیپێدرا. کوشتنی سەدام بەبێ ھەڵەشاندنەوەی سەدامیزم درێژەدانە بە ھەمان ئەو دونیایەی دەتوانێت بەردەوام سەدامی تر بەرھەمبھێنێت. سەدام کوژرا بەڵام مۆدێلی سەدامییانەی حوکمڕانیکردن درێژەیپێدرا.
زیاتر بخوێنەرەوە
بێستون شەهیدجەبار
ئەم هەرێمە چۆن چاک دەبێت؟
ئەلەند مەحوى
سودانی، ئەو پیاوەی بە "چانس" گەمەکان دەباتەوە
بڕوا ستار
حکومەتی عێراق غەدری لە هەرێمی کوردستان کردووە؟
بەهروز حاجی
تکایە لەعەلی حەمەساڵح و هاوڕێیانی
فارس نەورۆڵی
مووچە یان نیشتیمان؟
محمد خۆشناو
گەڕانەوەی سەرۆکە بێشەرمەکە !!
فارس نەورۆڵی
لە ١٠ی ٦ دا گۆرانی بۆ لەیلای خۆت بڵێ
سالار مەحمود
لە مولازم عومەرەوە بۆ مەسعود بارزانی
ڕێبەر ئەکرەم
مووچەو مافی خانەنشیان لە نێوان هەرێم و بەغداد دا
بەهروز حاجی
وردە وردە،لەقاڵبدان
ئەمانەش ببینە
پارتی لەگەڵ دیزاینەرەکە ڕێکدەکەوێت ... بە پێنوسی:عوسمان گوڵپی
بەپەلە... فەزاحەت ئاشکرابوو ... بۆچی حکومەتی هەرێم بڕیاریدا موچە دابەش نەکات؟
هونەرمەندێکی دیاری سلێمانی کۆچی دوای کرد
ڕەحـــمەتى خــــواتان لێبێت ... یەکى یەک هەنگاو بڕۆنەوە پێشەوە
خاتونێک لە دار موعجیزە دەخولقێنێت
پارتی یاخی بوو ... دۆخەكە شڵەقا... موچە و هەڵبژاردن قوڕیان بۆ گیرایەوە
×
زمانەکان
کوردی
العربیة
English
بابەتەکان
سیاسی
ئابووری
توێژینەوە
کولتور
فۆتۆستۆری
مەڵتی میدیا
بەرنامەکان
پۆدکاست
بیروڕا
ئەرشیف
ئێمە کێێن
دەربارە
پەیوەندی
تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان
© 2024 Diplomatic Magazine